GENEL MUHASEBE II

Nakit Krediler

Avans Şeklindeki Krediler Bankaların maddi kıymetlerin rehni karşılığı ve bir vade veya olayın doğması ile sınırlı olmak üzere verdikleri kredilere “avans” şeklinde kredi denilir. Mal, senet, kıymetli maden, menkul kıymetler gibi maddi kıymetler karşılığı olarak verilir. Teminat olarak kullanılan kıymete göre senet karşılığı avans, mal karşılığı avans, akreditif karşılığı avans gibi isimler alabilmektedir.

Nakit Krediler

Nakit kredilerin başlıca türleri 
- iskonto, 
- iştira, 
- avans ve borçlu cari hesap şeklindeki kredilerdir.

Ülkemizde İstanbul Menkul Kıymetler Borsası bünyesinde Tahvil ve Bono Piyasası’nda, 17 Haziran 1991’den bu yana işlem gören Tahvillerin özelliklerini aşağıdaki gibi sıralayabiliriz:

İşletmeler gereksinim duydukları “nakit” fonların bir kısmını dışarıdan borçlanarak sağlayabilirler. İşletmeye nakit para girişi sağlayan ve geri ödenmeleri de nakitle yapılacak olan işletme dışından sağlanan bu borçlar mali borç (finansal borç) olarak nitelendirilir. Mali borçlar, bankalardan veya diğer finansal kuruluşlardan kredi şeklinde sağlanabileceği gibi borçlanma senedi niteliğinde menkul kıymet çıkartıp satılarak para ve sermaye piyasalarından da sağlanabilir.

Finansman bonoları iskontolu olarak ihraç edildikleri için nominal değerleri ile satış fiyatı arasındaki fark “308. Menkul Kıymetler İhraç Farkları” hesabının borcuna kaydedilir. Finansman bonoları iskontolu ihraç edildikleri için bunların no­minal değerleri ile satış fiyatları arasındaki fark bir anlamda gelecek aylara ait gider niteliğindedir ve döneme ait gidere dönüşünceye kadar 308. Menkul Kıymet İhraç Farkları hesabında bekletilir. Menkul kıymetin vadesine paralel olarak itfa edilmesi kaydıyla hesaplanan itfa tutarları “Finansman Giderine” dönüşür.

Borçlu Cari Hesap Şeklindeki Krediler Borçlu cari hesap şeklindeki krediler vade ile bağlı değildir. Banka, işletmeye belirli bir limit dâhilinde kredi tahsis eder. İşletme nakde gereksinimi olduğunda limiti aşmamak koşulu ile bu hesaptan para çeker; elinde nakit olduğunda da hesaba para yatırabilir. Dolayısıyla bankaya olan borç büyüklüğü sürekli olarak değişebilir. İşletme nakde gereksinim duyduğunda kolaylıkla bu hesaptan para çekebileceği için özellikle kısa vadeli nakit ihtiyacının karşılanması açısından son derece önemlidir. Elinde nakit fazlalığı olduğu anda da kredi borcunu ödeme olanağı olduğu için katlanacağı faiz giderini de en aza indirebilecektir. Bankalar kredi verecekleri işletmeler konusunda karar verirken işletmeler hakkında mali istihbarat ve kredi analizleri yaparlar. Yapılan analizlerin sonucunda banka tarafından verilecek borçlu cari hesap şeklindeki krediler aşağıdaki şekillerde verilebilir: 
• İşletmenin ticari itibarına güvenilerek verilebilir (açık kredi). 
• İşletmenin kefil gösterdiği kişi ya da kişilerin ticari itibarına güvenilerek verilebilir (kefalet karşılığı kredi). 
• İşletmenin mal, senet, menkul kıymet, gayrimenkul vb. maddi değerleri bankaya rehnetmesi karşılığında verilebilir (maddi teminat karşılığı kredi).

Nakit Krediler

Bankaların müşterilerine ödünç para vermek suretiyle kullandırdıkları krediler, nakit şeklindeki kredilerdir. Bankalardan nakit şeklinde sağlanan krediler işlet­meye para girişi sağlarken aynı zamanda bankaya olan borcun doğmasına yol açar. Bankaya olan bu kredi borcu “Banka Kredileri” ana hesabında izlenir. Kre­di sağlandığında bankaya olan borç, Banka Kredileri hesabının alacak tarafına kaydedilir. Borç ödendikçe ödenen kısım kredi borcundaki azalışı ifade eder ve Banka Kredileri hesabının borç tarafına kaydedilir. Banka Kredileri hesabı pasif karakterli bir hesap olduğu için alacak kalanı verir ve hesabın kalanı bankaya olan kredi borcunun büyüklüğünü gösterir.

Kefalet Karşılığı Kredi Şeklindeki Borçlu Cari Hesap

Kefalet karşılığı krediler, banka nezdinde güvenilirliği olan üçüncü bir kişinin imzası ile borçluya kefil olduğu, başka bir deyişle borçlunun borcunu ödemedi­ği takdirde ödemeyi kefilinin üstlendiği kredilerdir. Bu durumda kefalet karşılığı krediler, açık kredi işlemlerindeki gibi kayda alınır. Kefalet nedeni ile kefille olan ilişkinin izlenmesinde Nazım Hesaplar kullanılabilir.

Bankalar müşterileri olan işletmeler adına kendi saygınlıklarını ortaya koyarak, işletmenin taahhüdünü yerine getireceği konusunda üçüncü kişi ya da kuruluş­lara güvence verebilirler. Banka tarafından verilen bu güvenceler, işletmeye sağ­lanan nakit olmayan kredi niteliğindedir. Bu tür kredilerde banka, kendi itibarını bir anlamda müşterisi lehine kullanmış olur. Bu güvenceyi belgelemek üzere te­minat mektubu (kefalet mektubu) düzenler. Nakit olmayan krediler teminat mektubu kredisi, harici garanti kredisi, ithalat akreditif kredisi ve kabul kredisi şeklinde olabilir.

Nakit krediler

Bankaların müşterilerine ödünç para vermek suretiyle kullandırdıkları krediler, nakit şeklindeki kredilerdir. Bankalardan nakit şeklinde sağlanan krediler işletmeye para girişi sağlarken aynı zamanda bankaya olan borcun doğmasına yol açar. Nakit kredilerin başlıca türleri iskonto, iştira, avans ve borçlu cari hesap şeklindeki kredilerdir.

Finansman bonolarının vadesi bir yıldan az olup iskontolu olarak ihraç edilmektedir. Halka arz edilmek suretiyle satışa sunulan finansman bonolarının satışında uygulanacak vadeye uygun iskonto oranları yıllık bazda hesaplanarak, satışın yapılacağı yerlerde satış süresi içerisinde ihraççı tarafından duyurulur.

İşletmeler kısa vadeli nakit şeklinde yabancı kaynak sağlamak üzere finansman bonoları gibi menkul kıymetler ihraç ederek para piyasalarından borçlanabilirler. Özel sektör finansman bonoları, bankalar veya diğer anonim şirketler tarafından çıkarılan borçlanma senetleridir. Finansman bonolarının vadesi 60 gün- den az 360 günden fazla olmamak üzere ihraççı tarafından belirlenir. Finansman bonoları, ihraççı tarafından belirlenen vadeye uygun iskonto oranları ile iskonto edilerek bulunan fiyat üzerinden satılır. Finansman bonolarında yatırımcıya ana- para ve faiz ödemesi vade bitiminde bir defada yapılmaktadır.

Tedavüldeki finansman bonoları ve banka bonoları gibi kısa vadeli para ve sermaye piyasası araçları karşılığında sağlanan fonlar “305. Çıkarılmış Bonolar Ve Senetler” ana hesabında izlenir. Bono ve senetler ihraç edildiğinde nominal bedelleri üzerinden bu hesaba alacak, ilgili hesaplara borç kaydedilir. Ödenmeleri hâlinde hesaba borç kaydedilir.

• "Bankalardan veya diğer finansal kuruluşlardan kredi şeklinde sağlanabilir.
• Borçlanma senedi niteliğinde menkul kıymet çıkartıp satılarak para ve sermaye piyasalarından sağlanabilir.
• İşletme için bir faiz yükü oluşturur ve hem anapara hem de faizin geri ödenmesi gerekir." ifadelerinin hepsi doğrudur.

• İşletmeler finansman bonoları gibi menkul kıymetler ihraç ederek para piyasalarından borçlanabilirler.
• Özel sektör finansman bonoları, bankalar veya diğer anonim şirketler tarafından çıkarılan borçlanma senetleridir.
• Vadesi 60 günden az 360 günden fazla olmamak üzere ihraççı tarafından belirlenir.
• Yatırımcıya anapara ve faiz ödemesi vade bitiminde bir defada yapılmaktadır.

Tedavüldeki finansman bonoları ve banka bonoları gibi kısa vadeli para ve sermaye piyasası araçları karşılığında sağlanan fonlar “305. Çıkarılmış Bonolar Ve Senetler” ana hesabında izlenir. Bono ve senetler ihraç edildiğinde nominal bedelleri üzerinden bu hesaba alacak, ilgili hesaplara borç kaydedilir.

• Tahvil sahibinin, tahvili çıkaran kuruluşa sağladığı kaynak yabancı kaynaktır. Tahviller sahiplerine herhangi bir ortaklık hakkı vermez, sadece ihraççıya karşı alacaklılık hakkı sağlar. Yani tahvilin sahibi (hamili), tahvili çıkaran kuruluşun uzun vadeli alacaklısıdır ve tahvilini satın aldığı kuruluşun yönetimine katılma hakkı yoktur.
• Tahvil sahibi tahvili çıkaran şirketin kâr-zarar riskine katılmaz, Şirket zarar etse de günü gelince belli miktardaki anapara ve faizini alır. Şirketin brüt kârından ilk olarak tahvil sahiplerine ödeme yapılır.
• Tahvilde belirtilen vade kesindir ve vade sonunda tahvil sahibi ve tahvili çıkaran kuruluş arasındaki hukuki ilişki yasal olarak biter.
• Tahvil, itibari değerinin altında bir bedelle (iskontolu olarak) ihraç edilebilir