GENEL UYGARLIK TARİHİ - Deneme Sınavı - 21

Frank Devleti Barbar devletleri arasında en uzun ömürlü olanıdır. Kapladığı alan Roma İmparatorluğu’nun mirasına sahip çıkmasını sağladı.Roma Galya’sında hakim olan Sal Franklarının başındaki Childeric’in MS. 470’te bölgeninin Romalı şeflerini ortadan kaldırarak Frank kontrolünü kurmasından sonra oğlu Clovis’in MS. 486’da Frank egemenliğini güçlendirmesi Roma Galya’sında ilk Frank hanedanı olan Merovenjlerin yönetimini başlatır. 

751’de saray nazırı Pepin aristokrasinin desteğiyle papanın elinden taç giyerek Frank tahtına geçmesi ile Merovenj Böylece Merovenj Hanedanı sona erer ve Karolenj Hanedanı idareye geçer. Bu hanedanın en ünlü yöneticisi Büyük Karl (Charlemagne) olmuştur (747-814). Karolenj Rönesansı olarak da tanımlanan bu dönemde ülke, idari ve yargı yetkileriyle donatılmış taşra yöneticileri Kontların iş başında olduğu Kontluklara ve askeriyeden sorumlu Düklerin bulunduğu Dükalıklara bölünür. Karolenj Dönemi’nin en önemli siyasî olayı Büyük Karl’ın Papa III. Leo’nun elinden Batı Roma İmparatoru olarak taç giymesidir (800 yılı, Noel günü). Bu olayın tarihi önemi Doğu ve Batı İmparatorlukları arasında siyasi çatışmayı başlatmasıdır.

Bu nedenle doğru yanıt D'dir.

Serf: Köle ile özgür köylü arasında bir statüsü olan; hiç bir hakkı olmayan, bir eşya gibi alınıp satılabilen, seyehat özgürlüğü olmayan, toprağa bağlı ve malikânede boğaz tokluğuna çalışma zorunluluğu olan köylü.

Bu nedenle doğru yanıt B'dir.

1066’da Anglosakson kral Edward’ın çocuksuz ölümü, İngiliz politik yaşamını değiştirdi. Edward’ın annesinin Norman olması Fransa’nın kuzeyindeki Normandiya düküne İngiliz tahtı üzerinde irsî hak iddia etme fırsatını verdi. Edward, ölmeden önce bu hakkı tanıyıp tahtının Normandiyalı Guillaume (William) verilmesini emretti. Kraliyet gücünün kaynağı Anglosakson aristokrasisi buna karşı çıkarak kendi kralını seçti. Bu durum, İngiltere’nin Normanlarca fethine neden oldu (1066). Guillaume, İngiliz kralı olarak taç giydi. Fransızca konuşan Norman efendilerin egemenliği süresince İngiltere’de yeni bir hanedan hüküm sürdü.

Bu nedenle doğru yanıt E'dir.

Magna Carta, çoğunluğun vergi gibi önemli konularda en yüksek idari makamlar önünde temsilini sağladı. Monarşi eski gücünü kaybetti. İngilizler, aristokrat sınıfın müdahalesiyle monarşinin çözülmesini ve asalet sınıfının haklarının kısıtlanmasını önlediler. Sonraki İngiliz kralları Magna Carta yokmuş gibi davransa da, bu belge modern İngiliz hukukunun temeli oldu. Kanunların kralın da üzerinde olduğu ve kralın gerektiği zamanlarda bunlara uymaya zorlanabileceği ilkesi kabul edildi. Modern devletin hukukun her şeyin üzerinde olduğu ilkesi gelişti.

Bu nedenle doğru yanıt C'dir.

Günümüze kadar yapılan çalışmalar, Paleolitik Çağ boyunca Anadolu’da kalabalık bir nüfusun barındığını ortaya koymuştur. Paleolitik Çağ’da insanlar avcılık ve toplayıcılıkla geçinmişler, göçebe bir yaşam sürmüşler, doğal mağaralar ve kaya altı sığınaklarında geçici olarak barınmışlardır. Kullandıkları aletleri çakmaktaşı, obsidyen (volkanik cam), diğer işlenebilir taşlar, hayvan kemikleri ve boynuzlardan yapmışlardır.

Batı Avrupa’nın ilk yükseköğrenim kurumu Bologna Üniversitesi (1088) Alman imparatoru Friedrich Barbarossa’dan ayrıcalıklar kazandı. Modern üniversitenin temel taşları; öğrenci ve hocaların ilk resmi organizasyonları ve ilk lisans programları bu üniversitede oluşturuldu. 

Bu nedenle doğru yanıt D'dir.

Mezolitik Çağ’da Paleolitik Çağ boyunca yaşanan Buzul Çağlarının bitişiyle iklim ılımanlaşmış, bu iklime uygun yeni bitki ve hayvan türleri ortaya çıkmıştır. İnsanlar buzulların erimesiyle genişleyen sulak alanların etrafında yerleşmeye başlamıştır. Avcılık ve toplayıcılık devam etmiştir. Bunun yanında doğada yabani olarak yetişen tahıllar biçilmiş ve öğütme faaliyeti gerçekleştirilmiştir.

Kuzey İtalya’yı istila eden Normanlar, 1066 yılında Britanya’yı işgal ettiklerinde yeni bir mimarî üslup getirdiler. Bu üslup, Britanya’da Norman üslubu, kıta Avrupa’sında ise Roman üslubu (Romanesk) olarak adlandırılır. Başlangıcı 1050’lere tarihlenen Romanesk, Avrupa’nın yeni bir canlanış dönemi olarak kabul edilir. Romanesk sanatın en önemli örnekleri Ortaçağ’ın büyük manastırlarıdır. Bunlar, yalnız dinsel değil, sosyal ve kültürel etkinliklere de ev sahipliği yapan yapılar topluluğudur. Romanesk kiliseler ise kalın taş duvarları, masif kuleleri ve heybetli görünümleriyle Ortaçağ şatolarına benzerler. Romanesk mimarî üslubu Avrupa’nın değişik yörelerinde görülebilir. En tipik ve anıtsal örnekler daha çok Almanya, Fransa ve İngiltere’de bulunmaktadır.

Bu nedenle doğru yanıt A'dır.

Neolitik Çağ’ın en önemli özelliğini, insanoğlunun sadece avcılık ve toplayıcılıkla sürdürdüğü tüketici yaşamı bırakarak, üretici bir yaşama geçişi olarak tanımlayabiliriz. İnsanlar bu çağda yerleşik düzene geçmişler, ilk köyler kurulmuş, bitki türleri evcilleştirilerek tarım yapılmaya başlanmış, hayvanlar evcilleştirilmiş, ilk ticari faaliyetler başlamış, elle şekillendirilen pişmiş toprak çanak çömlekler üretilmeye başlamıştır.

Arius, İsa’nın Tanrıyla eşit tutulamayacağını düşünen Alexandria (İskenderiye)’lı bir keşişti. Bu düşünce, Teslis kavramını politeizmle özdeşleştiren hristiyanların desteğini kazandı: Teslis, Oğul’u Baba’dan daha az tanrısal görmüyordu. Arius’a göre Baba dünyaya getiren tanrıdan ziyade yaratan tanrıydı. Bu öğretiler Aristocu felsefeyle uyuşuyordu. Arius’un öğretisi Doğu’da kargaşaya neden oldu. Constantinus, tüm piskoposları konuyu görüşmek üzere toplantıya çağırmaya ikna edildi. Constantinus, konsili Kilisenin Roma senatosu gibi algıladı. Hristiyanlık tarihinin ilk konsili 325’de Nikaia (İznik)’da toplandı. İsa’nın Baba ile aynı özden olduğuna karar verildi. Arius, bu öğretiyi reddetti. Arianistler, devlet ve kilise tarafından mahkûm edildi. Arianism sapkın ilan edildiyse de uzun yıllar etkili oldu. 

Bu nedenle doğru yanıt C'dir.

Heracleius (610-641), Bizans tarihinin en büyük imparatorlarından biriydi. Tahta çıktığında ülke ekonomik ve mali bakımdan mahvolmuştu. İdari mekanizma işlemez haldeydi.

Bu kritik dönemde Bizans ordu ve idare düzeni köklü değişikliğe uğradı. Thema Sistemi denilen yeni bir idari-askerî düzene geçildi. Bizans Devletinin eyalet idaresine damgasını vuran sistemin temelleri atıldı. Bizans’ın elinde kalan Anadolu toprakları themalara (askerî bölgelere) ayrıldı. Themanın anlamı kolordudur. Anadolu themaları da eksarhlıklar gibi askerî nitelikte idari birliklerdi.Her birinin başında askeri ve sivil yetkilere sahip bir komutan (strategos) bulunurdu. Themalar aynı zamanda askerî birliklerin iskân bölgeleriydi. 

Bu nedenle doğru yanıt D'dir.

Constantinopolis, bilimsel alanda barbar Batı’dan beş yüzyıl ilerdeydi. Grek kültürünün bu gelişmesi, Ortodoks kiliseyi rahatsız ediyor ve filozof Leon, Fotios ya da Patrik İoannis gibi bilginlere şeytanın uşakları gözüyle bakıyordu. Kilise bilginleri, Studion manastırında insanî bilgi dallarını hristiyan bir görüşle geliştirerek doktrinlerini öğreten başka bir üniversite kurdular. Azizlerin yaşam öykülerini konu alan (hagiografik) eserler bu manastırda yazıldı. Bizanslı bilginlerin ve sanatçıların merak, anlama ve sempati duygusu, komşu uygarlıkları da incelemeye yöneltiyordu. Bağdat hilafet sarayı Bizanslı sanatçılara esin kaynağı olan ve zaman zaman rekabet ettikleri bir merkezdi. İki uygarlık, en orijinal yaratımları paylaşıyor ve karşılıklı hayranlık duygusu, geniş ve yüce bir hoşgörü havası oluşturuyordu.

Bu nedenle doğru yanıt E'dir.

Toplumların daha iyi örgütlenebildiği bu çağda yöneticiler güçlü bir sınıf olarak ortaya çıkmıştır ve Anadolu bu yöneticilerin önderliğinde feodal sistemin egemen olduğu irili ufaklı birçok beylik arasında paylaşılmıştır. Tapınak, saray ve idari binalara sahip, çevresi surlarla tahkim edilmiş anıtsal girişli yerleşmeler bu çağ için karakteristiktir.

Akkad İmparatorluğu krallarından I. Sargon ve Naram-Sin’e ait yazılı belgelerde adının geçmesiyle birlikte Anadolu Ön Tarih / Protohistorik Çağı’na girmiştir (MÖ. 3 binyılın ikinci yarısı). Bu yazılı belgelerde Anadolu toprakları için Hatti Ülkesi adı kullanılmıştır. Bu isim Anadolu’nun bugün için bilinen en eski ismidir ve Assur yıllıklarında görüldüğü üzere MÖ. 7. yüzyıla kadar kullanılmaya devam etmiştir. Ülkeye adını veren Hattiler, MÖ. 3. binyılın ortalarından itibaren Orta Anadolu Bölgesi’nde Kızılırmak yayı içinde küçük beylikler hâlinde yaşayan bir topluluktur ve daha sonra bu bölgede kurulan Hitit Devleti’nde nüfusun büyük çoğunluğunu oluşturmuşlardır.

Bu örgütlü ticaret dönemine Eski Assur Ticaret Kolonileri Çağı adı verilmiştir. Bu yeni ticaret düzeninde iki tip ticaret merkezi kurulmuştur: Bunlardan ilki ve önemli olanı Anadolu’da bu dönemin siyasi erkleri olan beyliklerin yakınlarında kurulmuş olan Assurca karum denen büyük pazar yerleridir. Diğer merkez ise Assurca vabartum denen yerleşmelerdi. Bu ticaret kolonileri hem Assurlu tüccarlara hem de koruması altına girdikleri Anadolu’daki beylere karşılıklı çıkarlar sağlayan uluslararası bir yapıya sahip ticaret sisteminin parçalarıydı.

Hint Avrupa kökenli dil konuşan ve kendilerini Neşalılar, kullandıkları dili de Neşa dili olarak tanımlayan Hititlerin kökeni, Anadolu’ya nereden geldikleri konusu tartışmalı olup bu konuda farklı görüşler vardır. MÖ. 2000 dolaylarında doğudan Kafkasya Derbent kapılarından girmiş oldukları genellikle benimsenen varsayımdır. Son yıllarda ileri sürülen bir başka görüşe göre ise Hititler Orta Anadolu kökenli yerli Anadolulu bir topluluktur.

Mısır tahtına II. Ramses oturmuştur. Ramses’in Suriye toprakları üzerinde hak iddia etmesi üzerine Hitit-Mısır ilişkileri gerginleşmiş ve Suriye egemenliği için iki güç arasında Kadeş (Tel Nebimend) kenti yakınlarında savaş yapılmıştır (MÖ. 1285). Savaşı kimin kazandığı hakkında kesin bir bilgi yoktur. Bununla birlikte savaştan yıllar sonra MÖ. 1270 yılında, dünyanın iki süper gücü Hitit ve Mısır devletleri arasında II. Ramses ile Hitit tahtına çıkan III. Hattuşili (MÖ. 1275-1250), tarihin bilinen ilk büyük yazılı antlaşması olan Kadeş Antlaşması’nı imzalamışlardır.

Eski Hitit Devleti kurulduğunda devletin yasama gücünde kralın yanında Panku(ş) adı verilen bir soylular meclisi bulunmaktaydı. Bu meclis kralın tek başına karar verme yetkisini sınırlamaktaydı.

Hitit kralları, tanrıların yeryüzündeki temsilcileriydi. Ancak, Mısır ve Mezopotamya krallarından farklı olarak Hitit kralları hiçbir zaman Tanrı-Kral olmamışlardır. Onların öldükten sonra tanrı olduklarına inanılmaktaydı. Veraset yoluyla geçen krallık makamında kral yerine geçecek veliahdı kendisi hayatta iken belirliyordu.

İnsan denen canlının kültürel bir varlık olarak ortaya çıktığı, insanlık tarihinin başlangıç evresini oluşturan Paleolitik Çağ /Yontma Taş Devri, Besin Toplayıcılığı Dönemi olarak da tanımlanmaktadır.