GENEL VERGİ HUKUKU

Vergi borcunu sona erdiren olağan yol ödemedir. Ödeme, vergi ve buna bağlı borçların kanuna uygun olarak yerine getirilmesidir. Ödeme eyleminin alacaklı vergi idaresi bakımından görünümü “tahsil” kavramı ile ifade edilmektedir. Tahsil vergilendirmenin son aşamasıdır. Vergi Usul Kanunu’na göre tahsil, verginin kanuna
uygun olarak ödenmesidir.

Bir verginin tahsil edilebilmesi için öncelikle tahakkuk etmiş olması gerekmektedir. Tahakkuk, verginin ödenmesi gereken bir aşamaya gelmesini ifade eder. Tahakkuk etmeyen vergi borçları, kural olarak muaccel hâle gelmemektedir.

Kanunda ödeme yeri gösterilmemiş ise vergi borçları yükümlünün ikametgahının bulunduğu yer vergi dairesine ödenir. Yükümlünün ikametgahının bulunduğu yer vergi dairesi genel ödeme yeri olarak kabul edilmektedir.

Ödeme, alacağın aslıyla gecikme zammı, gecikme faizi gibi fer'ilerinin tamamını karşılamazsa, ödenen miktar alacağın aslıyla fer’ilerine orantılı olarak mahsup edilir. Bu durumda toplam ₺60.000 olan vergi borcunun yarısı olan ₺30.000'nın ödenmesi halinde her bir borcun da yarısı ödenmiş olacaktır. Dolayısıyla ₺50.000 olan vergi aslı borcunun yarısı olan ₺25.000 ödenmiş olmaktadır.

Takas, iki kişi arasındaki karşılıklı, birbirine benzer ve istenebilir borçların, ayrı ayrı ödenmeksizin, taraflardan birinin beyanıyla küçük olanı miktarınca sona erdirilmesidir.

Takas düzenlemesi, Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun'da yer almaktadır.

Vergi alacağının doğduğu takvim yılını takip eden yılın başından başlayarak 5 yıl içinde tarh ve yükümlüye tebliğ edilmeyen vergiler zamanaşımına uğrar.

Tahsil zamanaşımı süresi 5 yıldır. Bu süre, kamu alacaklarının vadesinin rastladığı takvim yılını izleyen yılın başından itibaren başlar. Öyleyse, 2017 yılı gelirleriyle ilgili 2018 yılının Mart ayında ödenmesi gereken Gelir Vergisi 1. taksitinin ödenmemesi durumunda, bu borçla ilgili zamanaşımı 2016 takvim yılının başından itibaren işlemeye başlayacak ve 31.12.2023 tarihinde sona erecektir.

Terkin, vergi borcunu bütün hukuki sonuçları ile birlikte ortadan kaldıran tek taraflı, sübjektif bir idari işlemdir.

Vergi Usul Kanunu’nda yer alan düzenlemeye göre; Doğal afetler nedeniyle varlıklarının en az üçte birini yitiren yükümlülerin, bu afetlerin zarar verdiği gelir kaynakları ile ilgili vergi borçları ve vergi cezaları Hazine ve Maliye Bakanlığınca zararla orantılı olmak üzere tamamen veya kısmen terkin edilebilmektedir.

Uzlaşma, ikmalen, re’sen ve idarece tarh edilen ya da vergi incelemesi sonucu tarh edilmesi düşünülen vergiler ile bunlara bağlı vergi cezalarının tarh edilecek veya tahakkuk edilecek miktarları konusunda idare ile yükümlülerin anlaşmasını sağlayan bir kurumdur.

Vergi Usul Kanunu’nun 367. maddesinde düzenlenen cezalarda indirim kurumu uyuşmazlıkların yargı aşamasına gitmeden çözüme kavuşmasında önemli bir rol oynamaktadır. Kesilen vergi ziyaı cezalarında ilk başvuruda cezanın yarısı, daha sonraki başvurularda ise üçte biri indirilmektedir. Bu durumda ilk defa cezalarda indirim kurumuna başvuran mükellefin ₺100.000 tutarındaki vergi ziyaı cezasının yarısı olan ₺50.000 indirilir.

Veraset ve intikal vergisinde zamanaşımının başlangıcı için vergiyi doğuran olayın gerçekleştiği tarihi değil, yükümlülüğün doğduğu tarih esas alınmıştır. Terekenin yazılması, defter tutma ve resmi tasfiye hâllerinde ise mahkemece bu işlemlerin tamamlandığı tarihte yükümlülük doğmaktadır. Tahakkuk zamanaşımı süresi de ölüm tarihini izleyen yıldan değil, sayılan durumların meydana geldiği yılı izleyen takvim yılı başından itibaren başlamaktadır. Bu nedenle A şıkkında verilen bilgi yanlıştır. Diğer şıklardaki bilgiler doğrudur.

Tahsil zamanaşımı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun’un 102. maddesinde düzenlenmiştir. Vergiler ve kamu alacakları, vadesinin rastladığı takvim yılını izleyen yılın başından itibaren 5 yıl geçmesine rağmen tahsil edilemezse zamanaşımına uğramaktadır.

Tahsil zamanaşımını kesen sebepler arasında ödeme, haciz uygulanması, cebren tahsil ve takip işlemleri sonucunda yapılan her çeşit tahsilât, ödeme emri tebliği, mal bildirimi, mal edinme ve mal artmalarının bildirilmesi, kamu alacağının teminata bağlanması vs. yer almaktadır. Borçlunun yabancı bir ülkede bulunması ve borçlunun hileli iflas etmesi ise zamanaşımını durduran sebeplerdendir.

Terkin, vergi borcunun silinmesidir. Terkin, vergi borcunu bütün hukuki sonuçları ile birlikte ortadan kaldıran tek taraflı, sübjektif ve özel bir idari işlemdir. Borcun doğumundan önce yapılan terkin borcun doğmasına engel olmakta, tahakkuk etmesinden veya kesinleşmesinden sonra yapılan terkin ise doğmuş bir borcu sona erdirmektedir.

Afların vergi gelirinde hızlı bir artış oluşturma, yönetsel maliyetleri azaltma, yükümlülerin vergi uyumunu artırma gibi faydaları bulunmaktadır. Vergi aflarına ilişkin yasalar vergi yönetiminin otoritesine zarar verdiği gibi vergi denetiminin etkinliğini de azaltır. Ayrıca af vergilemede eşitlik ve adalet ilkelerini bozarken rekabet eşitliğini de olumsuz etkileyecektir. Gelecekteki vergi uyumsuzluğuna cesaret verme, vergi kaçırmanın yanlış olduğu düşüncesinde azalma gibi olumsuzluklar ortaya çıkarabilmektedir.

Terkinin kapsamına vergi asıllarıyla birlikte vergi cezaları da girmektedir. Uzlaşma gerçekleştiği takdirde, idarenin vazgeçtiği miktardaki vergi borcu ve vergi cezası sona ermektedir. Tahakkuktan vazgeçme, ikmalen, re’sen veya idarece tarh edilen vergi ve bunlara ilişkin cezaları sona erdirmektedir. Zamanaşımı, devlet açısından vergi alacağını ve yükümlü bakımından vergi borcunu sona erdiren nedenler arasında sayılmaktadır. 

Ölümün gerçekleşmesi ile tahsil edilmemiş vergi cezaları sona ermektedir. Bununla birlikte, ölenin vergi borçları mirası reddetmemiş yasal veya atanmış mirasçılarına geçmektedir.

Beyana dayanan vergilerde vergi ziyaı cezasını gerektiren veya kaçakçılık suçu oluşturan fiilleri işleyen yükümlüler ile bunlara iştirak eden diğer kişilerin kanuna aykırı hareketlerini ilgili makamlara kendiliğinden dilekçe ile haber vermesi durumunda belirli şartların sağlanması hâlinde vergi ziyaı cezası kesilmemekte, kaçakçılık suçu için kovuşturma yapılmamaktadır. Bununla birlikte yükümlünün pişmanlık zammını da ödemesi gerekmektedir. Yükümlü vergi ziyaı kabahati işlemesine karşın, bu eylemiyle ilgili herhangi bir ihbar yapılmadan, idare tarafından konu ile ilgili inceleme başlatılmadan ya da konu takdir komisyonuna sevk edilmeden önce eyleminden duyduğu pişmanlık nedeniyle idareye başvurması hâlinde pişmanlık ve ıslah kurumundan yararlanabilmektedir.

Doğru cevap izaha davettir. İzaha davet, mükelleften bilgi ve delil elde etmeyi sağlama işleviyle, idarenin bilgi toplama aracıdır.