GIDA COĞRAFYASI

Meyvelerin yetişmesinde iklim çok önemli olduğu için tropik iklim meyveleri,
subtropikal iklim meyveleri ve ılıman iklim meyveleri sınıflaması, meyvelerin gruplandırılmasında en sık karşılaşılan sınıflamadır.  Meyveler ile ilgili farklı bir sınıflandırma ise sert (taş) çekirdekli meyveler, yumuşak çekirdekli meyveler,
sert kabuklu meyveler, üzümsü meyveler biçimindedir.  Ilıman iklim meyvelerinin aynı zamanda sert (taş) çekirdekli, yumuşak çekirdekli, sert kabuklu ve üzümsü meyveler gruplarına da girebildiği görülmektedir.

Türkiye, dünya meyve üretimine en büyük katkıyı fındık üretimi ile gerçekleştirmiştir.

Turunçgiller ve çilek C vitamini, kayısı ise A vitamini yönünden oldukça zengindir.

Subtropikal iklim meyvelerinin başında turunçgiller gelmektedir. Avokado, Trabzon hurması, yenidünya, incir, keçiboynuzu, gibi meyveler bu grupta yer almaktadır. Portakal, mandalina, altıntop (greyfurt), turunç, limon ve ağaç kavunu (avokado) bitkilerinin genel adı turunçgillerdir

Kakaonun alternatifi olarak tercih edilmesinde keçiboynuzunun kakao kadar yağ içermemesi önem taşımaktadır

Birleşmiş Millet Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) verilerine göre 2010 ve 2012 yıllarında dünyada en çok yetiştirilen meyveler; muz, elma, portakal, üzüm ve mango olmuştur.

Karbonhidratça zengin olan meyvelere; kuru üzüm (%76), kuru incir (%74), kestane (%72), muz (%21), erik (%20), incir (%18), hurma (%16,5), taze kayısı (%13,4), elma (%13) ve armut (%11,4) örnek olarak verilebilir.

Gümüş içeren tek meyve türüdür. Cevizdeki gümüşün beyin sağlığı açısından
önemli olduğu ve öğrenme üzerinde etkili olduğu bilinmektedir.

Fındık içerdiği E vitamini, bakır ve magnezyum mineralleri ve protein ile beslenmede önemli bir yere sahiptir. Hücre bölünmesi, yara iyileşmesi, bağışıklık ve vücuttan amonyağın atılması gibi birtakım vücut fonksiyonlarında önemli rolü olan arjinin bakımından zengindir

Üzümsü meyveler: Üzüm, Çilek, Dut, Karadut, Ahududu, Böğürtlen, Frenk üzümü, Bektaşi üzümü, Mersin, Gilaboru, Kırmızı dal çileği vb.

Meyvelerin yetişmesini etkileyen koşulları; iklim, toprak özellikleri, yeryüzü şekilleri, sulama, gübreleme, budama, hastalıklarla savaş ve ilaçlama, teknolojik olanaklar, pazarlan­ma koşulları, ülkelerin kredi ve teşvik politikaları vb. olarak sıralamak mümkündür. Ancak bunlar içinde meyvelerin yetişmesini etkileyen en önemli faktör iklimdir. Tropikal iklim meyveleri, kış sıcaklığının 0 °C’ye düşmesi hâlinde donarken subtropikal iklim meyveleri 0 °C’nin altındaki sıcaklıklara bir ölçüde dayanabilmektedir. Turunçgil meyveleri -2 °C’de donmakta, zeytin ve incirler ise -10 °C’ye kadar direnç gösterebilmektedir. Ilıman iklim meyveleri, daha düşük sıcaklıklara dayanabilmektedir. Elma ve armutlar dinlenme döne­minde bulundukları kış aylarında sıcaklığın -30 °C’ye kadar düşmesinden zarar görmezken şeftali -20 °C’ye kadar dayanabilmektedir.

Dünya meyve üretiminde gerçekleşen artışın paralelinde Türkiye meyve üretiminde de önemli artışlar olmuştur. Meyvecilikteki üretim artışı, 1961-2004 yılları arasında dünya ortalamasının üzerinde gerçekleşmiştir. Bu süreçte Türkiye birincil meyve dikili alanların­da azalma görülmesine karşın sağlanan verim artışı beraberinde üretim artışını getirmiş­tir. Konu sert kabuklu meyveler açısından değerlendirildiğinde ise üretimde kaydedilen gelişme üzerinde verimin yanı sıra özellikle fındık, Antep fıstığı dikili alanlarındaki hızlı artış etkili olmuştur.

Türkiye, dünya meyve üretimine en büyük katkıyı fındık üretimi ile gerçekleştirmiştir. Dünya meyve üretiminde önemli payı olan meyveler içerisinde ayva, incir, kayısı, kiraz, vişne ve Antep fıstığı bir anlamda Türkiye ile özdeşleşmiştir.

Ananasta bulunan bromelain iltiha­bı önlemekte, vücudun su tutmasına bağlı şişliği azaltmakta, gut hastalığının tedavisine yardımcı olmaktadır. Proteinlerin sindirimini hızlandırarak sindirim sistemine katkıda bulunmaktadır.

Ceviz, hayvansal protein kaynağı yerine geçebilen ve yüksek oranda doymamış yağ asit­leri içeren değerli bir besin kaynağıdır. Enerji kaynağı yüksek bir meyve türü olup 100 gr cevizden yaklaşık 700 kalori enerji sağlanmaktadır. Thiamin, vitamin B6, folacin içeren birçok vitamin ile demir, çinko, bakır, magnezyum, fosfor ve potasyum açısından oldukça zengindir. Gümüş içeren tek meyve türüdür. Cevizdeki gümüşün beyin sağlığı açısından önemli olduğu ve öğrenme üzerinde etkili olduğu bilinmektedir.

Üzüm içerdiği mineral maddeler ile kemiklerin ve dişlerin büyümesine yardımcı olan ve kana uygun pH kazandıran bir besindir. İçindeki aroma maddeleri ve meyve asitleri ise iştah açıcı özelliğe sahiptir. Bu maddeler salgı bezlerinin daha iyi çalışmasını sağlaya­rak hazmı kolaylaştırıcı rol oynamaktadır. Fenolik bileşiklerce çok zengin olması ve insan sağlığı açısından önemli bioaktif özellikleri nedeniyle günlük beslenmede önemli bir yere sahiptir. Yapılan araştırmalarda üzüm suyunun zihinsel ve fiziksel yaşlanmayı geciktirebileceği tespit edilmiştir.

Ananas, ticari bir meyve olarak tropikal ve subtropikal bölgeler boyunca yayılım göster­mektedir. Dünyanın önemli ananas yetiştiricisi ülkeleri Hawai Adaları, Filipinler, Malez­ya, Tayland, Brezilya, Gana, Kenya, Meksika, Tayvan, Güney Afrika, Avustralya, Porto Riko ve Hindistan’dır. En büyük ananas yetiştiricisi Hindistan’dır. Hindistan, dünya top­lam ananas üretiminin %8 den fazlasını üretmektedir.

Portakallar çekirdekli ve çekirdeksiz olarak ayrılmaktadır. Türkiye’de yetişen çekirdek­siz portakalların en iyi cinsi “yafa portakalıdır”. En kaliteli portakal meyvesi Antalya ili bahçelerinden sağlanmakta olup Washington, yafa, Alanya dilimlisi, valansia, kan, Finike gibi türleri bulunmaktadır.

Keçiboynuzu çe­kirdeğinden elde edilen “gam” ise eritme/krem peynirlerde, jölede, balık konservelerinde, ketçap, salça, mayonez üretiminde ve dondurulmuş gıdalarda kullanılmaktadır. Bununla birlikte özellikle beyaz toz hâlindeki keçiboynuzu zamkı (keçiboynuzu gamı) kimya ve kozmetik sanayi ile kâğıt ve tekstil sektöründe tercih edilmektedir.

I, II, IV