GENEL VERGİ HUKUKU

Yasama organından doğan kaynaklar, normlar hiyerarşisi içinde anayasa ve kanunlardır. Ayrıca yürütme organından doğan kaynaklardan biri olan, uluslararası vergi anlaşmalarının bir kanun ile onayının uygun bulunması bunları da yasama organından doğan kaynaklar içerisinde değerlendirmemizi gerektirir.

Uluslararası vergi antlaşmaları, devletlerin vergi kanunlarını, kanunların mülkiliği ve şahsiliği ilkelerini bir arada uygulamaları sonucunda ortaya çıkan çifte vergilemenin önlenmesine yönelik normlardır. Uluslararası vergi antlaşmaları, çifte vergilendirmenin ortadan kaldırılması ya da hafifletilmesinin yanında bazı vergilendirmeyi ilgilendiren konularda da yapılabilmektedir. Devletler, uluslararası vergi kaçakçılığının ve vergiden kaçınmanın önlenmesi, vergi idarelerinin verginin tahakkuku ve tahsilinde etkinliğinin artırılması, bilgi alışverişinin genişletilmesi, vergi yasalarının uyumlaştırılması ve uyuşmazlıkların çözümünü kolaylaştırma gibi nedenlerle aralarında antlaşmalar yapmaktadırlar.

Verginin konulması, kaldırılması ve değiştirilmesi ilke olarak kanunla yapılabilir. Buna, vergilerin kanuniliği ilkesi diyoruz. Vergi kanunlarının her zaman uygulanabilmesi için yıllık olarak düzenlenen “Bütçe Kanunu” içerisinde yer alması gerekir. Usulüne uygun olarak yürürlüğe konulan uluslararası antlaşmalar kanun hükmündedir. Ancak, bu antlaşmalar için anayasaya aykırılık iddiası ile Anayasa Mahkemesi’ne başvurulamaz (Anayasa md. 90/5). Normal yönetim hallerinde Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri ile vergi konulması, değiştirilmesi söz konusu olamaz.

Genel tebliğler vergi kanunlarının uygulanmasını kolaylaştırmak üzere Hazine ve Maliye Bakanlığı veya Gelir idaresi Başkanlığı tarafından çıkarılan ve kanunların açıklanmasını ve yorumlanmasını kapsayan genel nitelikteki direktiflerdir.

Özelge (mukteza), yükümlülerin, vergi durumlarını öğrenmek ve vergi uygulamaları bakımından karşılaştıkları şüpheli veya tereddüde yol açan bireysel olaylar hakkında Vergi Dairesi Başkanlığı kurulan yerlerde Vergi Dairesi Başkanlığı, vergi dairesi başkanlığı bulunmayan illerde Defterdarlık tarafından verilen yazılı bilgilerdir.

Yüksek Mahkemeler kendi bünyesindeki dairelerin benzer konularda farklı görüşler, uygulamalar ve kararlar almasını engellemek ve karar birliğini sağlamak amacıyla bir üst kurul olan İçtihadı Birleştirme Kurulunu toplayarak yeni bir karar (İBK) alırlar. Bununla kararlar arasında farklılıkları ve çelişkileri giderirler. İBK vergi hukuku açısından da bağlayıcı niteliğe sahiptir.

Kanunların ve Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin uygulanmasını göstermek üzere ve bunlara aykırı olmamak koşuluyla cumhurbaşkanlığı, bakanlıklar ve kamu tüzel kişileri tarafından kendi görev alanlarını ilgilendiren konularda çıkardıkları idari düzenlemelere yönetmelik denilmektedir.

Vergi mahkemesi, Bölge İdare Mahkemesi, Danıştay Daire kararları somut kararlar olup alınan kararlar vergi idaresi için benzer olaylarda bağlayıcı değildir. Bu tür mahkeme kararları vergi hukukunda bağlayıcı olmayan yardımcı kaynak niteliğindedir. Diğerleri ise asli kaynak olup bağlayıcıdır.

Özelgeler ve mahkeme kararları yardımcı kaynak niteliğindedirler. Yönetmelikler ve uygulama tebliğleri de asli kaynak olup bağlayıcı olmaktadırlar.

Anayasa Mahkemesinin iptal kararları gerekçeli olarak Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girer. Bu nedenle B şıkkı yanlış bilgi içermektedir. Diğer şıklardaki bilgiler doğrudur.

Vergi hukukunda kaynak, mali yükümlülüklerin konulması, kaldırılması ve değiştirilmesinde yetkili organ ve bu yetkinin kullanılmasında geçerli olan normları ifade eder.

Yasama organından doğan kaynaklar, normlar hiyerarşisi içinde anayasa ve kanunlardır. Ayrıca yürütme organından doğan kaynaklardan biri olan, uluslararası vergi anlaşmalarının bir kanun ile onayının uygun bulunması, bunları da yasama organından doğan kaynaklar içerisinde değerlendirmemizi gerektirir.

Anayasa, Devletin yapısını, organlarını ve işleyişini düzenleyen, kamu hak ve özgürlüklerini teminat altına alan, normlar hiyerarşisinde en üst konumda yer alan kanunlarıdır.

Verginin konusu, verginin mükellefi, vergiyi doğuran olay, verginin matrahı, yükümlüsü, oranı, muafiyeti, indirimi, istisnası, zaman aşımı, vb. unsurlar, verginin temel unsurlarını oluşturmaktadır. Ancak verginin kamu gelirleri içindeki payı, vergi kanunlarında gösterilmesi gereken temel unsurlardan biri değildir.

Bütçenin C Cetveli, her mali yılda devletin ve diğer idarelerin toplayacağı kamu gelirlerinin yasal dayanağını gösteren bütçe cetvelidir.

Kanunların mülkiliği, Devletin kabul etmiş olduğu kanunların ülkede yaşayan herkese, ayrım gözetilmeksizin uygulanmasıdır.

Kanunların şahsiliği ilkesi, Ülkede kabul edilen kanunların, sadece devlete vatandaşlık bağı ile bağlı olan kişilere veya ülkede oturan kişilere uygulanmasıdır.

Çifte vergileme; mükellefi, konusu, vergilendirme dönemi ve türü aynı olan vergilemenin birden fazla meydana gelmesini ifade eder.

Cumhurbaşkanlığı Kararları, Yürütme organından doğan kaynaklar arasında yer almaktadır.

Özelge, mükelleflerin ve vergi sorumlularının vergi durumları ve vergi uygulaması bakımından, kendilerince açık olmayan ve tereddüt ettikleri konular hakkında yazılı olarak açıklama talebinde bulunmaları üzerine yetkili makamlarca kendilerine verilen yazılı görüştür.