GIDA COĞRAFYASI

Meyvelerin yetişmesini etkileyen koşulları; iklim, toprak özellikleri, yeryüzü şekilleri, sulama, gübreleme, budama, hastalıklarla savaş ve ilaçlama, teknolojik olanaklar, pazarlanma koşulları, ülkelerin kredi ve teşvik politikaları vb. olarak sıralamak mümkündür. Ancak bunlar içinde meyvelerin yetişmesini etkileyen en önemli faktör iklimdir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Türkiye meyve üretiminde Akdeniz Bölgesi %28,02, Ege Bölgesi %26,08, İç Anadolu Bölgesi %12,75, Karadeniz Bölgesi %12,39, Marmara Bölgesi %11,69, Güneydoğu Anadolu Bölgesi %4,82 ve Doğu Anadolu Bölgesi %4,57 paya sahiptir. Akdeniz ve Ege Bölgesi Türkiye toplam meyve üretiminin %54’ünü karşılamaktadır. Doğru cevap D seçeneğinde verilmiştir.

2012 yılı itibarıyla dünyada ihracatı en çok yapılan yaş meyve muz olmuş, söz konusu ürünün ihracatı yaklaşık olarak 8,7 milyar dolar dolayında gerçekleşmiş ve muzun yaş meyve ihracatındaki payı %14,3 olmuştur. Doğru cevap B seçeneğinde verilmiştir.

En büyük ananas yetiştiricisi Hindistan’dır. Hindistan, dünya toplam ananas üretiminin %8 den fazlasını üretmektedir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Sıkılarak tüketilen taze portakal suyu bağışıklık sistemini diri ve güçlü tutmakta, böylece kışın sıkça yakalanılan grip ve soğuk algınlığı rahatsızlıklarının daha çabuk geçmesini sağlamaktadır. Kırmızı etin portakal suyu ile birlikte tüketilmesi, etteki demir, çinko, A ve B vitaminlerinin vücutta daha iyi kullanılmasını sağlamaktadır. Doğru cevap E seçeneğinde verilmiştir.

Üzüm meyvesinin bitkisi olan asma, sıcak ılıman iklim bitkisi olmasına karşın daha sıcak ve daha soğuk iklim şartlarına adaptasyon yeteneği yüksektir. Doğu Anadolu’nun yüksek kesimleri ile yıllık toplam yağışın 1.000 mm’nin üzerinde olduğu Doğu Karadeniz sahil şeridi dışında kalan bütün tarım bölgelerimizde ekonomik olarak bağcılık yapılmaktadır. Bağ kurulacak bölgenin yıllık aktif sıcaklık toplamının en az 1600 derece olması gerekir. Asmanın kökleri derinlere gittiği için diğer bitkilere oranla daha az yağış alan yerlerde de yetişebilmektedir. Asma gelişme devresi oldukça uzun olan bir bitkidir. Günlük ısı ortalaması 10 dereceyi bulunca gelişmeye başlamakta ve sonbaharda ısı ortalaması bu derecenin altına düşünceye kadar gelişmesini sürdürmektedir. C seçeneği son ifade ile çeliştiğinden sorunun cevabı bu seçenektir.

Verilen bilgiler yumuşak çekirdekli meyvelerden biri olan elmaya aittir. Doğru cevap E seçeneğinde verilmiştir.

A, C, D ve E seçeneklerinde ceviz ile ilgili verilen bilgiler doğrudur. Fakat B seçeneğinin aksine üretimin yoğun olduğu alanların başında Batı Karadeniz ile Orta Karadeniz Bölümleri gelmektedir. Bu sebeple sorunun cevabı B seçeneğidir.

Dünya fındık üretiminde %72’lik payla Türkiye birinci sırada yer almaktadır. Bunu; %9 pay ile İtalya, %3’er pay ile ABD, Azerbaycan ve Gürcistan, %2’lik pay ile İspanya karşılamaktadır. Kalan %8’lik üretim ise dünyanın çeşitli bölgelerinden elde edilmektedir. Doğru cevap D seçeneğinde verilmiştir.

SAYFA 130

AÇIKLAMA

Karbonhidratça zengin olan meyvelere; kuru üzüm (%76), kuru incir (%74), kestane (%72), muz (%21), erik (%20), incir (%18), hurma (%16,5), taze kayısı (%13,4), elma (%13) ve armut (%11,4) örnek olarak verilebilir. Yağca zengin olan meyveleri; ceviz (%65-75), fındık (%65), Antep fıstığı (%55), çam fıstığı (%50), badem (%55) gibi meyveler oluşturmaktadır. Proteince zengin olan meyveler içinde ise ceviz (%16-25), badem (%21), Antep fıstığı (%22), çamfıstığı (%34), fındık (%16) ve kestane (%6) sayılabilir.

Türkiye meyve üretiminde Akdeniz Bölgesi %28,02, Ege Bölgesi %26,08, İç Anadolu Bölgesi %12,75, Karadeniz Bölgesi %12,39, Marmara Bölgesi %11,69, Güneydoğu Anadolu Bölgesi %4,82 ve Doğu Anadolu Bölgesi %4,57 paya sahiptir. Akdeniz ve Ege Bölgesi Türkiye toplam meyve üretiminin %54’ünü karşılamaktadır

Tropikal iklim meyveleri, kış sıcaklığının 0 °C’ye düşmesi hâlinde donarken subtropikal iklim meyveleri 0 °C’nin altındaki sıcaklıklara bir ölçüde dayanabilmektedir. Turunçgil meyveleri -2 °C’de donmakta, zeytin ve incirler ise -10 °C’ye kadar direnç gösterebilmektedir. Ilıman iklim meyveleri, daha düşük sıcaklıklara dayanabilmektedir. Elma ve armutlar dinlenme döneminde bulundukları kış aylarında sıcaklığın -30 °C’ye kadar düşmesinden zarar görmezken şeftali -20 °C’ye kadar dayanabilmektedir.

Genellikle kabuklu meyveler, kayısı, erik, üzüm, incir ile bunlardan yapılan marmelat ve reçeller bağırsak hareketlerini artırdığından kabızlıktan koruyucu bir etkiye sahip iken elma, muz ve şeftali ishal için iyi bir besin oluşturmaktadır.

Subtropikal iklim meyvelerinin başında turunçgiller gelmektedir. Avokado, Trabzon hurması, yenidünya, incir, keçiboynuzu, gibi meyveler bu grupta yer almaktadır. Portakal, mandalina, altıntop (greyfurt), turunç, limon ve ağaç kavunu (avokado) bitkilerinin genel adı turunçgillerdir.

Muz, guava, papaya, karambola, mambo, mango ve pepino gibi çok sayıda tropik meyve türü bulunmaktadır. Kivi ve avokado gibi bazı tropik meyvelerin subtropikal iklim koşullarında yetiştirilen çeşitleri bulunmaktadır.

Üzüm içerdiği mineral maddeler ile kemiklerin ve dişlerin büyümesine yardımcı olan ve kana uygun pH kazandıran bir besindir.

Elma, armut, ayva, ünnap, alıç, kocayemiş, muşmula vb. meyveler yumuşak çekirdekli meyveler grubunda yer almaktadır.

Ceviz, hayvansal protein kaynağı yerine geçebilen ve yüksek oranda doymamış yağ asitleri içeren değerli bir besin kaynağıdır.  Thiamin, vitamin B6, folacin içeren birçok vitamin ile demir, çinko, bakır, magnezyum, fosfor ve potasyum açısından oldukça zengindir. Gümüş içeren tek meyve türüdür.  Ayrıca önemli bir antioksidan olan selenyum içeren ender gıdalar arasında bulunmaktadır. Ceviz kolesterol içermemektedir.

Fındık içerdiği E vitamini, bakır ve magnezyum mineralleri ve protein ile beslenmede önemli bir yere sahiptir. Hücre bölünmesi, yara iyileşmesi, bağışıklık ve vücuttan amonyağın atılması gibi birtakım vücut fonksiyonlarında önemli rolü olan arjinin bakımından zengindir.

Ancak bunlar içinde meyvelerin yetişmesini etkileyen en önemli faktör iklimdir.