GIDA COĞRAFYASI - Deneme Sınavı - 5

Şeftali, potasyum deposudur. A, B ve C vitaminleri ve mineraller bakımından da oldukça zengindir. Özellikle yazın tüketilen meyve, bol sulu ve tatlı olması nedeniyle önemli bir gıda maddesidir. Tatlı, pasta, dondurma yapımında kullanılan meyve, kışın reçel, marmelat, hoşaf, meyve suyu kurutulmuş meyve hâline getirerek farklı biçimlerde tüketilebilmektedir. Kurutulmuş şeftali tatlı, puding ve çikolata içerisinde kullanılmakta, ayrıca atıştırmalık olarak yenmektedir. Doğru cevap B'dir.

Yakın bir geçmişe kadar ceviz yetiştiriciliğinde Türkiye söz sahibi olup bunu Yunanistan, İtalya, Fransa gibi ülkeler takip etmekteydi. Fakat ceviz yetiştiriciliğine 1867’de başlayan ABD, bütün bu ülkeleri geride bırakarak hem ceviz yetiştiriciliğinde hem de dış satımında en önemli ülke konumuna gelmiştir. Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) verilerine göre, 1995-2012 döneminde kabuklu ceviz üretimi, 3,2 katına çıkarak 1,06 milyon tondan 3,41 milyon tona yükselmiştir. Dünyada ceviz yetiştiriciliği yapılan üretim alanı bu dönemde %89,2 artışla 5,26 milyon dekardan 9,95 milyon dekara çıkmıştır. Ceviz üretiminin yarısını Çin tek başına karşılamaktadır. Üretimde birinci olan Çin, 4,25 milyon dekarda 1,7 milyon ceviz üretmektedir. İkinci sırayı %13,2 üretim payı ve 450 bin ton üretimle İran, %12,5 pay ve 425 bin ton üretimle ABD izlemektedir. Türkiye, %5,7 üretim payıyla dördüncü, Meksika %3,2 payla beşinci, Ukrayna %2,8 payla altıncı, Hindistan %1,2 payla yedinci, Şili ise %1,1 payla sekizinci sırada bulunmaktadır. 8 ülke, dünya ceviz üretimindeki payını 1995-2012 döneminde %74’den %89’a çıkarmıştır. Doğru cevap D'dir.

Dünya meyve üretiminde başlıca söz sahibi ülkeler, Çin, Hindistan, Brezilya ABD, İtalya, İspanya, Meksika, Endonezya, İran, Filipinler, Fransa ve Türkiye’dir. Doğru cevap E'dir.

Çin dünya meyve üretiminde lider konumdadır. Çin’in dünya meyve üretiminde lider konumunda olmasında, bir yandan sahip olduğu iklim farklılığının birçok meyve türünün yetiştirilmesine imkân tanıması, diğer yandan da ülkede gerçekleşen ekonomik reform ile üreticilere üretim kararını almada özgürlük sağlanmasıyla meyve üretiminin özellikle dağlık bölgelerde en popüler üretim dalı olması etkili olmuştur. Doğru cevap D'dir.

Unlu meyveler; muz, kestane gibi besin değerleri yüksek meyvelerdir. Yağlı meyveler; fıstık, fındık, badem, ceviz, zeytin gibi meyvelerdir. Doğru cevap A'dır.

Subtropik meyveler: Limon, Portakal, Mandarin, Altıntop(Greyfurt), Turunç, Şadok, Laym, Bergamot, Kamkat, Kırmızı limon, Tatlı limon, Nar, Trabzon hurması, İncir, Kivi, Pikan, Artvin hurması, Zeytin, Yenidünya, Avokado, Fejoa, Hint inciri, Ağaç kavunu, Keçiboynuzu vb. Doğru cevap B'dir.

Birleşmiş Millet Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) verilerine göre 2010 ve 2012 yıllarında dünyada en çok yetiştirilen meyveler; muz, elma, portakal, üzüm ve mango olmuştur. Doğru cevap D'dir.

Dünyada toplam yaş meyve ihracatı 2012 yılı itibarıyla 61,8 milyar dolar düzeyindedir. Önde gelen ihracatçı ülkeler İspanya (7,4 milyar $), ABD (6,2 milyar $), Şili (4 milyar $), Hollanda (3,8 milyar $) ve İtalya’dır (3,3 milyar $). Türkiye 1,7 milyar dolarlık ihracat hacmiyle 2012 yılı itibarıyla dünya yaş meyve ihracatından %2,7’lik pay almakta ve 12’inci sırada yer almaktadır. Doğru cevap C'dir.

Konserve yapımında en çok aranan meyveler, şeftali, armut, kayısı ve çilektir. Doğru cevap C'dir.

Muz ağacı genellikle ziraatı 25 derece sıcaklığa sahip yerlerde yapılmaktadır. Sıcak iklim bölgelerinde 1.000 metrenin altında yetiştirilmektedir. Fakat bazı türleri, 1.500 metreye hatta Himalaya Dağlarının güney yamaçlarında 2000 metreye kadar yükseltilerde görülebilmektedir. 20 dereceden daha aşağıdaki sıcaklık değerlerinde muz bitkisinin gelişmesi yavaşlamakta,
12 derecenin altına inen sıcaklıklarda ise meyveler zarar görmektedir. Muz bitkisi özellikle yaz mevsimi sıcak, kış mevsimi ılıman geçen yerlerde iyi yetişmektedir. Doğru cevap B'dir.

Ananas ilk defa Kristof Kolomb tarafından Orta ve Güney Amerika’da yetiştirilmiş ve daha sonra Avrupa’ya tanıtılmıştır. Doğru cevap A'dır.

Portakal, mandalina, altıntop (greyfurt), turunç, limon ve ağaç kavunu (avokado) bitkilerinin genel adı turunçgillerdir. Doğru cevap E'dir.

Meyvelerin yetiştirilmesinde en önemli faktör iklimdir.

Meyveler, gıda değerlerine ve beslenmedeki özelliklerine göre sulu taze meyveler, unlu meyveler, kuru meyveler, yağlı meyveler olmak üzere gruplara ayrılmaktadır

Subtropik meyveler: Limon, Portakal, Mandarin, Altıntop(Greyfurt), Turunç, Şadok, Laym, Bergamot, Kamkat, Kırmızı limon, Tatlı limon, Nar, Trabzon hurması, İncir, Kivi, Pikan, Artvin hurması, Zeytin, Yenidünya, Avokado, Fejoa, Hint inciri, Ağaç kavunu, Keçiboynuzu vb.

Karbon­hidratça zengin olan meyvelere; kuru üzüm (%76), kuru incir (%74), kestane (%72), muz (%21), erik (%20), incir (%18), hurma (%16,5), taze kayısı (%13,4), elma (%13) ve ar­mut (%11,4) örnek olarak verilebilir

Yeraltı su seviyesi yüksekte olmamak koşuluyla muz ağacı genellikle derin, kireci az olan gevşek yapıdaki topraklarda iyi yetiştirilmektedir. En iyi yetiştiği ve en yüksek verimin elde edildiği topraklar ise alüvyal topraklardır.

Ananasta bulunan bromelain iltihabı önlemekte, vücudun su tutmasına bağlı şişliği azaltmakta, gut hastalığının tedavisine yardımcı olmaktadır. Proteinlerin sindirimini hızlandırarak sindirim sistemine katkıda
bulunmaktadır.

Elma ve armutlar dinlenme döneminde bulundukları kış aylarında sıcaklığın -30 °C’ye kadar düşmesinden zarar görmezken şeftali -20 °C’ye kadar dayanabilmektedir.

Dünya sert kabuklu meyve üretim artışı üzerinde ise verimlikten ziyade dikili olanlardaki genişleme belirleyici olmuştur.