GENEL DİLBİLİM II

“Dün bir adam gördüm” dediğimizde, dinleyicinin hangi söylem varlıkları kategorilerinden hangisini kullanmış oluruz?

“Gelin ve damat dans ettikten sonra düğün pastasını kestiler.' cümlesindeki gelin, damat, düğün gibi söylem varlığına ilişkin bilgiler varsayılan tanıdıklık gruplarından hangisinin altında yer alır?

Aşağıdakilerden hangisi kullanılmamış yeni bilgiye örnektir?

I. Konu

II. Odak

III. Karşıtsallık

Yukarıdakilerden hangisi/ hangileri bilgi yapısının farklı bileşenlerindendir?

Ayşe: Bu pastayı kim yedi?

Serap: Pastayı Can yedi.

yukarıdaki dialoga bakıldığında sırasıyla cümlelerdeki odak ögeler nedir?

Robin Lakoff (1973) oluşturduğu kibarlık ilkelerinden değildir?

Emretme, isteme, rica etme gibi söylemler edimsözün hangi sınıfını yansıtır?

Aşağıdakilerden hangisi çatışmacı edimsöz sınıfından değildir?

Aşağıdakilerden hangisi Leech' in (1983) kibarlık ilkeleri arasında değildir?

(a) Kendine övgüyü azalt.

(b) Kendine eleştiriyi artır.

Leech' in kibarlık ilkelerinden hangisine işaret etmektedir?

Daha önce sözünü etiğimiz gibi söylem varlıkları sözlü ve yazılı dilde sözünü etiğimiz ve gönderim yaptığımız ve genellikle Ad Öbeği ile kodlanan varlıklardır. İstanbul, Ali, bizim okul vs. gibi öğeler söylem varlığı olabilir. Hâlihazırda dinleyicinin zihninde bulunan söylem varlıkları eski, dinleyicinin zihninde bulunmayan söylem varlıkları ise dinleyici için yenidir. Prince (1981) gönderimsel öğeleri tanıdıklık (eski) ya da tanıdık olmama (yeni) bilgi olma durumlarına göre sınıflandırır. Bu doğrultuda “Bugün bir taksiye bindim. Şoför çok yorgun görünüyordu». örneğinde aşağıdaki hangi bilgi verilmek istenmiştir?

Aşağıdaki sorulardan hangisi karşıtsallık oluşturur?

Dilbilimde kibarlığı ilk kez araştıran Amerikalı dilbilimci kimdir?

Aşağıdaki örneklerde dinleyiciden istenen işin, (a)’da olduğu gibi doğrudan ifadesinden başlayarak (e)’ye doğru gittikçe daha dolaylı biçimde dile getirilen sözceler en az kibardan en kibara doğru sıralanmıştır. Aşağıdakilerden hangisi bu sıralamaya uymaz?                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                              a-Telefona cevap vermeni istiyorum.                                                                                                                                                                                                                                  b-Telefona cevap verir misin?                                                                                                                                                                                                                                              c-Telefona cevap ver.                                                                                                                                                                                                                                                            d-Telefona cevap verebilir misin?                                                                                                                                                                                                                                          e-Zahmet olmazsa telefona cevap verebilir misin?

Leech’e göre, dolaylı dil kullanımı karşıdakine yaptırım uygulamayıp, seçenek sunması nedeniyle daha kibardır. Bazı edimsözler, içsel olarak konuşucu için bazıları da dinleyici için yarar (ya da zarar) sağlayan ya da çaba gerektiren özelliğe sahiptir ve edimsözün amacı kişilerarası ilişkideki sosyal amaçla uyumlu veya uyumsuzdur. Edimsözün amacının sosyal amaçla rekabet halinde olduğunu aşağıdakilerden hangisinden anlayabiliriz?

Leech’in kibarlık ilkelerine göre (a) Kendine yararı azalt. (b) Kendi çabanı artır. ifadeleri aşağıdaki ilkelerden hangisidir?

Brown ve Levinson’a göre bazı eylemler, yüz tehdit edici, diğerleri yüz koruyucu ya da artırıcı niteliktedir. Aşağıdakilerden hangisi konuşucunun olumlu yüzünü tehdit edebilecek eylemler arasında yer alır?

Eğer dinleyicinin yüzü tehdit edilmeyecekse ya da bu konuşucu bunu umursamıyorsa tümceden de anlaşılacağı gibi “Bu mektubu postaneye götür.” son derece dolaysız veya buyruk veren sözceler seçilebilir. Bu örnekten yola çıkarak aşağıdakilerden hangisine ulaşılabilir?

Culpeper (1996), Brown ve Levinson’ın (1987) modeline paralel olarak kabalık stratejileri önerir. Karşıdaki kişinin yüzünü korumak yerine yüze saldırı söz konusudur. Bu doğrultuda  “Kişinin yüzüne dil aracılığıyla doğrudan yapılan saldırıdır. Burada yüz tehdit edici söz eylemler ve dayatmalar kullanılır. “Konuşma!”, “işine bak!”” olarak verilen açıklama aşağıdakilerden hangisi ile ilgilidir?

Tabu sözcükler bir kültürden diğerine değişiklik gösterse de her kültürde farklı konulara ilişkin sözcükler tabuyu oluşturur. “kötü hastalık”, “uzun süren bir hastalık” gibi kavramlar aşağıdakilerden hangisi ile ilgilidir?