GENEL EKONOMİ - Deneme Sınavı - 3

Bankaların Merkez Bankasında bulundurdukları mevduat (borç alma) ve kullandıkları kredi (borç ver­me) işlemleri için gecelik faiz oranlarının belirlenmesi ile uygulanan bir politikadır.

IV.

İşsizlik

Teknolojik işsizlik

Tam istihdam düzeyinde, emek girdisi tam kullanıldığı için işsizlik söz konusu olamaz. Eksik istihdam düzeyinde ise işsizlik söz konusudur.

Keynes 1936 yılında yayımladığı “İstihdam, Faiz ve Paranın Genel Teorisi” adlı eserinde, Klasik ekolün bazı varsayımlarına karşı çıkmıştır. Keynes’e göre fiyatlar kısa dönemde esnek değil, aksine yapışkandır. Dolayısıyla ekonomideki bir dengesizlik hâli, arz ve talep güçlerinin hareketine bağlı olarak kendiliğinden giderilemeyecektir.

Makro iktisatta ekonominin bütünü hanehalkı, firmalar, hükümet ve dış ticaret gibi dört sektörden oluşur.

Büyüme hedefini gerçekleştirmeye yönelik olan politikalara arz yönlü makro
iktisat politikası denir. Amacı, İktisadi büyümenin gerçekleşebilmesi için ülkede üretilen mal ve hizmet miktarlarında zaman içinde meydana gelen sürekli artışları sağlamaktır.

GSYİH hesaplaması yapılırken ülke sınırları içerisinde üretilen nihai mal ve hizmetler, faaliyet gösteren yurtdışı kökenli şirketlerin ürettiği mal ve hizmetler, ülke sınırları içerisindeki toplam tüketim, yatırımlar, kamu harcamaları ve yasaklanmış olan ürün ve hizmetler gibi parametreler hesaba katılmaktadır.

GSYİH hesaplamasında dikkate alınmayan unsurlar ise; ülkenin vatandaşı olmasına rağmen ülke sınırları içinde üretilmemiş ürünler, piyasa ekonomisine katılmayan ev temizliği gibi güncel hizmetler, boş zaman aktiviteleri ve gönüllü olarak verilen hizmetlerdir.

GSMH bir ülkenin vatandaşlarının yurt içinde ve yurt dışında belirlenen bir yıl süresince ürettikleri mal ve hizmetlerin belirli bir para birimi karşısındaki değerlerinin toplamını ifade etmektedir.

Bu durumda kişisel geliri hesaplamak için, milli gelirden sosyal güvenlik katkıları, kurumlar vergisi ve dağıtılmayan işletme karlarını çıkarmak, transfer ödemeleri ve kamu borçlanma faizlerini eklemek gerekmektedir.

GSYİH hesaplamalarında cari ve sabit olarak 2 ana değişken bulunmaktadır. Hesaplama sürecinde nihai mal ve hizmet fiyatları, cari fiyatlar olarak adlandırılabilir. Cari fiyatlarla yapılan hesaplamalar, nominal GSYİH olarak tanımlanır.

Kişi başına GSYİH rakamlarının anlamlı olabilmesi için düzeltilmesi gereken ilk durum, ülkeler arasındaki fiyatlar genel düzeyindeki farklılıklardır. Çünkü hiçbir ülkede iç fiyatlar dolar cinsinden aynı değildir. Bunun için döviz kuru satın alma gücü paritesi kullanılmaktadır. Bu parite, ülkeler arasındaki fiyatlar
genel düzeyi farklılıklarını ortadan kaldırarak, kişi başına GSYİH değerlerini yeniden düzenlemektedir

Potansiyel GSYİH, üretim imkânları eğrisiyle ifade edilebilir. Mikro iktisat teorisinden hatırlayacağınız üretim  imkânları eğrisi, sahip olunan kaynakların tam ve etkin kullanılması durumunda üretilebilecek mal bileşenlerini
temsil etmektedir.

Üretim imkânları eğrisinin dışa doğru hareketi ekonomik büyüme olarak, orjine doğru hareket ekonomik daralma ve teknoloji yoğun mal ekseninde yukarı doğru hareket ise teknoloji yoğun mal ve hizmet üretimi olarak değerlendirilmektedir.

Birleşmiş Milletler 1996 İnsani Kalkınma
Raporu’nda beş kötü büyüme şekli ortaya konulmuştur. Bunlar;
• İşsiz Büyüme: Ekonomik büyüme sağlanmakla birlikte, beklenen istihdam artışının gerçekleşmemesi durumudur. Toplumun ürettiği
mal ve hizmet miktarı artarken üretim faktörlerinin üretime çekilmesinde sorun yaşanıyor ise yani emek, sermaye, doğal kaynak
ve girişimci miktarında artış yok ise o zaman
bu büyüme insana daha az ihtiyaç duyulacak
biçimde evirilmiş bir teknoloji sayesinde gerçekleşiyor denilebilir. Bu yüzden de bu kötü
büyüme türüne örnek verilirken ABD ve Avrupa ülkeleri örnek gösterilmektedir.
• Acımasız Büyüme: Bu büyüme türünde, gelir dağılımında adaletsizlik ortaya çıkmaktadır. Büyümenin gerçekleşmesi için gereken sermaye bazen belli ellerde toplanabilir.
Bu durum gelişmekte olan ülkeler için pek
de uygunsuz sayılmaz. Hatta istenen bir durum olduğu bile söylenebilir. Zira kıt olan
sermayenin belli ellerde toplanması, o ellerin
ülkede sürekli yatırımlar yapması suretiyle
ekonomik büyümeye katkı sağlayacağı düşünülür. Bu her ne kadar gerçekçi görünse de
ülkedeki gelir adaletini bozacağından, kötü
bir büyüme şeklidir. Brezilya, Arjantin gibi
Latin Amerika ülkeleri örnek gösterilebilir.
• Sessiz Büyüme: Bir yandan ekonomi büyürken diğer yandan hak ve özgürlüklerin
kötüleştiği durumu gösterir. Bazen ülkeler
ekonomik büyüme hedeflerine ulaşmak
yolunda hak ve özgürlüklerden taviz verebilirler. Çıkarılan kanunlar, ülke vatandaşlarının hak ve özgürlüklerini kısıtlarken
sermayenin ülke yönetiminde etkili olması
ve güçlünün zayıfı ezdiği sosyal bir yaşam
tarzının gelişmesine neden olabilir. Doğu
Asya ülkeleri bu ekonomik büyüme türüne
örnek gösterilebilir.
• Köksüz Büyüme: Toplumların gelenek ve
göreneklerinin yozlaşmasına neden olan,
kültürel kimlik kaybının yaşandığı büyüme
şeklidir. Çoğu zaman büyüme adına kaçınılmaz bir durumdur. Çünkü ekonomik
büyüme gerçekleşirken toplum farklı kültürlerle karşılaştığı gibi zaman zaman gelenek ve görenekleriyle uyuşmayan üretimlerde de bulunabilmektedir. Sırf büyüme
adına ülkeyi yönetenler bu duruma karşı
sessiz kalabilmektedir. Aslında bu büyüme
şekline hemen her ekonomi örnek gösterilebilir. Günümüzde Müslüman toplumlarda bazı gayrı ahlaki üretimler olabildiği
gibi bazen de kültürlerine aykırı olan bazı
üretimler gerçekleştirilebilmektedir. Örneği
domuz üretim çiftliklerinin varlığı kültürel
yapıyla bağdaşmasa da bir dış satım için gerekli bir üretim şeklidir.

Geleceksiz Büyüme: Doğal kaynakların kontrolsüz bir şekilde kullanılması, büyüme adına kirliliğe göz yumulan büyüme şeklidir.
Büyüyen her ekonomide bu tip olumsuzluklar görülmektedir. Aslında, gelişmiş ülkeler
dünyayı en fazla kirletmiş ve de kirletmeye
devam eden toplumlardır. Çünkü üretimleri
ağırlıklı olarak sanayiye dayalıdır. Bu ülkeler
her ne kadar sürdürülebilir dünya için çabalar görülse de ağır sanayilerini de devam ettirmekte ve hatta bunu çok uluslu şirketlerle
dünyaya yaymaktadırlar.

Büyüme bir üretim artışıdır. Üretim ise emek
(L), sermaye (K), doğal kaynaklar (T) ve teknolojinin (A) bir fonksiyonudur:
Y = f (K,L,T) A

Ekonomik büyüme farklı kriterlerle ölçülebilir. Ancak genel kabul görmüş olan ölçü, kişi başına düşen reel milli gelir ölçütüdür. Şayet, kişi başına
reel milli gelir artmış ise büyümeden bahsedilebilir. Reel milli gelirdeki artış oranı ise büyüme hızı olarak ifade edilmektedir.

Okun Yasası
Büyüme ile işsizlik arasındaki ters yönlü ilişki söz konusu olduğunu biliyorsunuz. Okun yasası söz konusu bu ters yönlü ilişkiden hareketle %2,25 büyüme trendinin üzerinde her %1’lik büyümenin işsizliği %0,5 düşüreceğini ifade etmektedir. Şu şekilde formüle edilmektedir: ΔU=-0,5 (g-2,25)
Formülde U işsizlik oranını, g ise cari büyüme oranını temsil eder.
Örneğin: Bir ülkenin büyüme oranının %3,25 olarak gerçekleştiği bir durumu ele alalım:
ΔU = -0,5 (g-2,25)
= -0,5 (3,25-2,25)
= -0,5 (1)
= -0,5

Merkantalizm: 1450-1750 yıllarında hâkim olan görüş sanayinin ve ticaretin dinamik sektörler, tarım sektörünün ise statik olduğunu, bu yüzden
sanayileşmenin gerektiğini savunmaktadır. Zenginleşmenin yolunun dış ticaret fazlası vermek olduğunu, aynı zamanda zenginleşmek için altın ve
gümüş varlığının artırılması gerektiğini savunurlar. Merkantalistlere göre ekonomik büyüme için nüfus artışı gerekmektedir. Çünkü artan nüfus
sayesinde, işçiler arasında rekabet artacak ve maliyetlerin düşecektir. Böylece dış satımın artacağını, bunun karları artıracağını ve böylece ekonomik
büyümenin gerçekleşeceğini düşünürler. Merkantalistler, büyümenin olabilmesi için devletin birtakım görevleri yerine getirmesi gerektiğine inanırlar. Bu düşünürlere göre devlet,
• Nüfus artışını teşvik etmeli,
• Ücretlere tavan koymalı,
• Sanayiciler desteklenmeli,
• İhracatı kolaylaştırırken ithalatı zorlaştırmalıdır.
Özetle; büyümenin sağlanabilmesi için; hızlı
nüfus artışı düşük ücret politikası, ihracat artışı,
düşük faiz oranı, para arzı artışı ve sömürgecilik
gereklidir.