Vergi Hukukunun Kaynakları

Mali yükümlülüklerin konulması, kaldırılması ve değiştirilmesinde yetkili organ ve bu yetkinin kullanılmasında geçerli olan normları ifade eder.

Yasama organından doğan kaynaklar, normlar hiyerarşisi içinde anayasa ve kanunlardır. 

Pozitif anlamda anayasa, bir devleti oluşturan yasama, yürütme ve yargı gibi temel organları bunların birbirleriyle ilişkilerini ve insan haklarını düzenleyen en üst hukuki metindir.

Verginin konulması, kaldırılması ve değiştirilmesi ilke olarak kanunla yapılabilir. Buna, vergilerin kanuniliği ilkesi diyoruz.

Anayasa ve Meclis içtüzüğünde yer alan kanun yapma yöntemlerine uygun olarak yapılmış olan normlardır.

Niteliğine göre kanunla düzenlenmesi gereken hususların kanun metninde yer almasıdır. Vergi hukukunda vergi mükellefinin, vergi konusunun, vergiyi doğuran olayın, ödeme zamanının, oran, indirim, istisna ve muafiyet hükümlerinin açıkça kanun metninde yer almasını ifade eder.

Her mali yılda devletin ve diğer idarelerin toplayacağı kamu gelirlerinin yasal dayanağını gösteren bütçe cetvelidir.

Bütçede yer alan gelirlerin toplanması ve harcamaların yapılabilmesi için yasama organının yürütme organına bir yıl öncesinden verdiği yetkidir.

Amme Alacaklar›n›n Tahsil Usulü Hakkında Kanun da usulle ilgili kanundur. Bu kanun sadece vergiler için değil, tüm kamu alacakları için uygulanır. Vergi Usul Kanunu daha ziyade vergilendirme sürecinin tarh-tahakkuk aflamasıyla ilgili olduğu halde, Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun cebri icra sürecini düzenler. Daha açık bir deyişle, kendiliğinden ödenmeyen vergi ve diğer kamu alacakları bu kanunda düzenlenen cebri icra kurallarına (örneğin, haciz yolu ile takip) göre takip ve tahsil edilir.

Devletin kabul etmiş olduğu kanunların ülkede yaşayan herkese, ayrım gözetilmeksizin uygulanmasıdır. Kişilerin vatandaş veya yabancı olması; diplomat veya devlet başkanı olması göz önünde tutulmaksızın kanunlar ülkenin siyasi sınırları içinde uygulanır.

Ülkede kabul edilen kanunların, sadece devlete vatandaşlık bağı ile bağlı olan kişilere veya ülkede oturan kişilere uygulanmasıdır.

Mükellefi, konusu, vergilendirme dönemi ve türü aynI olan vergilemenin birden fazla meydana gelmesidir.

Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri: Cumhurbaşkanlıpının, yürütme yetkisine ilişkin konularda çıkarmış olduğu kararnamelerdir. Bu kararnamelerle Anayasanın ikinci kısmının birinci ve ikinci bölümlerinde yer alan temel haklar, kişi hakları ve ödevleriyle dördüncü bölümde yer alan siyasi haklar ve ödevler Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle düzenlenemez (Anayasa md 104/17).

“Vergi, resim, harç ve benzeri mali yükümlülüklerin muaflık, istisnalar ve indirimleriyle oranlar›na ilişkin hükümlerinde kanunun belirttiği yukarı ve aşağı sınırlarlar içinde değişikliklik yapmak yetkisi Cumhurbaşkanına verilebilir.”

Cumhurbaşkanlığı, bakanlıklar ve kamu tüzel kişileri tarafından kendi görev alanlarını ilgilendiren konularda, kanunların ve Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin uygulanmasını göstermek üzere ve bunlara aykırı olmamak koşuluyla çıkarılan idari düzenlemelerdir.

Hazine ve Maliye Başkanlğınca vergi yasalarının ülkenin her yerinde tek düze bir şekilde uygulanmasını sağlamak amacıyla ya da bakanlığa verilen düzenleme yetkisinin kullanılması amacıyla ç›kar›lan kaynaklardır.

Genel tebliğler iki gruba ayrılabilir. Birinci gruba göre genel tebliğler vergi kanunlarının, genel tebliğlerle düzenlenmesini Maliye Bakanlığına braktığı hususlarda uyulması gereken bir kaynak olarak karşımıza çıkmaktadır. İkinci grup genel tebliğler ise vergi kanunlarının uygulanmasıyla ilgili olarak, gerekli açıklamaları yapmak ya da sıkça sorulan hususlarda tek düzeli¤i sağlayabilmek için Hazine ve Maliye Bakanlığının örgütüne ve yükümlülere yönelik çıkarmış olduğu kurallardır. 

Mükelleflerin ve vergi sorumlular›n›n vergi durumları ve vergi uygulaması bakımından, kendilerince açık olmayan ve tereddüt ettikleri konular hakkında yazılı olarak açıklama talebinde bulunmalar üzerine yetkili makamlarca kendilerine verilen yazılı görüş.

Vergi durumları ve vergi uygulaması bakımından açık olmayan ve tereddüt edilen konular hakkında aynı durumda olan tüm mükellef ve vergi sorumluları için uygulamaya yön vermek ve açıklık getirmek üzere Gelir İdaresi Baflkanlığınca yayınlanan görüş. 

Anayasa Mahkemesi, kanunların, kanun hükmünde kararnamelerin ve Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün Anayasaya şekil ve esas bakımlarından uygunluğunu denetler ve bireysel başvuruları karara bağlar. Anayasa değişikliklerini ise sadece şekil bakımından inceler ve denetler. Ancak, olağanüstü hallerde ve savaş hallerinde çıkarılan Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin şekil ve esas bakımından Anayasaya aykırılığı iddiasıyla, Anayasa Mahkemesinde dava açılamaz.