GENEL UYGARLIK TARİHİ

1860-1861 arasında İtalyan Krallığı’nın 1871’de de İtalyan Birliği’nin kurulması, her şeyden önce 1815 Viyana Kongresi ile çizilmiş bulunan Avrupa’nın siyasi haritasını ve güçler dengesini büyük ölçüde değiştirdi. Bu süreçte bir başka gelişme de Prusya’nın 1870 Sedan Savaşı’nda Fransa’yı yenmesiydi.

Alman İmparatorluğu birliğini sağladıktan sonra, Alsas-Loren meselesi yüzünden Fransa’nın kendisine karşı bir saldırıya girişebilme ihtimaline karşı ittifaklar
aramaya başladı. Bu doğrultuda ilk anlaşma Rusya ve Avusturya-Macaristan imparatorlukları ile yapıldı (Üç İmparator Birliği).

Üçlü Anlaşma/İtilaf/Entente’nin Oluşması (Fransa, İngiltere, Rusya 1891-1907)

I. Dünya Savaşı

Osmanlı Devleti’nin Savaştığı Cepheler:

1 - Kafkas (Doğu) Cephesi

2 - Kanal (Süveyş) Cephesi

3- Çanakkale

4 - Irak

5 - Suriye-Filistin

6 - Hicaz-Yemen

7 - Galiçya

8 - Romanya

9 - Makedonya

Britanya İmparatorluğu’na ya da Commonwealth’e bağlı ülkeler Kanada, Yeni Zelanda, Avustralya, Güney Afrika Birliği, İrlanda ve Newfoundland’dır.

Almanya Redhondes Versay 28 Haziran 1919

1919 Barış Konferansı’nın sonuçları şu şekilde özetlenebilir: Avrupa’da yedi yeni devlet yaratıldı: Çekoslovakya, Yugoslavya, Finlandiya,
Polonya, Estonya, Litvanya, Letonya.

Anlaşmazlıklarını savaş yoluyla çözemeyeceklerini ve her zaman barışçı girişimleri ön planda tutacaklarını taahhüt etmekteydi.

Rusya’da Bolşevik Devrimi: 13 Şubat 1917’de Rusya’nın başkenti Petrograd’da açlık çeken insanların özellikle de kadınların öncülüğünde Barış ve Ekmek diye başlayan ayaklanma, kısa zamanda ülke geneline yayıldı. 300 yıllık Rus Çarlığı, başkentinde yoğunlaşan kitle eylemleriyle birkaç gün içerisinde yıkıldı.

Almanya'da ekonomik buhranla birlikte ortaya çıkan işsizlik ve durgunluk, halkın Nazi Partisine destek vermesini sağladı.

İki dünya savaşı arası dönemin en önemli ekonomik gelişmesi Büyük Buhran adı verilen ve tüm dünya ülkelerini etkileyen ekonomik bunalımdır.

Birinci Dünya Savaşı’nın genel ve özel olmak üzere farklı nedenleri vardır. Genel Nedenler 1. Fransız Devrimi’nin yaydığı milliyetçilik düşüncesi, 2. Bağımsızlık isyanlarının artması, 3. Devletlerarası bloklaşma, 4. Ham madde ve Pazar arayışı, 5. Silahlanma yarışının hızlanması, 6. Sömürgecilik. Özel Nedenler 1. Almanya ve İngiltere arasında ham madde ve pazar arayışından kaynaklanan rekabet, 2. Fransa’nın 1871 Sedan Savaşı’nda Almanya’ya kaptırdığı Alsas Loren’i  geri almak istemesi, 3. Balkanlar’da Avusturya ve Rusya’nın emperyalist emellerinin çatışması, 4. İtalya’nın Akdeniz’e egemen olma arzusu, 5. Rusya’nın tarihî emellerine ulaşmak istemesi (Boğazlar-Panslavizm), 6.  Uzak Doğu ve Afrika sömürgelerinde yaşanan rekabet, 7. Avusturya-Macaristan Veliahdı Ferdinand’ın Saraybosna’da öldürülmesi. Doğru cevap C’dir.

Alman İmparatorluğu birliğini sağladıktan sonra, Alsas-Loren meselesi yüzünden Fransa’nın kendisine karşı bir saldırıya girişebilme ihtimaline karşı ittifaklar aramaya başladı. Bu doğrultuda ilk anlaşma Rusya ve Avusturya-Macaristan imparatorlukları ile yapıldı (Üç İmparator Birliği). Üç İmparator Anlaşması iki defa yenilenmesine rağmen, her ikisinde de Rusya tarafından bozuldu. Fransa 1881’de Tunus’u işgal edince, İtalya umduğunu bulamamanın kırgınlığı ile Almanya’nın ittifak önerisini kabul etti. Üçlü Bağlaşma/İttifak (Almanya, Avusturya-Macaristan, İtalya) 5 yıl süreli yapıldı ve süresi doldukça yenilendi. Doğru cevap A’dır.

Birinci Dünya Savaşı ile ilgili genel bir değerlendirme yapıldığında aşağıdaki maddeler ortaya çıkmaktadır. 1. 28 Temmuz 1914’te başlayan Dünya Savaşı 11 Kasım 1918’e kadar 4 yıl 3 ay 14 gün sürdü. Bu hâliyle dönemi itibarıyla tarihin kesintisiz en uzun savaşıydı. 2. Başlangıçta 3 kıtaya, daha sonra getirilen askerler açısından 5 kıtaya yayıldı. 3. Nüfuslarının toplamı 1.170.735.000’i bulan ülkelerden, 66.058.810 kişilik ordular karşı karşıya geldi (22.850.000 Bağlaşma (İttifak), 43.188.810 Anlaşma (İtilaf)]. 4. Savaştaki insan kayıpları, 17 milyona yakını Bağlaşma, 22 milyonu Anlaşma devletlerine ait olmak üzere 39 milyonu aştı. 5. Yapılan hesaplara göre  4 yıl boyunca toplam savaş harcamaları Bağlaşıkların 60,  Anlaşma  devletlerininki  125 milyar doları aşmış olup,  toplamı 186 milyar dolara ulaşmaktaydı. 6. Osmanlı Devleti’nin savaş giderleri de 1.430.000.000 dolar olarak hesaplanmaktaydı. 7. Dünya Savaşı’nın en önemli özelliklerinden biri, bazı yeni silahların bu savaşta ilk kez kullanılmasıydı. Bunlar arasında başta uçak olmak üzere en etkili zırhlı araç tank, denizaltı ve zehirli gazlar vardı. 8. Rusya’da Bolşevik Devrimi gerçekleşti. İktidara geçen Bolşeviklerin ilk işi 3 Mart 1918’ de Rusya ile ona  karşı savaşan devletler (Avusturya-Macaristan, Almanya, Osmanlı Devleti, Bulgaristan) arasında Brest-Litovsk Antlaşması’nı imzalamak oldu. Bu arada yeni yönetim, savaş içerisinde Anlaşma Devletleri arasında yapılan Anadolu’yu paylaşım planlarını  (Gizli Anlaşmalar) da açığa vurdu. Doğru cevap C’dir.

Sykes-Picot Anlaşması (26 Nisan 1916) Taraflar: İngiltere, Fransa, Rusya Amaç: Orta Doğu ve Güneydoğu Anadolu’nun paylaşımı Buna göre paylaşım şu şekilde idi: Fransa; Adana, Beyrut, Aladağ, Kayseri, Akdağ,  Yıldızdağ, Zara, Eğin arasında kalan toprakların tamamı    ile, Şam, Sivas, Halep, Harput ve Diyarbakır illerinin bir kısmını alacaktı. İngiltere’ye ise Bağdat ve Basra illerini içeren Güney Irak verilecekti. Rusya; Anlaşma Rusya’nın onayıyla yürürlüğe girecekti. Doğru cevap D’dir.

Locarno Antlaşmaları (16 Ekim 1925): Almanya Başbakanı Streseman’ın 1925 Şubatında Fransa, İngiltere, İtalya ve Almanya arasında bir saldırmazlık paktı imzalanması teklifiyle başlayan görüşmeler, 16 Ekim 1925’te İsviçre’de Locarno Antlaşmalarının imzalanmasıyla sonuçlandı. Belgelerden biri Almanya, Belçika, Fransa, İngiltere ve İtalya arasında olup Almanya Fransa, Almanya-Belçika sınırlarını kesinleştiriyordu. Yine beş devlet arasında imzalanan diğer anlaşmayla da İngiltere ve İtalya birinci anlaşmayı garanti altına alıyordu. Birinci ve ikinci belgelerle Almanya’nın sadece batı sınırları söz konusuydu ve Almanya sadece bu sınırlar hakkında garanti vermiş, ancak doğu sınırları yani Polonya ve Çekoslovakya ile ilgili bir garanti vermemişti. Fransa yine aynı gün Polonya ve Çekoslovakya ile imzaladığı anlaşmalarla bunların Almanya ile olan sınırlarına garanti verdi. Bu anlaşmalar, Almanya’yı tekrar uluslararası iş birliğine sokması bakımından iki savaş arası dönemin önemli bir dönüm noktasıdır. Doğru cevap A’dır.

23 Ağustos 1939’da Hitler ve Stalin arasında yapılan Almanya ile Sovyetler Birliği saldırmazlık anlaşmasından bir hafta sonra, Almanya’nın 1 Eylül 1939’da Polonya’yı işgaliyle savaş başladı. Hitler’in Fransa  ve İngiltere’nin birlikte  verdikleri ültimatomu reddetmesiyle, bu iki devlet Almanya’ya savaş ilan etti  (3 Eylül 1939).  Polonya’nın       durumu SSCB’yi harekete geçirdi.  Sovyet orduları 17 Eylülde Polonya sınırını aşarak Alman-Sovyet Antlaşması’nda  (23 Ağustos 1939) kendilerine ayrılan yerleri işgale başladı. Doğru cevap C’dir.

Washington Konferansı (12-16 Mayıs 1943): Rooswelt ve Churchill’in katıldığı bir konferanstır.  Konferansta şu kararlar alınmıştır; İtalya’nın işgal edilmesi;  Türk havaalanlarından yararlanılması  (savaşa katılması);  ikinci cephenin Fransa’da açılması;  savaş sonrası barışı koruma sorumluluğunun ABD,  İngiltere, Sovyet  Rusya ve Çin’e verilmesi. Doğru cevap B’dir.

Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra dünya yeni gelişmelerle birlikte (Küba Krizi,  Orta Doğu vs.) üçüncü bir dünya savaşının eşiğine gelmiş, ancak sağduyunun galip gelmesiyle buna izin verilmemiştir. Dünya böylesi      gergin bir şekilde 15 yıl geçirdi.  Bu döneme Soğuk Savaş Dönemi (1945-1960)  denildi. Soğuk Savaş Dönemi’nin uygarlık tarihi açısından en önemli özelliği ise bu dönemde Asya ve Afrika’daki sömürge ulusların bağımsızlaşma sürecine girmeleri oldu. Bu ülkelerin örnek alacakları diğer ülkeler de gelecek 15 yılda bağımsızlıklarına kavuşacaklardı. Doğru cevap D’dir.