GENEL MUHASEBE II

Maddi duran varlıklar işletme faaliyetlerinde kullanılmak üzere edinilen ve tahmini yararlanma süresi bir yıldan fazla olan fiziki varlık kalemleridir. Bu kalemler Tekdüzen Hesap Planı’nda, “Maddi Duran Varlıklar” grubunda yer alan hesaplarda izlenir. Söz konusu fiziki varlıklar, bir yıldan uzun süre için mal veya hizmet üretimi veya idari amaçlar çerçevesinde kullanılmak ya da başkalarına kiraya verilmek üzere elde tutulur. Bu amaçlarla kullanılan ve belirli bir ekonomik ömre sahip olan bu iktisadi kıymetler, kullanıldıkça aşınma ve yıpranmaya maruz kalırlar ya da teknolojik gelişmeler nedeniyle değer kaybına uğrarlar. Bu nedenle kullanım süreleri (ekonomik ömrü) içerisinde her sene maliyet bedelinin belli bir kısmının, dönem giderlerine yazılması suretiyle amortismana tabi tutulurlar. Sadece faaliyetlerde kullanılan boş arazi ve arsalarda aşınma ve yıpranma söz konusu olmayacağından, boş arsa ve arazi için amortisman hesaplanmaz.

Maddi duran varlıklar sadece aşağıdaki koşulların oluşması durumunda varlık olarak muhasebeleştirilir;

• Varlığın işletmeye gelecekte ekonomik yarar sağlamasının muhtemel olması ve

• Varlık maliyetinin güvenilir bir şekilde ölçülebilmesi.

Maddi olmayan duran varlıklara ilişkin yukarıdaki ifadelerin hepsi doğrudur.

Özel bir bilgisayar yazılımı olmadan çalışmayan bilgisayar için gerekli olan yazılım, söz konusu donanımın önemli bir parçasıdır ve maddi duran varlık olarak değerlendirilir.

İşletme içinde yaratılan şerefiye, varlık olarak muhasebeleştirilmez.

Bir varlığın maddi olmayan duran varlık olarak aktifleştirilmesi için işletme içi yaratılan şerefiyeden kaynaklanmaması gerekir. İşletmenin ticari itibarının olması, iyi bir yönetim kadrosuna ve insan kaynaklarına sahip olması, niş pazar potansiyeli ve müşteri kitlesine sahip olması gibi işletmenin kâr elde etmesine katkı sağlayan ancak maliyeti ve faydası ölçülemeyen, ayrıştırılabilir ve tanımlanabilir olmayan nitelikler varlık olarak muhasebeleştirilmez.

Türkiye Muhasebe Standartlarında yatırım amaçlı gayrimenkullerin bilançoda ayrı olarak raporlanması istendiğinden alınan binanın Tekdüzen Hesap Planında henüz kodlandırılmamış bulunan “Yatırım Amaçlı Gayrimenkuller” hesabına kaydının yapılması gerekir.

300.000-80.000= 220.000 liralık kısmı“Yatırım Amaçlı Gayrimenkuller” hesabına kaydedilir.

255. DEMİRBAŞLAR HESABI: İşletme faaliyetlerinin yürütülmesinde kullanılan her türlü büro makine ve cihazları ile döşeme, masa, koltuk, dolap gibi varlıkların yer aldığı hesaptır.

260. HAKLAR HESABI: İmtiyaz, patent, lisans, ticari marka ve unvan gibi bir bedel ödenerek elde edilen bazı hukuki tasarruflar ile kamu otoritelerinin işletmeye belli alanlarda tanıdığı kullanma, yararlanma gibi yetkiler dolayısıyla yapılan harcamaları kapsar. Edinilen haklar, maliyet bedelleri ile bu hesaba borç kaydedilir. Haklar yararlanma süreleri belli ise bu süre içerisinde, yararlanma sürelerinin belli olmaması durumunda 5 yıllık sürede eşit taksitlerle itfa edilir

=20.000/10=2.000 liradır.

100. KASA HS.                                       11.800

257. BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR HS.      12.000

                      255. DEMİRBAŞLAR HS.                                   20.000

                       391. HESAPLANAN KDV HS.                              1.800

                       679. DİĞER OLAĞANDIŞI GELİR VE KÂRLAR HS. 2.000

10.000 x %18= 1800 +10.000 =11.800

Türkiye Muhasebe Standartlarına göre, arsalar sınırsız ömre sahip olduğu için amortisman uygulanmaz.

Türkiye Muhasebe Standartlarında göre yatırım amaçlı gayrimenkullerin maddi duran varlıklardan ayrı olarak raporlanması zorunluluğu vardır.

261. ŞEREFİYE (PEŞTEMALLIK) HESABI: Bir işletme devralınırken katla­nılan maliyet ile söz konusu işletmenin rayiç bedelle hesaplanan net varlıklarının değeri arasındaki olumlu farkların izlenmesinde kullanılır.

Kurumlar Vergisi Kanunu’na göre işletmeler AR-GE faaliyetleri kapsamında yaptıkları harcamala­rın %40’ını vergi matrahından indirebilirler

264. ÖZEL MALİYETLER HESABI: Kiralanan gayrimenkullerin geliştirilmesi veya ekonomik değerinin sürekli olarak arttırılması amacıyla yapılan giderler ile (normal bakım, onarım ve temizleme giderleri hariç) bu gayrimenkulün kullanıl­ması için yapılıp, kira süresinin sonunda mal sahibine bırakılacak olan varlıkla­rın bedellerinin izlendiği hesaptır.

Standartlara göre maddi ve maddi olmayan duran varlık maliyetine alınmayan ve gerçekleştiğinde dönem gideri kaydedilen harcamalar aşağıdaki gibidir:
• Yeni bir tesis açılmasına ilişkin harcamalar.
• Reklam ve tanıtım harcamaları gibi yeni bir ürün veya hizmetin tanıtılma­sına ilişkin harcamalar.
• Yeni bir yerde veya yeni bir müşteri kitlesiyle iş yapmak amacıyla yapılan harcamalar (personel eğitim masrafları dâhil).
• Yönetim giderleri ve diğer genel giderler kapsamındaki harcamalar.
• Borçlanma maliyetleri

Değişen paylı amortisman yöntemleri: Değişen paylı amortisman yöntemle­rinde üretim miktarları ya da hizmet saatleri esas alınarak duran varlığın ömrü boyunca üretilecek birim ya da kullanılacak saat tahmin edilir. Duran varlığın maliyeti bu birim veya saate bölünerek bir sayı bulunur. Daha sonra her faaliyet döneminde üretilen miktar ya da kullanılan saat bu sayıyla çarpılmak suretiyle her dönemin yıllık amortisman payı hesaplanır.

Yararlı ömrü 8 yıl olduğuna göre, (100 / 8 = 12,5 ) amortisman oranı % 12,5’dir.
Amortisman payı ise 120.000 x %12,5 = 15.000 TL dir.

Tekdüzen Hesap Planına göre bir varlığın net defter değeri, varlığın maliyetinden birikmiş amortismanları düşüldükten sonra kalan değeridir

Tekdüzen Hesap Planına göre duran varlık satış kâr veya zararının, olağan dışı gelir veya olağan dışı gider olarak muhasebeleştirilmesi gerekir.