GENEL UYGARLIK TARİHİ - Deneme Sınavı - 12

1764’de James Hargreaves isimli bir dokumacı, dokuma tezgahları için gereken ipliği hızla büküp, kumaş üretimine hızla hazırlayacak bir makina icat etti. Bu makinada on altı pamuk ipliği aynı anda gerilebilmekteydi.

1775’de James Watt’ın buhar makinası, 1807’de Amerikalı Robert Fulton buhar makinasını gemilere uygulaması, 1825’de demir raylar üzerinde yürüyen ve buhar kuvvetiyle çalışan ilk lokomotifin çalışmaya başlaması, 1844’lerden itibaren Samuel Morse’nin telgrafı, 1876’dan itibaren Alexander Graham Bell’in telefonu Avrupa toplumlarını, sanayi öncesi dönemle kıyaslanmayacak şekilde, değiştirdi.

Sanayi Devrimi uluslararası ilişkiler açısından dünyayı derinden sarsan sonuçlara yol açmıştır:
• Sanayileşen ülkelerde modern bilim ve tecrübi bilgiler, ekonomik pazarların ihtiyaçlarını giderme veya pazarları genişletme amaçlı olarak, üretim süreçlerinin bütün aşamalarında geniş çaplı ve sistematik olarak uygulandı.
• Ekonomik faaliyetler, küçük ölçekli üretim yapan aile içi veya yerel kullanımlardan ziyade, ülke düzeyinde ve uluslararası pazarlara yönelik olması ve giderek uzmanlaşmaya doğru gelişti.
• Üretim birimleri şahsi olmaktan çıkarak, ortaklık vb. yollarla büyük sermaye yatırımı gerektiren teşebbüslere ve fabrikalaşmaya yöneldi.
• Sermayeye dayalı üretim süreçleri yoğun ve yaygın kullanılmaya başladı.
• İşgücü, temel malların üretimi yerine mamül mallar ve hizmetlerin üretiminde yoğunlaştı.
• Tarım tekniklerindeki iyileştirmeler ve makineleşme sonucu, işsiz kalan veya topraksız nüfusun, kırsal alandan kentlere yöneldi ve kentlerin nüfusu yoğunlaştı. Kentlerin nüfus artışının bir diğer esas nedeni de, halk sağlığı alanında kent yönetimlerinin aldığı önlemler yanında, tıp bilimindeki gelişmelerle ölüm oranlarının düşmesidir. Avrupa kıtasında üretimden gelen maddi koşulların iyileşmesi de genel bir nüfus artışını doğurdu.
• Ortaya çıkan sermayeye dayalı üretim araçlarının sahipliğinin ya da bu araçlarla olan ilişkilerin belirlediği, yeni mesleki ve sosyal sınıflar olarak sanayiciler burjuvazi sınıfına, katıldı ve sanayi öncesinde de varolan işçiler, sanayileşmeye (fabrikalaşma) paralel olarak, önemli bir toplumsal sınıf olarak ortaya çıktı.
• 19. yüzyıl boyunca sanayileşen Avrupa devletleri arasında, yeni hammadde kaynakları ve pazar arayışı nedeniyle büyük bir rekabet doğdu. Avrupa Devletleri arasında ekonomik yarışın doğurduğu başlangıçta bölgesel nitelikteki rekabetler, sömürgecilik ve pazarları genişletme, var olan pazarını kaptırmama gibi nedenlerle, 19. yüzyılın sonuna doğru küresel düzeye ulaşırken, ortaya çıkan devletlerarası gerginlikler 20. yüzyıl başında I. Dünya Savaşı’nı ve sonrasında da II. Dünya Savaşı’nı doğurdu.

Thomas Jefferson’un, Avrupalı filozofların öğretilerinden büyük oranda esinlenerek kaleme aldığı bildiri, 4 Temmuz 1776’da Kongre tarafından kabul edildi. Bağımsızlık Bildirisi, demokrasi tarihi açısından çok büyük bir öneme sahiptir. Çünkü bir siyaset belgesinde ilk kez, insanların doğuştan bazı haklara sahip oldukları vurgulanarak, özgür ve demokratik bir yönetimin temel ilkeleri ortaya konulmaktaydı. Bildirinin temel esasları şu şekilde tanımlanabilir:
• Tüm insanlar eşit yaratılmışlardır.
• İnsanların doğuştan sahip oldukları, vazgeçilemez ve devredilemez bazı hakları vardır. Bunlar yaşama, özgürlük ve mutluluğa erişme haklarıdır.
• Devletler bu hakları korumak adına insanlarca kurulmuştur. Yöneticiler, yönetme gücünü yönetilenlerin onayından alırlar.
• Eğer herhangi bir hükümet şekli, bu amaçlara aykırı hareket ederse, bu yönetimi düşürmek ya da değiştirmek, yeni bir yönetim kurmak halkın hakkıdır.
Bildirinin son kısmında ise despotizme karşı koloni halkının, Amerika Birleşik Devletleri adıyla bağımsız bir devlet kurmaya karar verdiği ifade edilmekteydi.
Amerikan Bağımsızlık Bildirisi, yukarda söylenen temel ilkeleriyle, dünyadaki diğer milletlere demokrasi yolunda örnek oluşturan bir ilk belge özelliğini taşımaktadır.

Thomas Jefferson’un, Avrupalı filozofların öğretilerinden büyük oranda esinlenerek kaleme aldığı Bağımsızlık Bildirisi, 4 Temmuz 1776’da Kongre tarafından kabul edildi.

Liberalizm; Temelinde özgürlük kavramının şekillendirdiği, düşünce özgürlüğü çerçevesinde, bireylerin ifade özgürlüğünü, sınırlamalar olmaksızın özel girişimciliğin ve serbest piyasa koşullarının ekonomik alanda geçerliliğini, sağlamayı amaçlar. Bu amaçların gerçekleşmesine yönelik olarak, toplumsal yaşama devlet vb. kurumların müdahalelerini en asgari seviyede tutmayı ve hukukun üstünlüğünü esas alan, bir toplum düzenini hedefleyen öğreti.

Anayasa, yasama yetkisini Ulusal Meclis’e veriyordu. Yürütmenin başı olan krala ise, sadece veto hakkı tanımaktaydı. Ancak bir kanun vetoya rağmen, meclis tarafından tekrar kabul edilirse, yürürlüğe girecekti. Egemenlik hakkının sahibi olan meclisi, kral dağıtamazdı. Kralın kanun bile önerme hakkı bulunmamaktaydı. Yürütme gücü, kralın meclis dışından atayacağı bakanlardan oluşmakta, yargı gücü ise doğrudan doğruya halk tarafından seçilen yargıçlar tarafından kullanılacaktı. Fransa’da artık yeni bir dönem, meşruti monarşi rejimi, yürürlüğe girmişti.

Dokuma Sanayisi açısından ilk önemli buluş, 1730’da John Kay isminde bir dokumacı tarafından bulunan uçan mekiktir.

İnsanların doğuştan sahip oldukları, vazgeçilemez ve devredilemez bazı hakları olduğu, Amerikan Bağımsızlık Bildirgesi'nde kabul edilmiş esaslardan biridir. Diğerleri ise Sanayi Devrimi'nin sonuçlarındandır.

Asıl muhalefeti doğuran 1765 tarihli Damga Pulu Kanunu'dur. Bu kanunla resmî makamlardan verilecek belgelere, damga pulu yapıştırılması zorunluluğu getiriliyordu. Bu kanunla on üç kolonide birden şiddetli protestolar oldu.

1775’te Philadelphia’da İkinci Continental Kongre toplandı. Kongre, Amerikan Kıta Ordusu adıyla bir ordu kurulmasına ve ordunun komutanlığına da George Washington’un getirilmesine karar verdi.

Amerika'da bağımsızlık düşüncesinin güçlenmesini sağlayan "Sağduyu" isimli broşür, Thomas Paine tarafından yazılmıştır.

Montesquieu (1689-1755), Kanunların Ruhu isimli eserinde Fransa’da dinsel, siyasal ve sosyal kurumları incelemiş ve mutlak monarşi yerine anayasalı bir monarşiyi savunurken devlet iktidarını oluşturan yasama, yürütme ve yargının (kuvvetler ayrılığı esasını) birbirinden bağımsız olması gerektiğini savunmuştu.

Konvansiyon Meclisi 1795 yılında yeni bir anayasayı, Fransa’nın III. Anayasası’nı hazırladı. Yeni yönetim dönemine, Direktuvar Dönemi denmektedir. Anayasaya göre, yürütme gücü Direktör denilen ve 5 kişiden oluşan bir kurula verilmekteydi. Yasama ise İhtiyarlar Meclisi denilen 150 kişilik bir kurul ile Beşyüzler Meclisi adı verilen bir başka meclise bırakılmaktaydı.

Codé Napoléon, ilk Fransız medenî kanunudur.

Sürgünde bulunan Napolyon’un Fransa’ya tekrar dönmesi üzerine, Viyana Kongresi’nin oluşturduğu düzeni korumak ve nerede bir ayaklanma çıkarsa bastırmak amacıyla Avrupa’nın üç büyük devleti harekete geçti ve Rusya, Avusturya ve Prusya arasında Kutsal İttifak adı verilen bir bağlaşma ortaya çıkmıştır.

Avrupa’ya yayılan 1848 Devrim hareketlerinin genel olarak sonuçlarını incelediğimizde, ilk olarak Fransa’da önce cumhuriyet ve bir süre sonra da bir imparatorluk rejimi kurulduğunu görüyoruz. İtalya, Prusya, Hollanda ve Belçika’da krallar yurttaşlarına bir takım haklar ve imtiyazlar vermek zorunda kalmışlardır. Almanya ve İtalya siyasal birliklerini oluşturma yolunda önemli kazanımlar elde etmişlerdir. Liberal yönetim anlayışı yanında, ulusçu ve sosyalist akımlar Avrupa’da ağırlık kazanırken, mutlaki rejimler ya meşruti monarşiye dönüşmek zorunda kalmışlar ya da büyük oranda yıpranmışlardır.

Sanayi Devrimi terimi, kol gücünün yerine buharla işleyen makineler vasıtasıyla, kısa zamanda büyük üretim kapasitelerine ulaşan, fabrikalaşmış bir ekonominin doğurduğu sanayi, ticaret ve toplum yaşamında oluşan köklü dönüşüm ve yeniden yapılanmayı ifade etmektedir. Doğru cevap C'dir.

İngiltere'nin Sanayi Devrimi öncesinde, dünyanın en büyük sömürge imparatorluğu oluşu ona geniş ham madde ve pazar olanakları sağlamaktaydı. Doğru cevap D'dir.

Lonca; Aynı meslek grubuna bağlı zanaatkarların oluşturduğu, rekabeti önleyici şekilde kaynakların, üretimin, fiyatların kendi içlerinde sıkı bir disiplinle kontrol edildiği ve piyasa üzerinde devlet kontrolünü sağlar nitelikteki, mesleki birlik. Doğru cevap E'dir.