Tüketici ve Üretici Teorileri

Tüketim kararının verilmesinde üç temel faktörün belirleyici olduğunu söyleyebiliriz: • Mal ve hizmetlerden elde edilecek fayda • Mal ve hizmetlerin fiyatı • Tüketicinin gelir seviyesi

1748-1832 yılları arasında yaşamış olan İngiliz Filozof Jeremy Bentham’a göre mutluluk, alınan zevk ve acı eksikliği yaşama meselesidir.

Birinci Gossen Kanunu’na göre, bir malın tüketim miktarı arttıkça o maldan elde edilen toplam fayda artar ancak marjinal fayda azalır. Bu kanun azalan marjinal fayda kanunu olarak bilinir.

İkinci Gossen Kanunu’na göre, tüketicinin birden fazla mal tüketmesi halinde her mala ayrılan son liraların marjinal faydaları birbirine eşittir.

Marjinal fayda, belirli bir dönemde bir kişinin bir maldan tükettiği her ilave birimin toplam faydaya katkısıdır.

Farksızlık eğrileri için iktisat alan yazınında, kayıtsızlık eğrileri veya eş fayda eğrileri isimleri de kullanılmaktadır.

Farksızlık eğrilerinin özellikleri:

• Farksızlık eğrileri negatif eğilimlidir. Yani sol yukarıdan sağ aşağıya doğru iner. Bunun nedeni tüketicinin aynı fayda düzeyinde kalınabilmesi için bir maldan aldığı miktarı azaltırken diğer maldan aldığı miktarı artırmasıdır.

• Farksızlık eğrileri birbirlerini kesmezler.

• Farksızlık eğrileri orijine göre dış bükeydir. Bunun nedeni marjinal ikame oranıdır. Tüketicinin aynı fayda düzeyinde kalabilmesi için malların birinden 1 birim daha alması durumunda diğer maldan vazgeçmesi gereken miktarı gösteren orana marjinal ikame oranı denir.

• Farksızlık paftasında (haritasında) bir üstteki farksızlık eğrisi, bir alltaki farksızlık eğrisinden daha yüksek bir fayda düzeyini gösterir.

Üretim fonksiyonu, bir malın üretimine katılan üretim faktörleriyle elde edilen çıktı arasındaki ilişkidir.

Q = f (K, L, N) biçiminde ifade edilebilir. Burada: Q: Üretim miktarını, K: Sermayeyi, L: Emeği, N: Doğal kaynakları göstermektedir.

Uzun dönemli üretim analizi, eş-ürün analizi olarak da bilinmektedir. Analizin varsayımları: • Üreticinin bütçesi veridir. • Girdi fiyatları veridir. • Üretici bütçesinin tamamını iki girdiye harcar. • Üretim fonksiyonu veridir ve üretici rasyonel davranmaktadır.

Maliyet, elde edilen ürünün, meydana gelmesi ve pazarlanabilmesi için kullanılan ara malların ve unsurların parasal ifadesi olarak da tanımlanabilir.

Sabit maliyetler, üretim miktarından bağımsız olan ya da üretim miktarının değişmesinden etkilenmeyen maliyetlerdir.

Toplam sabit maliyetin üretim miktarına bölünmesiyle bulunan maliyet türüne ortalama sabit maliyet denir.

Ortalama Değişken Maliyetler = Toplam Değişken Maliyetler / Üretim Miktarı

Kısa dönemde firmanın toplam maliyeti, sabit maliyet ve değişken maliyetlerin toplamından oluşur.

Ölçeğe göre artan getiri (Pozitif Ölçek Ekonomisi): Şayet bir firma üretimi sırasında girdilerini belli bir oranda artırırken çıktısı daha yüksek bir oranda artarsa birim maliyetler azalmış demektir. Çünkü artan çıktıdan daha az oranda artan maliyetlerin toplam içindeki payı düşmüş olur.

Pozitif Dışsal Ekonomiler: Bir endüstri gelişip büyüdükçe endüstride faaliyette bulunan firmaların sayısı ve dolayısıyla toplam üretim hacmi arttıkça o endüstride faaliyette bulunan firmaların maliyetlerinin azalmasına neden olan avantajlar ortaya çıkabilecektir. Bu duruma ödenmeyen üretim faktörü ya da pozitif dışsal ekonomiler denir.

Eş ürün eğrilerinin özellikleri:

• Eş ürün eğrisi üzerindeki her noktada çıktı düzeyi aynıdır.

• Orijinden uzaklaştıkça eş ürün eğrisi daha yüksek çıktı düzeyini ifade eder.

• Eş ürün eğrileri birbirlerini ve eksenleri kesmezler.

• Eş ürün eğrileri negatif eğimlidir.

• Eş ürün eğrileri orijine dışbükeydir. Bunun nedeni azalan marjinal teknik ikame oranı prensibidir.

Üreticinin belirli bütçe ve veri faktör fiyatlarıyla satın alabileceği faktör bileşimlerini gösteren doğruya eş maliyet doğrusu denir.

Farksızlık eğrisi, tüketiciye aynı tatmin düzeyini sağlayan farklı mal bileşenlerinin geometrik yeridir.

Ordinal yaklaşım, malların faydalarının ölçülmesinin çok zor olduğunu; bu nedenle çeşitli mal ya da mal bileşimlerinin diğerlerine oranla daha fazla, daha az ya da eşit faydaya sahip olacağını yani tüketici dengesi analizinin malların karşılaştırılması ile yapılabileceğini savunmuşlardır.