Turizmde Temel Kavramlar

Insan doğası gereği enerjisini toplayabilmek için her gün ortalama yedi veya sekiz saat zorunlu olarak uyumak durumundadır.

Dilimizde ve buna bağlı olarak kültürümüzde “boş zaman” olumlu bir ifadeden ziyade olumsuz bir ifadeyi çağrıştırabilmektedir.

Türkçede boş zaman kelimesi, aylaklık ile eş değer bir şekilde değerlendirilebilmektedir. Oysaki “boş zamanda-leisure” anlatılmak istenen, aylaklıkla yapılan işlerin zamanı değil, bireye özgür iradesiyle yaptığı için keyif veren “hoş zaman”dır. Boş zaman denildiğinde ortaya çıkan yanlış anlamaları önleyebilmek için zaman zaman serbest zaman ifadesi de kullanılmaktadır.

Serbest zaman ve boş zamanın anlamı arasında farklılık bulunmaktadır. 

Çalıştığınız işte verilen bir mola, serbest zaman olarak nitelendirilebilir ancak bu bir boş zaman değildir. Serbest zaman olarak verilen molalar, çalışanların rahatlamalarına ve daha verimli çalışmalarına yardımcı olur. Ancak işte çalışma zorunluluklarının olması, bu zaman dilimini boş zamandan farklılaştırır.

Serbest zaman veya boş zamanın sınırlarını çok keskin ve kesin şekilde çizmek ve tanımlama yapmak çok kolay değildir. Boş zamanın anlamı, var olan koşullara bağlı olarak, kişiden kişiye değişkenlik gösterebilir. Önemli olan zamanın klasik tanımından ziyade, onun değişen koşullar dâhilinde nasıl değerlendirildiği ile ilgilidir.

Rekreasyon dilimizde çoğunlukla boş zamanın değerlendirilmesi şeklinde kullanılmaktadır.

Rekreasyonun temel özellikleri şu şekilde sıralanabilir (Karaküçük, 2008): • Boş zamanda gerçekleştirilir. • İyi oluş hâline katkıda bulunur. • Katılım gerektirir ve gönüllülük esasına dayanır. • Bireylerde özgürlük hissi yaratır. • Evrenseldir. • Bireylerin ufkunu geliştirir. • Birey istediği zaman faaliyetten ayrılabilir. • Bireyin kendisini açıklayabilmesine ve yaratıcılığına katkıda bulunur. • Ayrımcılık yoktur (Yaş, cinsiyet vd.). • Bireyin kendi yetkisindedir. • Alan kısıtlaması yoktur (Açık veya kapalı alanlar). • Aktif veya pasif bir eyleme dayanır. • Farklı faaliyetler ve amaçlar içerebilir. • Ortak değerlerle çelişmez. • Rekreasyon uzmanlarınca yürütülmesinde fayda vardır.

Turizm, köken itibarıyla tur kelimesinden türetilmiştir. Etimolojik olarak, tur kelimesi Latince “tornare” ve Yunanca “tornos” dan gelmektedir. “Torna” daire içindeki merkezî bir nokta veya eksen etrafındaki hareketi açıklamaktadır.

“Turist” teriminin ilk kez “Mémoires d’un Touriste” adlı kitapta Stendhal tarafından 1938 yılında kullanıldığı bilinmektedir (McCabe, 2009).

Turizmin ilk tanımı 1905 yılında Guyer-Feuler tarafından yapılmıştır.

Turizm alanında çok önemli eserleri olan antropoloji kökenli bir bilim insanı olan Jafari (1977) ise turizm çalışma alanını insanların her zamanki yaşam alanından uzakta, onların ihtiyaçlarına yanıt veren turizm endüstrisinin ve bireyin kendisinin ziyaret ettiği yer üzerinde yarattığı sosyokültürel, ekonomik ve çevresel etkilerin incelenmesi olarak tanımlamaktadır.

Ekonomist Schrattenhofen (1911) turizmi belirli bir yer, şehir veya bölgeye yolcuların gelişi, kalışı ve ayrılmasıyla ortaya çıkan ve sonuç olarak bunlarla doğrudan bağlantılı olan tüm fenomenler ve özellikle ekonomik olgular kümesi olarak tanımlamıştır.

Turizm faaliyetine katılmak için bulunduğumuz yerden farklı bir yere seyahat edip orada en az 24 saat konaklamamız gerekmektedir. Turizm olayını rekreatif faaliyetten ayıran ikinci temel özellik ise turizm faaliyetinde her zaman bir seyahatin söz konusu olmasıdır.

Turist bilimsel olarak ilk defa ekonomist Frederick Wolff Ogilvie tarafından 1933 yılında İngiltere’de “Turist Hareketi” adlı kitapta geçmektedir.

UNWTO’nun belirlemeleri kapsamında turist, en az bir gece konaklayan; günübirlikçi ise geceleme yapmayan ziyaretçi olarak kabul görmektedir. Turizm amaçlı olmayıp, iş amaçlı ülkeye giriş yapan kişiler de ziyaretçi olarak ele alınmaktadır.

UNWTO’nun belirlemeleri kapsamında turist, en az bir gece konaklayan; günübirlikçi ise geceleme yapmayan ziyaretçi olarak kabul görmektedir. Turizm amaçlı olmayıp, iş amaçlı ülkeye giriş yapan kişiler de ziyaretçi olarak ele alınmaktadır.

Ziyaretçinin tanımında üç önemli özellik bulunmaktadır.

Gezi bir kişinin normalde ikamet ettiği yerden ayrıldığı andan geri dönene kadar yaptığı yolculuğu tanımlar; dolayısıyla bir gidiş-dönüş yolculuğunu ifade eder.

Turist tipolojisi, turistlerin gittikleri yer ile bağlantılı olarak farklı zevk ve tercihlerine göre sınıflandırılmasıdır

Cohen, dört turist tipi olduğunu ve bunların örgütlü kitle turisti, bağımsız kitle turisti, gezgin ve başıboş (isteğine göre gezen-drifter) turist olarak sınıflandırılabileceğini ortaya koymuştur.

Smith yedi farklı turist tipini tanımlamaktadır. Bunlar kaşifler, seçkin-elit turistler, sıra dışı turistler, farklılık arayan turistler, başlangıç aşamasındaki kitle turistleri, kitle turistleri ve çartır-son dakika (charter) turistleridir.