GENEL DİLBİLİM II

Sözcüklerin kökenlerine, ortaya çıkış tarihine ilişkin bilgi sözlükçede yer ALMAZ.

'Kitabı' bu tümcede bir Ad Öbeğidir (AÖ). Eylem ise onun sağ tarafında yer alır ve yanulam çerçevesinde alt çizgi olarak belirtilir. Dolayısıyla doğru formül [AÖ_] şeklinde olmalıdır.

(A) seçeneğinde özne deneyimleyen, (B) seçeneğinde kılıcı, (C) ve (D) seçeneklerinde etkilenen, (E) seçeneğindeyse özne 'bir işi yapabilmek için kullanılacak alet' anlamında kullanılmıştır.

A, C, D ve E seçeneklerindeki tümceler soyut düzeyde çıft anlamlıdır. (B) tümcesiyse yalnızca bir anlama gelmektedir.

Tümleç – baş yapılarında, tümlecin ad durumu baş tarafından verilir. Eklenti – baş yapılarındaysa böyle bir şey söz konusu değildir. Chomsky’nin (1983) yönetim-bağlama kuramında belirttiği gibi baş, tümleci yönetir.

Dilbilgisel tanıma göre tümleç bir öbeğin zorunlu, tamamlayıcı, baş ile yapısal ve anlamsal ilişki içinde olan, tümceden atıldığında onu anlamsız ve kuralsız bırakan ögedir.

Benim küçük kardeşim öbeğinde 'benim' belirleyici sıfat ve tamlayan, 'küçük' sıfat ve eklenti, 'kardeşim' ise ad ve baş.

Belirtilen nitelikler İlgeç Öbeğinde bulunur.

'Ödevi bitirince' yapısı sözcük türü olarak belirteç olmamakla birlikte tümcede belirteç işlevini yerine getirir, yani belirtecimsidir.

Boş koşacı 'Şükran öğretmen' örneğinde görmekteyiz. Bu örnekte eylem yokmuş gibi bir izlenim oluşur.