GIDA COĞRAFYASI

Başlıca tahil ürünleri buğday, pirinç, mısır, darı (kocadarı/sorgum, kumdaı, cindarı), çavdar, yulaf, arpa, tritikale (buğday ve çavdar melezi) ve kuşyemidir. Tahıl daneleri, çıplak ya da kavuzludur. Harmandan sonra buğday, çavdar ve mısır daneleri çıplak; kavuzlu buğday, çeltik, yulaf, darı ve kuşyemi ise kavuzlu olarak elde edilir.

Sıcak iklim tahıllarının başlıcaları, pirinç, mısır, darı ve kuşyemidir. Serin iklim tahıllarının başlıcaları ise buğday, arpa, çavdar, yulaf, tritikale ve mahlut sayılabilir. Serin iklim tahılları 1-4 °C sıcaklıklarda çimlenebilirken sıcak iklim tahılları 8-12 °C’ye ihtiyaç duymaktadır. Sıcak iklim tahılları, serin iklim tahıllarından yaklaşık iki kat daha fazla toplam sıcaklık ister. Serin iklim tahılları büyüme ve gelişme dönemlerinde düşük sıcaklık, kapalı ve nem değeri yüksek hava şartları; olgunlaşma döneminde ise sıcak ve güneşli günler ister. Sıcak iklim tahılları ise tahıl türüne göre nem oranı değişmekle birlikte hem büyüme ve gelişme hem de olgunlaşma dönemlerinde yüksek sıcaklık ister. Başta pirinç sonra mısırın nem isteği oldukça yüksektir.

Tahıl unlarından nişasta çıkarıldıktan sonra geri kalan albüminli maddeye glüten adı verilmektedir.

Dünya tahıl üretimi incelendiğinde hem 2000 hem de 2013 yıllarında ilk sırayı mısır, ikinci sırayı pirinç, üçüncü sırayı buğday almaktadır.

TÜİK verilerine göre, Türkiye’de 2014 yılında tahıl tarımı yapılan alanların %67’si buğday, %24’ü arpa ve %6’sı mısıra ayrılmıştır. Pirinç, çavdar ve yulafın ekildiği alanların oranı %3’tür. Diğer tahılların (yulaf, kaplıca, darı, kuşyemi, mahlut, tritikale ve sorgum) toplam ekim alanı %1’e ulaşmamaktadır.

Dünya ticaretine konu olan buğday miktarı 150 milyon tondan fazla iken dünya ticaretine konu olan pirinç miktarı ise yaklaşık 42 milyon ton civarındadır. FAO raporuna göre dünya ticaretine hem ithalat hem ihracat bakımından en çok konu olan ürün buğdaydır; buğdayı sırasıyla mısır, pirinç, arpa, sorgum, yulaf ve çavdar takip etmektedir.

Çölyak Hastalığı öncelikle ince bağırsağı etkileyen glütene duyarlı sistematik bir hastalıktır. Buğday, arpa ve çavdarda bulunan glüten nedeniyle, bu ürünleri tüketenlerin bağırsaklarındaki besin emilimi yapılarının bozulmasına yol açarak besinlerin emilimini engelleyen ve ince bağırsağa hasar veren bir sindirim sistemi hastalığıdır. Pirinç ekmek yapımına uygun olmamasına rağmen, içerisinde gluten bulundurmamasından dolayı çölyak hastalığı olan kişiler için alternatif bir besin kaynağıdır.

FAO verilerine göre 2000 yılında dünyada 592.659.690 ton mısır üretilmiştir. 2013 yılında dünya mısır üretimi 1.018.248.616 tona yükselmiştir. 2013 yılında en çok mısır üreten ülkeler sırasıyla ABD, Çin, Brezilya, Arjantin, Ukrayna, Hindistan, Meksika, Endonezya, Fransa ve Kanada’dır. Sözü edilen bu 10 ülkenin toplam mısır üretimi 2000 yılında 472.787.820 ton; 2013 yılında 809.377.625 ton olmuştur. Bu durumuyla dünya mısır üretimin yaklaşık yarısı, bu ülkelerde üretilir.

Yulaf danesi içinde avenin maddesi bulunmaktadır. Bu nedenle bebeklerin, tayların ve çeki hayvanların beslenmesinde kullanılır. Yem olarak kullanılan yulaf, insan beslenmesi açısından da önemlidir ve kullanım alanı genişlemektedir. Yüksek alkollü içki üretiminde, hazır çorbalarda, bisküvi yapımında kullanılır.

FAO 2012 yılı verilerine göre dünyanın en büyük tahıl ithalatçısı 24,5 milyon ton ile Japonya’dır. Japonya’nın ardından 17,7 milyon ton ithalat ile Mısır ikinci sırada yer almaktadır. Bu iki ülkeyi sırasıyla; 16,9 milyon ton ile Meksika, 14,3 milyon ton ile Güney Kore ve 14 milyon ton ile Çin Halk Cumhuriyeti izlemektedir. Türkiye 4,8 milyon ton toplam tahıl ithalatı ile 24. sırada yer almaktadır.

Başlıca tahıl ürünleri buğday, pirinç, mısır, darı (kocadarı/sorgum, kumdaı, cindarı), çavdar, yulaf, arpa, tritikale (buğday ve çavdar melezi) ve kuşyemidir.

Sıcak iklim tahıllarının başlıcaları, pirinç, mısır, darı ve kuşyemidir. Serin iklim tahıllarının başlıcaları ise buğday, arpa, çavdar, yulaf, tritikale ve mahlut sayılabilir.

2013 yılı itibariyle en çok tahıl üreten ülke 554.613.842 ton üretim ile Çin’dir.

FAO 2013 verilerine göre dünya üzerinde çavdar 16.686.795 ton, sorgum 62.295.137 ton, arpa 143.959.778 ton, pirinç 740.902.532 ton, darı 29.864.147 ton üretilmektedir.

TÜIK verilerine göre, Türkiye’de 2014 yılında tahıl tarımı yapılan alanların %67’si buğday, %24’ü arpa ve %6’sı mısıra ayrılmıştır.

FAO 2012 yılı verilerine göre dünyanın en büyük tahıl ihracatçısı 63,3 milyon ton ile Amerika Birleşik Devletleri’dir.

2013 yılında dünya buğday üretimi 715.909.258 tona yükselmiştir. 2013 yılında en çok buğday üreten ülkeler sırasıyla Çin, Hindistan, ABD, Rusya Federasyonu ve Fransa’dır.

TÜIK 2014 verilerine göre, Türkiye’de en önemli çeltik tarım alanları, Trakya Yarımadası’nda Edirne, Tekirdağ ve Kırklareli; Güney Marmara’da Çanakkale ve Bursa; Orta Karadeniz Bölümü’nde Sinop, Samsun ve Çorum; Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde Diyarbakır’dadır.

Mısır’ın gen merkezi Amerika’dır. Amerika’nın keşfinden sonra (1492-1494) Batı toplumlarının kolonyal faaliyetleri sırasında Asya kıtasına gitmiş bir tarım ürünüdür.

İç Anadolu Bölgesi, Güneydoğu Anadolu Bölgesi ve İç Batı Anadolu Bölümü Türkiye’de arpa ekiminin en çok yapıldığı alanlardır.