GENEL HAVACILIK

İngilizcedeki “safety” kelimesinin anlamları içerisinde “security” kelimesindeki “süphe, endişe ve korku durumlarından uzak olma hali” anlamının olmadıgı görülür. Ayrıca “security” kelimesi; sabotaj, saldırı ve çesitli suç eylemleri gibi eylemler sonucunda insanlara zarar verecek, yaralayacak ya da ölmelerine neden olacak veya esyaların zarar görmesine neden olacak, bilinçli bir sekilde ortaya çıkarılan tehlikelerden korumak ile ilgili faaliyetleri kapsamaktadır. “Safety” kelimesi ise tehlikesiz ve risksiz bir son durumu ifade eder. Safety kelimesi ayrıca bir kasıt içermez.

SHY-SMS'e göre yukarıda ifade edilen kuruluşlarla birlikte, terminal işleticileri, havaalanı işleticileri, onaylı havacılık tıp merkezi gibi kuruluşlar emniyet yönetim sistemini uygulamak zorundadırlar.

Yorgunluk, gelecekte herhangi bir kaza ya da kırıma yol açabilecek duruma neden olabilmekte ve dolayısıyla ingilizcede danger kelimesine karşılık gelmektedir.

ICAO Annex 17'de havacılık güvenliğini, sivil havacılığı yasadışı olaylara karşı korumak olarak tanımlamaktadır.

Yanıt yasa dışı bir eylem olan 1 ve 3'tür. Bir hava aracının gasp edilmesi ya da silah ile havaalanına girmeye çalışma yasa dışı bir durumu ifade etmektedir.

ICAO bir uçak kazası sonrası alınan yaradan dolayı 30 gün içinde ölüm gerçekleşirse bu olayı ölümcül yaralanma olarak değerlendirmektedir.

Araziye yakın kontrollü uçuş kazası pilotun yorgunluğu ya da engeli fark edememesi gibi nedenlerle araziye yaklaşırken bir engele çarpması sonucu gerçekleşen kazalardır. Bu duruma yorgunluk, görüş kısıtı gibi durumlar neden olabilmektedir.

ABD'deki genel havacılık kaza istatistiği grafiği değerlendirildiğinde 2010 yılında gerçekleşen 1200 kazanın yaklaşık 100'ü ölümcül kaza olarak kayıtlara geçmiştir.

FAA’in Haziran 2014 tarihli verilerine göre genel havacılıkta ölümcül kazalara neden olan faktörler arasında yer alan tüm şıklar içinde yakıt ile ilgili problemler ilk beşte yer almamaktadır.

Belirtilen yıl aralıgında motorsuz hava araçları, genel havacılık faaliyetlerinde en az kullanıma sahip araçlar olarak ortaya çıkmaktadır. Ancak motorsuz hava araçlarının toplam kaza oranı, diger tüm hava araçlarının ortalama degerlerinin oldukça üzerindedir. Motorsuz hava araçları için ölümcül kaza oranı da diger hava araçlarının ortalama ölümcül kaza oranının üzerinde seyretmektedir.

Doğrudan ve dolaylı olarak havacılık faaliyetleri kapsamına giren insanların, hava araçlarının ve hava taşımacılığı alt yapısının sabotaj ve terörist saldırılar gibi suç unsuru taşıyan ve bilinçli olarak yaratılmış tehlikelerden korunması ile ilgili faaliyetleri ve bunun için gerekli olan kaynakları kapsayan kavram havacılık güvenliğidir.

Hava aracının operasyonu esnasında yaşanan bir olayın kaza (accident) olarak nitelendirilebilmesi için olayın; insanların hava aracına uçuş maksadı ile biniş ve iniş anı aralığında gerçekleşmesi ve bununla beraber aşağıdaki şartlardan en az birini taşıyor olması gerekir:

Bu tür kazalar; hava aracının pist veya taksi yollarını kullanımı esnasında diğer hava araçları, yer araçları, yerdeki nesneler veya hayvanlar gibi unsurlarla temas etmesi şeklinde tanımlanır. Dolayısıyla iki hava aracının takside çarpışması buna örnektir.

Rotorcraft, ihtiyaç duyduğu taşıma kuvvetinin tamamını veya bir kısmını döner bir kanat sisteminden elde eden havadan ağır hava aracı türlerine verilen genel isimdir.

FAA’in Haziran 2014 tarihli verilerine göre genel havacılıkta ölümcül kazalara en çok neden olan on adet faktör, ortaya çıkma sıklığına göre aşağıda sıralanmıştır:
1) Uçuş esnasında hava aracının kontrolünün kaybedilmesi,
2) CFIT operasyonları,
3) Güç sistemli hava aracında sistem bileşen hataları,
4) Düşük irtifa operasyonları,
5) Bilinmeyen ya da saptanamayan unsurlar,
6) Diğer unsurlar,
7) Yakıt ile ilgili nedenler,
8) Güç sistemi olmayan hava aracında sistem bileşen hataları,
9) Hava araçlarının havada birbirleri ile çarpışması,
10) Âni rüzgâr değişimleri (windshear) ve fırtına.

“Sivil Hava Araç Kazaları Soruşturma Yönetmeliği (SHY-13)” metninin dördüncü bölümünde havacılık kazaları ile ilgili nedenler için yapılmış bir sınıflandırma yer almaktadır. Bu yönetmeliğe göre hava aracı kazalarının nedenleri; pilotaj, malzeme, bakım, idari ve diğer faktörler olmak üzere beş genel başlık altında incelenebilir. Bu başlıklardan ilki olan plotaj faktörü; muhakeme, hava aracını kullanma tekniği, dikkatsizlik, bilgisizlik, disiplinsizlik ve sağlık gibi unsurlardan oluşur.

2002-2012 yılları arasında ABD’de gerçekleşen genel havacılık kazaları, hava aracında
kullanılan motor tiplerine göre incelendiğinde en yüksek kaza oranına, planör ve havadan hafif hava araçlarının sahip olduğu görülmektedir.

Özellikle 30 yaşını geçen hava araçlarının yıllar geçtikçe kazaya karışma ihtimallerinin hızlı bir şekilde arttığı gözlemlenmektedir.

Diğer havacılık kategorilerinde olduğu gibi genel havacılıkta da kazalarla ilgili esas nedenlerin belirlenebilmesi için havacılıkla ilgili düzenleyici-denetleyici otoritelerin, hava aracı kullanıcılarının ve endüstrilerin eldeki verileri kullanmak üzere birlikte çalışarak olası riskleri belirlemesi gerekir. Bu tür risklerin belirlenmesinden sonra da emniyet stratejilerinin oluşturulması gerekir. Havacılık otoriteleri ve ajansları tarafından yapılan emniyet ve güvenlik ile ilişkili zorunlu düzenlemelere tüm havacılık kurumları tarafından mutlaka uyulmalı, bu süreçlerin takibi kurum yöneticileri ve personeli tarafından titizlikle yapılmalıdır.

Verilere göre genel havacılık kazalarında ana etkenlerden birisi de pilot hatası olarak ortaya çıkmaktadır. Genel havacılıkta meydana gelen kazaların yaklaşık %85’lik kısmı pilot hatalarından kaynaklanmaktadır. Pilot hatalarından kaynaklanan kazalarda alkol kullanımının da payı bulunmaktadır. FAA, pilotların alkol kullanımına sınırlama getirmek
amacıyla uçuş öncesindeki sekiz saatlik süre içerisinde alkol kullanımını yasaklamıştır.  Ayrıca uçuş öncesinde kandaki alkol seviyesinin yüzde 0.04’den daha az olması gerektiğine dair bir düzenleme de yapılmıştır. Pilot hataları başlığı altında incelenebilecek bir başka husus, pilotların deneyimsiz olmalarıdır. Deneyimsiz pilotlar sadece genç pilotları kapsamamaktadır. Yapılan araştırmalar, yaşça büyük bazı pilotların da yeterli deneyime sahip olmadığını ortaya koymuştur.