GIDA COĞRAFYASI - Deneme Sınavı - 6

Biberiye, ada çayı, zencefil ve yenibahar gibi fenolik ve flavonoidlerce zengin baharatların güçlü antioksidan (oksitlenmeyi engelleyici) etkileri vardır. Flavonoidler, P vitaminine benzeyen ve kanamaya karşı kullanılabilen maddelerdir. Antioksidan özelliklerinin yanında antienflamatuvar, antiviral, antialerjik, antitrombotik ve diğer özellikleri de bulunur. Antienflamatuvar, yangı önleyici anlamındadır ve herhangi bir maddenin iltihap azaltıcı özelliğine atfen verilebilecek isimdir. Antialerjik, alerjiye neden olmayan; antitrombotik ise kanın pıhtılaşmasını engelleyen demektir. Antiviral özelliği ise virüslerin zararlı etkilerini önlemesidir.

Ana yurdu Avustralya olan ve 600 civarında türü bulunan, sıtma ağacı olarak da bilinen okaliptüs (eucalyptus), bol güneşli ve sulak yerlerde, bataklıkları kurutmak ve odunundan yararlanılmak üzere yetiştirilir. Okaliptüs bitkisinin; çayı, yağı, tentürü, ekstresi, macunu ve losyonu üretilir. İçeriğindeki uçucu yağların, minerallerin ve vitaminlerin zenginliğiyle çok çeşitli ilaçların muhteviyatına girmiştir.

Çin dünya meyve üretiminde lider konumdadır. Çin’in dünya meyve üretiminde lider konumunda olmasında, bir yandan sahip olduğu iklim farklılığının birçok meyve türünün yetiştirilmesine imkân tanıması, diğer yandan da ülkede gerçekleşen ekonomik reform ile üreticilere üretim kararını almada özgürlük sağlanmasıyla meyve üretiminin özellikle dağlık bölgelerde en popüler üretim dalı olması etkili olmuştur.

Bu nedenle doğru yanıt B'dir.

Unlu meyveler; muz, kestane gibi besin değerleri yüksek meyvelerdir.

Bu nedenle doğru yanıt E'dir.

Yağlı meyveler; fıstık, fındık, badem, ceviz, zeytin gibi meyvelerdir. Bileşimlerinde %50-60 oranında hazmı kolay yağ bulunmaktadır. Ayrıca bu meyveler proteince çok zengin (%10-30) olup potasyum, magnezyum, kireç, kükürt ve fosfor ihtiva etmektedirler. 

Bu nedenle doğru yanıt A'dır.

Subtropik Meyveler:

Limon, Portakal, Mandarin, Altıntop(Greyfurt), Turunç, Şadok, Laym, Bergamot, Kamkat, Kırmızı limon, Tatlı limon, Nar, Trabzon hurması, İncir, Kivi, Pikan, Artvin hurması, Zeytin, Yenidünya, Avokado, Fejoa, Hint inciri, Ağaç kavunu, Keçiboynuzu vb.

Ilıman İklim Meyveleri: 

Elma, Armut, Ayva, Erik, Kiraz, Vişne, Şeftali, Kayısı, Zerdali, Badem, Üzüm, Antep fıstığı, İğde, Dut, Muşmula, Ceviz, Fındık, Kestane, Kızılcık, Ahududu vb.

Bu nedenle doğru yanıt D'dir.

Meyvelerin yetişmesini etkileyen koşulları; iklim, toprak özellikleri, yeryüzü şekilleri, sulama, gübreleme, budama, hastalıklarla savaş ve ilaçlama, teknolojik olanaklar, pazarlanma koşulları, ülkelerin kredi ve teşvik politikaları vb. olarak sıralamak mümkündür. Ancak bunlar içinde meyvelerin yetişmesini etkileyen en önemli faktör iklimdir. 

Bu nedenle doğru yanıt C'dir.

Birleşmiş Millet Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) verilerine göre 2010 ve 2012 yıllarında dünyada en çok yetiştirilen meyveler; muz, elma, portakal, üzüm ve mango olmuştur. 2012 yılı verilerine göre dünyada toplam 565 milyon dekar arazide 637 milyon ton yaş meyve üretimi yapılmıştır. Söz konusu alanda yaklaşık 102 milyon tonluk üretim miktarı ile muz, dünya meyve üretiminin %16’sını oluşturarak ilk sırada yer almaktadır. 

Bu nedenle doğru yanıt E'dir.

Dünyada toplam yaş meyve ihracatı 2012 yılı itibarıyla 61,8 milyar dolar düzeyindedir. Önde gelen ihracatçı ülkeler İspanya (7,4 milyar $), ABD (6,2 milyar $), Şili (4 milyar $), Hollanda (3,8 milyar $) ve İtalya’dır (3,3 milyar $). Türkiye 1,7 milyar dolarlık ihracat hacmiyle 2012 yılı itibarıyla dünya yaş meyve ihracatından %2,7’lik pay almakta ve 12’inci sırada yer almaktadır.

Bu nedenle doğru yanıt C'dir.

Karbonhidratça zengin olan meyvelere; kuru üzüm (%76), kuru incir (%74), kestane (%72), muz (%21), erik (%20), incir (%18), hurma (%16,5), taze kayısı (%13,4), elma (%13) ve armut (%11,4) örnek olarak verilebilir. Yağca zengin olan meyveleri; ceviz (%65-75), fındık (%65), Antep fıstığı (%55), çam fıstığı (%50), badem (%55) gibi meyveler oluşturmaktadır. Proteince zengin olan meyveler içinde ise ceviz (%16-25), badem (%21), Antep fıstığı (%22), çamfıstığı (%34), fındık (%16) ve kestane (%6) sayılabilir.

Bu nedenle doğru yanıt D'dir.

Şeftali, potasyum deposudur. A, B ve C vitaminleri ve mineraller bakımından da oldukça zengindir. Özellikle yazın tüketilen meyve, bol sulu ve tatlı olması nedeniyle önemli bir gıda maddesidir. 

Bu nedenle doğru yanıt A'dır.

Ceviz gümüş içeren tek meyve türüdür. Cevizdeki gümüşün beyin sağlığı açısından önemli olduğu ve öğrenme üzerinde etkili olduğu bilinmektedir. Ayrıca önemli bir antioksidan olan selenyum içeren ender gıdalar arasında bulunmaktadır.

Bu nedenle doğru yanıt D'dir.

Bitki bilimcilere göre dünyada meyvelerin ana vatanı olan başlıca beş bölge bulunmaktadır. Bunlar; Karadeniz ve Hazar Denizi arasında yer alan Kafkas Dağları, Hindistan ve Pakistan arasında yer alan Kaşmir Dağı etekleri, Endonezya, Orta Amerika ve Çin’in değişik bölgeleridir. Görüldüğü üzere Kuzey Amerika bu bölgelerden biri değildir. Doğru cevap A'dır.

Aşağıda başlıca meyve türlerine işikin tablo verilmiştir;

Yukarıdaki tablodan da görüldüğü gibi alıç yumuşak çekirdekli bir meyvedir. Doğru cevap B'dir.

Dünya Yaş Meyve Üretiminde Önemli Ürünler ve Üretim Miktarı (Ton)

Yukarıdaki, tablodan da görülebileceği gibi, dünyada en çok üretilen yaş meyve muzdur. Doğru cevap E'dir.

Ülkelere Göre Dünya Yaş Meyve İhracatı (Bin $)

Yukarıdaki tabloya göre dünyada yaş meyve ihracatında önde gelen ülke İspanyadır.Doğru cevap D'dir.

Meyveler, vitamin ve mineral depoları olduğu gibi içerdikleri lif, madensel tuz, karbonhidrat, yağ ve proteinlerle de sağlıklı beslenmenin vazgeçilmez ögelerindendir.

Karbonhidratça zengin olan meyvelere; kuru üzüm (%76), kuru incir (%74), kestane (%72), muz (%21), erik (%20), incir (%18), hurma (%16,5), taze kayısı (%13,4), elma (%13) ve armut (%11,4) örnek olarak verilebilir.

Yağca zengin olan meyveleri; ceviz (%65-75), fındık (%65), Antep fıstığı (%55), çam fıstığı (%50), badem (%55) gibi meyveler oluşturmaktadır.

Proteince zengin olan meyveler içinde ise ceviz (%16-25), badem (%21), Antep fıstığı (%22), çam fıstığı (%34), fındık (%16) ve kestane (%6) sayılabilir.

Bilindiği gibi proteinler hücrelerin yapısını oluştururlar. Karbonhidratlar, vücut sıcaklığını ve adale gücünü; yağlar ise vücudun enerji ihtiyacını sağlarlar. Doğru cevap C'dir.

Muz ağacı genellikle ziraatı 25 derece sıcaklığa sahip yerlerde yapılmaktadır. Sıcak iklim bölgelerinde 1.000 metrenin altında yetiştirilmektedir. Fakat bazı türleri, 1.500 metreye hatta Himalaya Dağlarının güney yamaçlarında 2000 metreye kadar yükseltilerde görülebilmektedir. 20 dereceden daha aşağıdaki sıcaklık değerlerinde muz bitkisinin gelişmesi yavaşlamakta, 12 derecenin altına inen sıcaklıklarda ise meyveler zarar görmektedir. Muz bitkisi özellikle yaz mevsimi sıcak, kış mevsimi ılıman geçen yerlerde iyi yetişmektedir. Sıcaklıkların 35 derecenin üzerine çıktığı alanlarda muz ağacının yapraklarında su kaybı arttığından ağacın yetiştirilmesinde sulama önem kazanmaktadır.

Muz ağacının iyi yetişmesi için yıllık yağış ortalamasının 1.500-2.000 mm arasında olması gereklidir. Yağış miktarının aylık 500 mm’nin altına düştüğü dönemlerde bitkinin su ihtiyacı, sulama ile karşılanmaktadır. Türkiye’de muzun yetiştiği alanlarda, yıllık yağışlar 600 mm ile 1.000 mm arasında değişmekte olup yağışlar genellikle yılın ilk üç ayı ile son üç ayında yoğunlaşmaktadır. Kurak aylarda bu sahalarda sulama yapılmaktadır. Şiddetli rüzgâr, fırtına ve hortumlar muz bahçelerine zarar vermektedir. Doğru cevap E'dir.

Portakal Akdeniz iklimi bitkisidir. Turunçgillerde genelde minimum gelişme sıcaklığı 12,8 °C’dir. Optimum sıcaklık isteği ise 26-28 °C’dir. Doğru cevap C'dir.

Armut, gülgiller familyasından bir meyve ağacıdır. Ağacın boyu 8-10 metreye kadar ulaşabilmektedir. Ana yurdu Anadolu, Kafkasya ve Orta Asya’dır. Anadolu’da Etiler zamanından beri yetiştirilmektedir. Dünya’da 5.000’in üzerinde Türkiye’de 600’e yakın armut türü bulunmaktadır.

Elmaya göre soğuklara dayanımı daha düşüktür. Ilıman iklim meyvesidir. Gövde ve yaşlı dallar -25 °C ve -30 °C’ye kadar dayanabilmesine karşın açılmış çiçekler -2,2 °C, küçük meyveler ise -1,1 °C’ye ancak yarım saat dayanabilmektedirler.

Armut gelişme döneminde elmaya göre daha yüksek bir sıcaklık toplamı ve daha düşük nispi nem istemektedir. Soğuklama isteği 1.000-2.300 saattir. Kil, kum ve kireci yeterli, derin ve sıcak topraklarda elmaya göre daha iyi yetişmektedir. İri meyve elde edebilmek için derin, sıcak, organik maddece zengin alüvyonlu topraklarda yetiştirilmesi gerekmektedir. Doğru cevap C'dir.