GENEL DİLBİLİM II - Deneme Sınavı - 3

Tümcelerin ilgili anlamları yüklenmesini sağlama konusunda ‘ve’, ‘bazı’, ‘kimse’ sözcüklerinin önemli bir rol oynadığı tartışma götürmez. Gönderimden yoksun olsalar da bu sözcükleri anlamlı kılan bir betimlemelerinin (betimsel anlam) varlığıdır. Diğer bir deyişle, bir tümcede her bir sözcüğün gönde­rimsel anlamı olmayabilir ama bu, tümcenin toplamda anlamlılığına engel değildir.

Sıfırlayan sıfatlar: Etkileşime girdiği adın anlamını ‘sıfırlayan’ sıfatlardır bunlar. Örneğin sahte para ad öbeğinde sahte sıfatı birleştiği para adının, para olma özelliği sergileyen öğeler kümesinde bulunmasının önüne geçer; yani, sahte para aslında dünyasal gerçeklikte para olarak kabul ettiğimiz nesneye gönderimde bulunmaz.

Çanta kümesi (Ç), çanta olarak belirlenebilecek, çanta özelliği taşıyan şeylerin kümesidir. Kırmızı kümsei (K) ise kırmızı özelliği taşıyan şeylerin kümesidir. Kırmızı kümesinin yalnızca çanta­ları değil kırmızı olan her şeyi ba­rındırması gerektiğine dikkat edi­niz. Kırmızı çanta, bu iki kümenin kümesinde yer alır; yani, Ç n K

Hiçbir niceleyicisini barındıran bir ad öbeğinin gönderimini belirleyen küme, ilgili tümce­nin eylem öbeğinin gönderimsel anlamını belirleyen küme ile örtüşmeme-ilişkisi içinde olmalıdır. Örtüşme­me-ilişkisi, iki kümenin bir kesişim kümesi olmaması durumuna işaret eder

Pelin elma yedi önermesinin doğru olduğu her durumda Pelin meyve yedi önermesinin de doğru olduğunu söylemek zorundayız. Bu zorunluluk, bir bakıma, mantıksal çıkarımların dikte ettiği bir zorunluluktur.

Gerektirim, bir tümcenin anlamına baktığımızda diğerinin doğruluk koşulu  ve değeri hakkında da bilgi sahibi olmamızı sağlayan mantıksal bir ilişkilendirmedir.

Anadili konuşucusunun zihninde biçimlendirilen bir tümcenin konuşma eyleminin nesnesi olmasına yani sessel biçime bürünmesine sözce adı verilir.

Bilişsel bir olguya gönderimde bulunan ve düşünmek için kullandığımız soyut parçalara önerme denir.

Osman ve Hakan, ayrı ayrı sinemaya gitmiş olabilirler. Bu nedenle doğru cevap E'dir.

Venüs'ün gönderimi olmasına rağmen betimsel anlamı yoktur. Cevap A'dır.

B şıkkında geçen cumhurbaşkanı ifadesinin hangi cumhurbaşkanı kast ettiği bilinmemektedir. Dolayısıyla farklı gönderimleri olabilir. Doğru cevap B'dir.

İngiltere Kraliçesi (E) olarak hangi kraliçeden bahsedildiği belli değildir. Benzer şekilde öğretmenler (C şıkkı) ifadesi de betimsel anlama sahiptir. A şıkkında da betimsel anlam içeren ad tamlaması varken B'deki Türk yazar ifadesi tek bir gönderimsel anlama sahiptir. Çünkü Nobel Edebiyat Ödülü alan tek bir Türk yazar vardır.

I ve II nolu tümceler iyi biçimlendirilmiştir. II.tümcenin garip bir cümle olmasına rağmen iyi biçimlendirildiğini söyleyebiliriz.

I ve II nolu tümceler doğru veya yanlış bir anlama gelmektedir. Doğrulukları dış dünyayla karşılaştırılarak ortaya çıkarılabilir. Ancak III.tümce hiç bir anlam ifade etmemekte, dış dünyada hiçbir olgu veya olaya dair bir bildirimde bulunmamaktadır. Doğru cevap C'dir.

I. tümce önerme niteliği taşımaz. III.tümce doğru olmasa da bir önermedir.

Doğru cevap E'dir.

Sözceler tümcelerden farklı olarak fiziksel bir gerçekliğe sahiptir çünkü sözceler belli bir zamanda, belli bir yerde ve belli bir iletişim durumunda ortaya çıkarlar ve hepsinden öte sözcenin bir söyleyicisi vardır. Bu açıdan bakıldığında, sözceler belli bir dilsel ve dildışı bağlam içinde gerçekleşir. Tümceler ise sesletilemez, duyulamaz, kaydedilemez ya da ses dalgaları olarak bilgisayara yüklenemezler; bunlar yalnızca tümcelerin dışavurulan biçimleri için, yani sözceler için geçerli olabilir. Doğru yanıt C’dir

Bir önerme birden fazla tümce veya ses dizisi ile ifade edilebilir. Bunun en bilinen örneği etken tümcelerin edilgen karşılıklarıdır. Doğru yanıt D’dir.

Özel adlar, yalnızca gönderimsel anlam taşırlar ve betimsel anlam taşımamaları bakımından özel bir statüye sahiptirler. Gerçek dünyada Antalya özel adı tek, kesin ve değişmez bir şekilde ülkemizin güneyinde bir kente gönderimde bulunur. Doğru yanıt C’dir.

Totoloji (=Eşsöz), tanımı gereği kendi içinde mutlak doğru içeren önermedir. A tümcesi mantıksal olarak totolojik, yani reddedilemeyecek kadar açık, kendini tekrar eden, bir bildirim değeri olmayan) olarak kabul edilebilir. Ona en yakın olan B ve D tümceleri mantıksal olarak totolojik olmayıp bir bildirim ya da bilgi değeri taşırlar ve iki farklı dilsel ifadeyi değerlendirirler ve farklı adlandırılsalar da aslında aynı varlığa gönderimde bulunmaktadır. Dolayısıyla, her iki tümcede de gönderim(sel anlam) aynıdır ama betim(sel anlam) farklıdır. Doğru yanıt A’dır.