GENEL EKONOMİ

Talep (demand) kavramı günlük dilde bir şeyi istemek anlamında kullanılmaktadır. Ancak talebin iktisadi olarak tanımı “satın alma gücüyle desteklenmiş satın alma isteğidir”. Bir tüketici birçok şeyi isteyebilir ancak ekonomik olarak bu isteğinin değer kazanabilmesi için o malı veya hizmeti satın alabilecek gücünün olması gerekir. Aksi durum iktisadi açıdan bir talebi değil bir hayali gösterir.

Malın denge fiyatı ya da piyasa fiyatı sadece talep tarafından değil arz ve talep tarafından birlikte belirlenir.

Bir malın fiyatında meydana gelen değişmelerin talep edilen miktarı ne yönde etkilediğini anlayabilmek için talep eğrisi üzerinde hareket etmemiz gerekir. Oysa talebi etkileyen diğer faktörlerde meydana gelen değişmeler talep eğrisinin yerini değiştirir. Örneğin tüketicinin gelirinin artması durumunda mal normal bir mal ise talep eğrisi sağa kayacaktır.

Bir malın fiyatı sabitken tamamlayıcısı olan malın fiyatının düşmesi, ikamesi olan malın fiyatının artması, gelirin ve tüketici sayısının artması, zevk ve tercihlerin mal lehine olması durumunda talep eğrisi sağa kayar. Tersi durumda ise talep eğrisi sola kayar.

Arz, bir malı üretmek değil, belirli bir dönemde diğer değişkenler sabitken, bir malın değişik fiyatları karşısında satıcıların satmak üzere piyasaya getirmiş oldukları mal miktarını ifade eder.

İktisat alan yazınında aynı malı üreten firmalar topluluğuna endüstri denir. Aynı endüstride bulunan her firmanın sahip olduğu bir arz eğrisi vardır. Aynı malı üreten bu firmaların arz eğrilerinin toplamına ise endüstri arzı veya piyasa arzı denir.

P₀ fiyat düzeyinde ve q₀ miktarında E₀ noktasında tam rekabet piyasa dengesi oluşmuştur. Fiyatın P₀ denge düzeyinin üzerine çıkması durumunda arz edilen miktar talep edilen miktardan daha fazla olacağından arz fazlası oluşur.

Arzı etkileyen faktörlerden fiyat dışındakilerden birinde meydana gelen bir değişiklik nedeniyle malın talebi sabitken arzı artarsa denge fiyatı düşer, alışveriş miktarı artar.

Bir malın talep edilen miktarı o malın fiyatındaki, tüketicinin gelirindeki ve de diğer malların fiyatlarındaki değişmelere karşı duyarlıdır. Esneklik, bu duyarlılığı ölçer. Bir maldan talep edilen miktarın, o malın fiyatındaki değişmelere olan duyarlılığına talebin fiyat esnekliği, Bir maldan talep edilen miktarın, gelirdeki değişmelere olan duyarlılığına talebin gelir esnekliği, Bir maldan talep edilen miktarın, diğer bir malın fiyatındaki değişmelere olan duyarlılığına talebin çapraz fiyat esnekliği denir.

Talebin fiyat esnekliği talep edilen miktardaki yüzde değişimin fiyattaki yüzde değişime oranıdır. Buna göre hesapladığımızda talebin fiyat esnekliği -40/20=-2 olur.

Talep (demand) kavramı günlük dilde bir şeyi istemek anlamında kullanılmaktadır. Ancak talebin iktisadi olarak tanımı “satın alma gücüyle desteklenmiş satın alma isteğidir”. Bir tüketici birçok şeyi isteyebilir ancak ekonomik olarak bu isteğinin değer kazanabilmesi için o malı veya hizmeti satın alabilecek gücünün olması gerekir. Aksi durum iktisadi açıdan bir talebi değil bir hayali gösterir.

Bir malın  talebini  etkileyen faktörler şunlardır: Malın kendi fiyatı , tüketici zevk ve tercihleri, ikame ve tamamlayıcı malların fiyatları, tüketici sayısı ve tüketicinin geliri.

Benzin otomobil için  tamamlayıcı maldır. Fiyatı düşerse otomobil talebi artar. Diğerleri otomobil için ikame maldır. Fiyatları düşerse otomobil talebi azalır.

Bir malın kendi fiyatı  değiştiğinde o malın talep eğrisinin üzerinde hareket edilir. Malın kendi fiyatı dışındaki faktörler değişirse talep eğrisi bütünüyle yer değiştirir.

Arz, günlük anlamda sunum anlamı taşır. İktisat biliminde arz edilen miktar, bir üreticinin piyasada geçerli fiyat düzeyinden satmak istediği miktarlar olarak tanımlanır. O halde arz, bir malı üretmek değil, belirli bir dönemde diğer değişkenler sabitken, bir malın değişik fiyatları karşısında satıcıların satmak üzere piyasaya getirmiş oldukları mal miktarını ifade eder.

Bir malın ikame malının fiyatının düşmesi durumunda ilgili malın arzı artar. Kuru fasülye, nohut, buğday, şeker pancarı ve ayçiçeği üreten bir çiftçi düşünelim. Nohut, buğday, şeker pancarı ve ayçiçeği fiyatlarındaki düşmeler durumunda kuru fasülye fiyatları değişmiyorsa çiftçi daha çok kuru fasülye üretecektir.

Bir malın talep edilen miktarının o malın fiyatındaki, tüketicinin gelirindeki ve  diğer malların fiyatlarındaki değişmelere karşı duyarlılığını talep esnekliği kavramıyla ölçebiliriz. Bir maldan talep edilen miktarın, o malın fiyatındaki değişmelere olan duyarlılığına talebin fiyat esnekliği denir.

Eğer bir mal, tüketiminin ertelenmesi mümkün olmayan, zorunlu bir mal ise talebi esnek değildir. Tuz zorunlu bir mal olduğu için talebi esnek değildir.

Eğer bir mal bütçemizde önemli bir yer tutmuyorsa talebi esnek değildir. Kibrit gibi bütçede önemli paya sahip olmayan ürünlerin fiyatları yükselse bile, satın alınan miktarlarında önemli bir azalma olmaz. Dolayısıyla kibrit talebinin fiyat esnekliği diğerlerine göre daha düşüktür.

Bu durumda arz edilen miktarlar fiyat değişmelerine karşı tepkisizdir. Örneğin toprak fiyatlarındaki artış toprak miktarını değiştirmez.