GIDA COĞRAFYASI

Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütünün (FAO) 2012 yılı verilerine göre; dünyada
572 milyon dekar alanda yaş sebze üretimi yapılmıştır. Bu alanda üretilen toplam yaş
sebze miktarı 1,1 milyar tondur. Sebzeler içerisinde en fazla üretim yaklaşık 162 milyon
ton ile domatese aittir. Domates üretiminden sonra en fazla üretimi yapılan sebzeler;
karpuz, kuru soğan, lahana, hıyar, patlıcan, havuç, biber, marul ve sarımsaktır.

Ülkemizde sebze yetiştiriciliği en fazla Akdeniz Bölgesi’nde gelişmiştir. Bu bölgeyi
Ege ve Marmara Bölgeleri takip etmektedir. Yaz mevsiminin kısa sürdüğü Doğu Anadolu
Bölgesi’nde ise sebze üretimi çok azdır. Sebzeler bol su isteyen bitkiler olduğundan,
sulama imkânlarının yetersiz kaldığı İç Anadolu Bölgesi’nde sebze tarımı gelişmemiştir.
Akdeniz ikliminin etkilerinden dolayı kışların ılık geçtiği ve güneşlenmenin fazla olduğu
Akdeniz ve Ege Bölgelerinde ise seracılıkta çok gelişmiştir. Bu sayede sebze üretimi bütün yıl yapılabilmektedir.

Örtü Altı Üretim (Seracılık): İklim faktörlerinin etkisinin azaltılarak özel çevre koşullarının yaratılması ile yapılan sebze, meyve ve süs bitkileri yetiştiriciliğine verilen addır. İklim faktörlerinin etkisini azaltmak için genellikle cam, plastik ve
naylonlardan yararlanılır. Bu yapılara ise sera adı verilmektedir.

Yenilen kısımlarına göre sebzeleri; meyvesi yenen sebzeler, yaprağı ve sürgünleri yenen sebzeler, yumru ve kökleri yenen sebzeler olmak üzere üçe ayırmak mümkündür.

Ana yurdu Asya ve Avrupa kıtası olan nane ballıbabagiller familyasından bir bitkidir. Ilıman ve nemli iklimlerde iyi yetişir. Bahçe toprağı da denen tınlı toprakları sever. Bahçe, kıvırcık, su, yarpuz ve tüylü nane gibi türleri vardır. Yemek, salata ve çorbalara tat vermesi için kullanılır. Nane aynı zamanda baharat ve şifalı ot olarak da kullanılır.

Yumru ve kökleri yenen başlıca sebzeler soğan, sarımsak, pırasa, havuç, turp, şalgam, kırmızı pancar, kök kereviz, patates ve yer elmasıdır. Ana yurdu Orta Doğu ve Hindistan olan soğan, zambakgiller familyasından olup sarımsak ile yakın akrabadır. Kışlık ve yazlık çeşitleri bulunur. Soğan serin iklim sebzesi olmakla birlikte değişik iklimlerde yetiştirilmektedir.

Sebzeler değişik iklim koşulları altında yetiştirilebilen bitkilerdir. Sebzelerin yetiştirilmesinde iklim koşullarının yanı sıra toprak, sulama, gübreleme, kaliteli tohum, makineleşme, pazarlama, tarımsal kuruluşlar ve uygulanan tarım politikaları gibi faktörler de önemlidir. Sebzeler toprak bakımından fazla seçici değildir. Ancak istedikleri toprak şartlarında yetiştirilmeleri, ürünün zamanında ve verimli bir şekilde alınmasını etkiler. Sebze yetiştirmede sulama ve gübreleme önemlidir. Yetiştirilecek sebzelerin zamanında, yeterince sulanması ve gübrelenmesi gerekmektedir. Mahsulün bol olması için de kaliteli ve yöreye uygun tohumların seçilmesi gerekmektedir. Bu bilgiler doğrultusunda doğru cevap E’dir.

Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütünün (FAO) 2012 yılı verilerine göre; dünyada 572 milyon dekar alanda yaş sebze üretimi yapılmıştır. Bu alanda üretilen toplam yaş sebze miktarı 1,1 milyar tondur. Sebzeler içerisinde en fazla üretim yaklaşık 162 milyon ton ile domatese aittir. Domates üretiminden sonra en fazla üretimi yapılan sebzeler; karpuz, kuru soğan, lahana, hıyar, patlıcan, havuç, biber, marul ve sarımsaktır. Doğru cevap A’dır.

Ülkemizde sebze yetiştiriciliği en fazla Akdeniz Bölgesi’nde gelişmiştir. Bu bölgeyi Ege ve Marmara Bölgeleri takip etmektedir. Yaz mevsiminin kısa sürdüğü Doğu Anadolu Bölgesi’nde ise sebze üretimi çok azdır. Doğru cevap C’dir.

Meyvesi yenen başlıca sebzeler domates, hıyar, acur, biber, bamya, patlıcan, kabak, kavun ve karpuzdur. Enginar ise yaprağı ve sürgünleri yenen sebzeler arasındadır. Doğru cevap B’dir.

Domates, A, B1, B2 ve C vitaminlerinin yanı sıra fosfor, kalsiyum, potasyum ve demir mineralleri içerir. Besin değeri yüksek olduğundan sağlık için yararlıdır. Doğru cevap D’dir.

Türkiye’de lahana en çok Karadeniz, Marmara ve Ege Bölgelerinde yetiştirilir. Samsun ve Niğde illeri lahana üretiminde önemlidir. Doğru cevap E’dir.

Dünyada kuşkonmaz en çok Akdeniz ülkelerinde ve ABD’de üretilir. Sağlık açısından son derece yararlı olmasına karşın Türkiye’de üretimi azdır. Ülkemizde Güney Marmara’da özellikle Balıkesir’de ticari anlamda kuşkonmaz üretilir. Doğru cevap B’dir.

Yumru ve kökleri yenen başlıca sebzeler olan soğan, sarımsak, pırasa, havuç, turp, şalgam, kırmızı pancar, kök kereviz, patatestir. Kuşkonmaz ise yaprağı ve sürgünleri yenen bir sebzedir. Doğru cevap C’dir.

Türkiye’de kuru soğan en çok Orta Karadeniz Bölümü’nde ve İç Anadolu’da yetiştirilir. Türkiye’de kuru soğan en çok Amasya, Çorum, Tokat, Ankara, Eskişehir, Hatay, Adana ve Bursa illerinde yetiştirilmektedir. Doğru cevap D’dir.

Yerel mutfak ürünleriyle beslenme

I, II, IV

Kumlu-tınlı (balçık) topraklar

III, V

Hollanda