GENEL DİLBİLİM II - Deneme Sınavı - 1

Betimsel anlam Bir dilsel ifadenin bir varlıkla ilişki kurmasını sağlayan nitelikleridir.

Totoloji (=Eşsöz) Tanımı gereği kendi içinde mutlak doğru içeren önerme.

Üretici Dilbilgisi modelini ortaya atan ve sözdizim bileşenini bu modelin merkezine alan Amerikalı dilbilimci Noam Chomsky insan dillerinin sözdiziminin, formal dillerin (yani, matematik/ mantık temeline dayanan dillerin, örneğin bilgisayar dillerinin) sözdizimlerine benzer bir şekilde ele alınabileceğini öne sürmüştür.

Amerikalı felsefeci ve matematikçi Richard Montague (1930-1971) de insan dillerinde anlamın Chomsky’nin savladığına benzer bir biçimde ele alınabileceğini düşünüyordu. Bu açıdan bakıldığında, Chomsky matematiksel yöntemleri sözdizim çalışmalarına getiren kişiyse Montague da aynı yöntemlerin anlambilim çalışmalarında kullanılmasının önünü açan kişi olarak kabul edilebilir.

Bertrand Russell’ın anlam ve Doğruluk Üzerine başlıklı çalışması bir tümcenin ne ifade ettiğini anlayabilmemiz için o tümceyi oluşturan sözcükler ve genel söz dizim kuralları hakkında bilgi sahibi olmamız gerektiğini öne sürer.

Bir tümcenin savladığı önerme dışında kalan ama yine o tümcenin üzerine inşa edildiği diğer önermelere önvarsayım adını veriyoruz. Bu açıdan bakıldığında, her önermenin birtakım önvarsayımlar barındırdığını söylemek yanlış olmaz. Doğru cevap E'dir.

Sözce, tümcenin belli bir dilsel bağlamda seslendirilmiş halidir. Sözcenin her zaman bir söyleyicisi vardır.

Önermelerde bireysellik yoktur; bütün bireyler ve diller için geçerlidir.

'Topkapı Sarayı Müzesi Başkanı' ad öbeğinin betimsel anlamı, 'Topkapı Sarayı Müzesinin başındaki kişi'.  Gönderimsel anlamı ise o dönemdeki bu görevi yürüten belli bir kişi.

Bu tanım betimsel anlam için yapılmıştır.

Kısaca anlatmak gerekirse, bir tümcenin doğruluk değeri, onun belli bir dilsel ve durumsal bağlamdaki gönderimidir.

Doğruluk değerinin Y/0 olması tümcenin yanlış bilgi içerdiği anlamına gelir. Murtaza, Orhan Kemal'in romanıdır.

Doğruluk koşulları, tümcenin gerçek dünyada karşılığının olup olmamasından bağımsız olarak anadili konuşucuları için bu tümcenin anlamlı olmasını sağlar. Dolayısıyla, doğruluk koşullarını bilmek, tümcenin doğruluk değerini bilmek için önkoşuldur.

Bileşimsellik ilkesi, bir ifadeyi oluşturan birimlerin anlamının ve bu birimlerin sözdizimsel olarak biraraya getiriliş biçimlerinin bir işlevidir. Yananlamlar, bir ifadeyi oluşturan ögelerin anlamlarının toplamından daha fazlasına işaret eder, yani bileşimsellik ilkesine göre öngörülemez, kültürel ve toplumsal gelenek içinde gelişir. Beyaz bayrak, 'beyaz renkli bir bayrak' anlamı dışında 'teslim olmanın/ateşkesin işareti' anlamında da kullanılır.

'Mavi Kupa' söz konusu iki kümenin kesişiminde yer alır. Küme notasyonu kurallarına göre kesişim ilişkisi ∩ işaretiyle imlenir.

A tümcesi B tümcesindeki anlamı örtük olarak, yani bir önerme olarak barındırır. Bir diğer deyişle A ile B arasında bir önvarsayım ilişkisi söz konusudur.