GENEL EKONOMİ

Hatırlayınız; bir ülke sınırları içerisinde, bir yıl içerisinde üretilen tüm nihai mal ve hizmetlerin parasal ifadesini Gayri Safi Yurt İçi Hâsıla (GSYİH)
olarak tanımlamıştık. Bu mal ve hizmetlerin üretildikleri yılın fiyatları cinsinden ifade edilirse nominal GSYİH, temel bir yılın piyasa fiyatları üzerinden ifade edilirse reel GSYİH anlamına geldiğini  belirtmiştik.
Büyümeyi ifade edebilmek için Reel Gayri Safi
Yurt İçi Hâsıla büyüklüğünün kullanılması gerekir. Çünkü reel hâsıla, piyasa fiyatlarında zaman içerisinde oluşan değişmelerin etkisinin ortadan kaldırılması suretiyle, üretilen mal ve hizmetlerin miktarındaki değişiklikleri gösteren bir büyüklüktür.

Potansiyel GSYİH, üretim imkânları eğrisiyle ifade edilebilir. Mikro iktisat teorisinden hatırlayacağınız üretim  imkânları eğrisi, sahip olunan kaynakların tam ve etkin kullanılması durumunda üretilebilecek mal bileşenlerini
temsil etmektedir.

Üretim imkânları eğrisinin dışa doğru hareketi ekonomik büyüme olarak, orjine doğru hareket ekonomik daralma ve teknoloji yoğun mal ekseninde yukarı doğru hareket ise teknoloji yoğun mal ve hizmet üretimi olarak değerlendirilmektedir.

Birleşmiş Milletler 1996 İnsani Kalkınma
Raporu’nda beş kötü büyüme şekli ortaya konulmuştur. Bunlar;
• İşsiz Büyüme: Ekonomik büyüme sağlanmakla birlikte, beklenen istihdam artışının gerçekleşmemesi durumudur. Toplumun ürettiği
mal ve hizmet miktarı artarken üretim faktörlerinin üretime çekilmesinde sorun yaşanıyor ise yani emek, sermaye, doğal kaynak
ve girişimci miktarında artış yok ise o zaman
bu büyüme insana daha az ihtiyaç duyulacak
biçimde evirilmiş bir teknoloji sayesinde gerçekleşiyor denilebilir. Bu yüzden de bu kötü
büyüme türüne örnek verilirken ABD ve Avrupa ülkeleri örnek gösterilmektedir.
• Acımasız Büyüme: Bu büyüme türünde, gelir dağılımında adaletsizlik ortaya çıkmaktadır. Büyümenin gerçekleşmesi için gereken sermaye bazen belli ellerde toplanabilir.
Bu durum gelişmekte olan ülkeler için pek
de uygunsuz sayılmaz. Hatta istenen bir durum olduğu bile söylenebilir. Zira kıt olan
sermayenin belli ellerde toplanması, o ellerin
ülkede sürekli yatırımlar yapması suretiyle
ekonomik büyümeye katkı sağlayacağı düşünülür. Bu her ne kadar gerçekçi görünse de
ülkedeki gelir adaletini bozacağından, kötü
bir büyüme şeklidir. Brezilya, Arjantin gibi
Latin Amerika ülkeleri örnek gösterilebilir.
• Sessiz Büyüme: Bir yandan ekonomi büyürken diğer yandan hak ve özgürlüklerin
kötüleştiği durumu gösterir. Bazen ülkeler
ekonomik büyüme hedeflerine ulaşmak
yolunda hak ve özgürlüklerden taviz verebilirler. Çıkarılan kanunlar, ülke vatandaşlarının hak ve özgürlüklerini kısıtlarken
sermayenin ülke yönetiminde etkili olması
ve güçlünün zayıfı ezdiği sosyal bir yaşam
tarzının gelişmesine neden olabilir. Doğu
Asya ülkeleri bu ekonomik büyüme türüne
örnek gösterilebilir.
• Köksüz Büyüme: Toplumların gelenek ve
göreneklerinin yozlaşmasına neden olan,
kültürel kimlik kaybının yaşandığı büyüme
şeklidir. Çoğu zaman büyüme adına kaçınılmaz bir durumdur. Çünkü ekonomik
büyüme gerçekleşirken toplum farklı kültürlerle karşılaştığı gibi zaman zaman gelenek ve görenekleriyle uyuşmayan üretimlerde de bulunabilmektedir. Sırf büyüme
adına ülkeyi yönetenler bu duruma karşı
sessiz kalabilmektedir. Aslında bu büyüme
şekline hemen her ekonomi örnek gösterilebilir. Günümüzde Müslüman toplumlarda bazı gayrı ahlaki üretimler olabildiği
gibi bazen de kültürlerine aykırı olan bazı
üretimler gerçekleştirilebilmektedir. Örneği
domuz üretim çiftliklerinin varlığı kültürel
yapıyla bağdaşmasa da bir dış satım için gerekli bir üretim şeklidir.

Geleceksiz Büyüme: Doğal kaynakların kontrolsüz bir şekilde kullanılması, büyüme adına kirliliğe göz yumulan büyüme şeklidir.
Büyüyen her ekonomide bu tip olumsuzluklar görülmektedir. Aslında, gelişmiş ülkeler
dünyayı en fazla kirletmiş ve de kirletmeye
devam eden toplumlardır. Çünkü üretimleri
ağırlıklı olarak sanayiye dayalıdır. Bu ülkeler
her ne kadar sürdürülebilir dünya için çabalar görülse de ağır sanayilerini de devam ettirmekte ve hatta bunu çok uluslu şirketlerle
dünyaya yaymaktadırlar.

Büyüme bir üretim artışıdır. Üretim ise emek
(L), sermaye (K), doğal kaynaklar (T) ve teknolojinin (A) bir fonksiyonudur:
Y = f (K,L,T) A

Ekonomik büyüme farklı kriterlerle ölçülebilir. Ancak genel kabul görmüş olan ölçü, kişi başına düşen reel milli gelir ölçütüdür. Şayet, kişi başına
reel milli gelir artmış ise büyümeden bahsedilebilir. Reel milli gelirdeki artış oranı ise büyüme hızı olarak ifade edilmektedir.

Okun Yasası
Büyüme ile işsizlik arasındaki ters yönlü ilişki söz konusu olduğunu biliyorsunuz. Okun yasası söz konusu bu ters yönlü ilişkiden hareketle %2,25 büyüme trendinin üzerinde her %1’lik büyümenin işsizliği %0,5 düşüreceğini ifade etmektedir. Şu şekilde formüle edilmektedir: ΔU=-0,5 (g-2,25)
Formülde U işsizlik oranını, g ise cari büyüme oranını temsil eder.
Örneğin: Bir ülkenin büyüme oranının %3,25 olarak gerçekleştiği bir durumu ele alalım:
ΔU = -0,5 (g-2,25)
= -0,5 (3,25-2,25)
= -0,5 (1)
= -0,5

Merkantalizm: 1450-1750 yıllarında hâkim olan görüş sanayinin ve ticaretin dinamik sektörler, tarım sektörünün ise statik olduğunu, bu yüzden
sanayileşmenin gerektiğini savunmaktadır. Zenginleşmenin yolunun dış ticaret fazlası vermek olduğunu, aynı zamanda zenginleşmek için altın ve
gümüş varlığının artırılması gerektiğini savunurlar. Merkantalistlere göre ekonomik büyüme için nüfus artışı gerekmektedir. Çünkü artan nüfus
sayesinde, işçiler arasında rekabet artacak ve maliyetlerin düşecektir. Böylece dış satımın artacağını, bunun karları artıracağını ve böylece ekonomik
büyümenin gerçekleşeceğini düşünürler. Merkantalistler, büyümenin olabilmesi için devletin birtakım görevleri yerine getirmesi gerektiğine inanırlar. Bu düşünürlere göre devlet,
• Nüfus artışını teşvik etmeli,
• Ücretlere tavan koymalı,
• Sanayiciler desteklenmeli,
• İhracatı kolaylaştırırken ithalatı zorlaştırmalıdır.
Özetle; büyümenin sağlanabilmesi için; hızlı
nüfus artışı düşük ücret politikası, ihracat artışı,
düşük faiz oranı, para arzı artışı ve sömürgecilik
gereklidir.

Harrod-Domar büyüme teorisi: Harrod ve Domar, aslında iki farklı çalışma gerçekleştiren iktisat bilim insanlarıdır. Yaptıkları çalışmalar ve elde ettikleri bulguların oldukça benzer olması nedeniyle iktisat alan yazınına Harrod-Domar modeli olarak kazandırılmıştır. Keynesyen düşünceye sahip olan Harrod’un 1939 yılında ve yine Keynesyen iktisatçı Domar’ın 1947 yılında yapmış oldukları
çalışmalar, modern ekonomik büyüme kuramlarının ortaya çıkışı olarak değerlendirilebilir. Harrod ve Domar modeli, burada matematiksel
bir yaklaşımla ele alınmayacak, genel çerçevesi öz olarak ele alınacaktır.
Harrod ve Domar, ülke ekonomilerinin nasıl dengeli büyüyebileceğini ve bu büyümenin nasıl sürekli hale getirilebileceğini açıklamaya çalışmışlardır.
Ekonomik büyüme milli gelirdeki artışlarla ölçülmektedir. Bu artışların sağlanması için ise bugünkü tüketimden feragat etmek yani tasarrufta bulunmak gerekmektedir. Modele göre, büyüme oranı sermaye hâsıla katsayısı (k) ve tasarruf oranı (s) tarafından belirlenmektedir. Ekonomik büyüme, tasarruf oranıyla pozitif, sermaye hâsıla katsayısıyla negatif yönlü bir ilişki içerisindedir. Yani tasarruf katsayısının büyük olması büyümeyi hızlandıran bir faktördür.

İçsel Büyüme Teorileri: İçsel büyüme teorileri, ekonomik büyümeyi sistem içerisinde aramaktadır.  Romer (1986) ve Lucas (1988) beşeri sermaye ile bilgi birikimini ön plana çıkaran çalışmaları, teoriye ilgili ilk çalışmalar olarak karşımıza çıkmaktadır. Neo-klasik büyüme teorisinde kamunun belirgin bir rolü yoktur. İçsel büyüme modellerinde ise devletin ekonomideki önemi ortaya koyularak, gelişmiş ekonomilerde durgun duruma girilmeden kesintisiz bir büyüme mekanizması geliştirilmek hedeflenmektedir. Modelde devlete biçilen rol; kaliteli sağlık ve eğitim hizmeti sunmak, araştırma ve geliştirme faaliyetlerini teşvik etmek, teknoloji transferlerini teknoloji transferini kolaylaştırmak, mülkiyet haklarını korumak, rekabetin önündeki engelleri kaldırarak ve dışa açık ekonomik sistemi kurmaktır. Kısacası devletin ekonomide aktif bir rol üstlenmesi gereği, içsel büyüme teorisyenleri için ön şarttır.

Ekonomi eksik istihdamda iken talep artışı yaşanması reel hasılada artış yaratır, yani ekonomiyi büyütür. Kapasite kullanım oranlarını artırması ve kısa dönemli olması beklenir. Bu tür bir büyüme, kapasitenin genişlemesine göre daha tercih edilebilir bir büyüme değildir. Ekonomik olarak arzu edilen durum ise üretim kapasitesinin genişlemesi yani uzun dönemli büyümedir. Dolayısıyla "Kapasitenin genişlemesine göre daha tercih edilebilir bir büyümedir" seçeneği yanlış bir ifadedir.

Bir ülkede, üretim faktörlerinin tam ve etkin kullanılması sonucu üretilebilecek maksimum mal ve hizmet miktarını ifade eden kavram potansiyel gayri safi yurt içi hasıladır.

İşsiz, acımasız, sessiz, köksüz büyüme kavramları Birleşmiş Milletler 1996 İnsani Kalkınma Raporu’nda yer alan kötü olarak tanımlanmış ekonomik büyümeyi ifade eder. BUnlara bakılmaksızın, büyümenin uzun döneme yayılması tercih edilebilirdir. Uzun dönemli büyüme diğer şıklardakilere göre tercih edilmesi gereken bir kavramdır.

İşsiz Büyüme ekonomik büyüme yaşanırken istihdamda aynı oranda artışın olmamasıdır

Üretim ise emek, sermaye, doğal kaynaklar ve teknolojinin bir fonksiyonudur. Devlet bu unsurlardan biri değildir.

Okun yasasına göre %2,25 seviyesinin üzerinde her bir birimlik büyüme için, işsizliğin yarım
puan azalmaktadır. Buna göre, ekonomi %4,25 büyüdüğünde işsizlik 1 puan azalır.

Bir ekonominin uzun dönem performansını ölçebilmek için 70 rakamı, söz konusu ekonominin büyüme hızına bölünür ve ortaya çıkan rakam o ülkenin kişi başına reel gelirinin iki katına çıkacağı yıl sayısını gösterir. Bu bilgiyi kullanarak soruyu yanıtlamak istediğimizde:

70 / x = 35  denkleminden x = 70 / 35 = 2 olarak bulunur.

Solow modeli analizinde, uzun dönemde ekonomi, kişi başına üretimin sabit olduğu durağan bir duruma geleceği iddia edilmiştir. Durağan durum dengesi olarak adlandırılan bu durum nedeniyle Solow, sermaye birikiminin büyümeye katkı vermeyeceğini ileri sürmüştür. Dolaysıyla Sorudaki III. madde yanlıştır. Bununla birlikte I ve II ifade doğrudur. Doğru cevap I ve II

İçsel büyüme modeline göre, teknolojik gelişme içseldir ve de ekonomik kararlardan etkilerin. Dolayısıyla bunun tersini iddia eden şık yanlıştır. Diğer şıklar ise doğru ifadelerden oluşur.

Rostow’a göre büyüme aşamaları şunlardır:
• Geleneksel toplum aşaması
• Hazırlık aşaması
• Harekete geçiş aşaması
• İktisadi olgunluk aşaması
• Kitle tüketimi aşaması

İktisadi olgunluk aşaması, artık tasarrufların yatırıma dönüştürüldüğü aşamadır. Bu aşamada gelir artışı nüfus artışından daha fazladır. Gelirin önemli bir kısmı sürekli olarak yatırıma aktarılır. Kitle tüketimi aşaması ise artık ülkenin büyümede sürekliliği sağladığı aşamadır. Bütün bu aşamaların geçilebilmesinin şartı ise ülkede tüketim malı değil sermaye malı üretilmesidir.