GENEL DİLBİLİM II

iyi, kötü, değerli, mükemmel sözcükleri değer bildiren sıfatlardandır.

Sözlükçe: Bir dilin tüm sözcükleriyle onların yapısal, anlamsal ve ses özelliklerini kapsayan envanteridir.

'Pastayı yedi' cümlesi  ye- [ AÖ__ ] çerçevesindedir.

'Sedat hasta oldu' cümlesinde özne, yüklemde dile getirilen olaydan etkilenendir.

Deneyimleyen: Psikolojik durum deneyimleyen ögedir. 

'Meral aldığı habere çok sevindi' cümlesinde olduğu gibi.

Başarılı olmak, oluş bildiren eylemdir.

Tümleç – baş arasındaki yönetilen-yöneten ilişkisini ve tümlecin atılması durumunda ya kuralsız yapı oluştuğunu ya da anlamın değiştiğini gördük. Bu özelliklerin eklenti – baş arasında bulunmaması, bize tümleç ve baş ilişkisinin anlamsal ve yapısal olarak daha yakın bir bağ oluşturduğunu göstermektedir.

tamlayan- eklenti-ad yapısı göstermektedir.

doğru cevap B dir.

Çift Geçişli (yolla, gönder, anlat, vs.) eylemlerdir.

Sözlükçede bir dilin bir sözlük listesinin yanı sıra her sözcüğün bir sözcüksel kütüğü bulunmaktadır. Bu kütükte o sözcüğe ait sözcük türü bilgisinin yanı sıra, sesbilgisel, biçimbirimsel, yapısal ve anlamsal özelliklerine ilişkin bilgi bulunur. Doğru cevap E'dir.

Özne, tümcedeki eylemde gösterilen işi yapan kişi olarak tanımlanabilir. Yine evrensel olarak tipik bir özne genelde bir Ad Öbeği’dir. Bir işi bilerek ve isteyerek yapan kişiye kılıcı denir. Doğru cevap D'dir.

Özne, tümcede her zaman yalın ad durumu olan ögedir. Ancak yalın durumu olan belirtisiz nesneler de olduğu için bu test her zaman güvenilir olmayabilir.  Öyleyse özne her zaman yalın durumdadır; ancak her yalın durumdaki Ad Öbeği özne değildir. Doğru cevap C'dir.

Genç öğretmene soru sordu tümcesi iki anlama gelebilir:

[Genç] [öğretmene soru sordu.]

[adıl] [genç öğretmene soru sordu.]

Doğru cevap B'dir.

Her öbekte bir sözcük öbek kurucudur, anlam ve yapı olarak öbekteki en önemli—merkezi— rolü olan sözcüktür. Buna öbekte baş denir. Türkçe eylem-sonlu ve baş sonlu bir dildir. Sarışın çocuk öbeğinde çocuk baştır ve bu sözcük ad olduğu için bu öbeği ad öbeği olarak adlandırırız. Doğru cevap A'dır.

Tümleç, bir başın sözlük kütüğünde bulunan yanulamlama koşullarını yerine getirmek amacıyla kullanılan ögedir. Örneğin geçişli bir eylemin gerektirdiği dolaylı ya da dolaysız nesne, tümleçtir. Öte yandan zorunlu olmayan eklentiler, dilbilgisel bir tümce kurmak için bulunması mutlaka gerekli olmayan ögelerdir ve bu yüzden bir eklenti, bir ögeden atıldığı zaman, o öge kuralsız olmaz. Sessizce uyudu öbeğinde sessizce sözcüğü öbekten çıkarılsa bile öbek kuralsız olmaz, bundan dolayı bu sözcük eklentidir. Doğru cevap E'dir.

Yükleminde AÖ, İÖ, SÖ olan tümcelerde bulunan bazen –İmEk eylemi ile ifade edilen bazen de açıkça görülmeyen eyleme koşaç denir. Bazı güller beyazdır tümcesinin yükleminde Ad Öbeği vardır. Bundan dolayı bu seçenekte koşaç da vardır. Doğru cevap D'dir.

Karadeniz'in sahil kesmi genellikle yağmurludur tümcesinin yüklemindeki yağmurludur sözcüğünde -dur eki açıkça görünmektedir. Bundan dolayı bu seçenekte boş koşaç yoktur. Doğru cevap C'dir.

Koşaçlar ne geçişli ne de geçişsiz eylemlerdir. Tamamen farklı bir grup oluştururlar ve yüklemcil bir AÖ, SÖ, İÖ öge ile birlikte özneye ilişkin bir özellik belirtirler. Bu yüzden yüklemcil AÖ, SÖ, İÖ özneyi tamamlayan ögedir ve özne tümleci olarak bilinir. En sevdiği yemek yaprak sarmasıymış tümcesinde yüklemcil bir Ad Öbeği vardır. Bundan dolayı doğru cevap B'dir.

Bir tümcenin temel ögeleri özne ve yüklemdir. 'Bu adamın sayısız şampiyonlukları var.' tümcesinin öznesi bu adamın, yüklemi ise sayısız şampiyonlukları var öbeğidir. Bundan dolayı bu iki budak, üst budak olan bütün cümleye bağlıdır ve kardeştirler. Doğru cevap A'dır.