GENEL DİLBİLİM I

Kuralcı Dilbilgisi dilin üretilmesinde belirli doğru ve yanlışlar olduğunu savunur ve buna göre ikinci cümle eğitimli kişiler tarafından asla kurulmadığı için yanlış bir cümledir. Betimleyici Dibilgisi veriye doğru-yanlış bakış açısından bakmaz ve eldeki veriyi inceler. Birinci cümlenin neden üretilebildiğini, ikinci cümlenin neden üretilemeyeceğini açıklamaya çalışır. Üretici Dilbilgisi anadili konuşucularının anadillerini nasıl öğrendiğini ölçmeyi hedefler. Evrensel Dilbilgisine göre ise dil insan bilişinin bir ürünüdür ve dünyanın farklı bölgelerinde yaşayan insanların ırk, cins, kültür ve gelenek/görenek farklılıklarına bakmaksızın ortak özellikler paylaşmalıdır. Buna bağlı olarak da bu ortaklıkları keşfetmeyi amaçlar. Doğru cevap D'dir.

Kuralcı dilbilgisi; dil öğretmenleri ve öğrenciler için dilbilgisi nasıl konuşmamız gerektiği konusunda bize yol gösteren kurallardır. Kuralcı dilbilgisi bize kullandığımız dilin doğru ya da yanlış olduğunu ve belli bir ses, yapı ve anlamı ne şekilde kullanmamız gerektiğini reçete halinde söyler. Doğru cevap B'dir.

Kuralcı dilbilgisinin eğitimde önemli bir işlevi vardır. Her toplumda iyi eğitim almış insanların telaffuz, tümce kurma ve ifade biçimleri örnek alınır ve bu yaklaşım, toplumda dil açısından bütünleştirici bir rol oynar. Medyada görev yapan spikerler, gazete yazar ve editörleri, romancılar, dil ve edebiyat öğretmenleri dil kullanımları ile insanlara örnek olurlar ve doğru kullanımı savunurlar. Doğru cevap E'dir.

Açıklayıcı yeterlilik: Gözlemsel ve betimsel yeterliliği de içeren bu ölçütte dilbilimsel çözümleme, bir kuram çerçevesinde bu kuralların ana dili konuşucusunun zihnin- de nasıl ortaya çıktığını açıklar. Tümcenin yapısal kurallarının kuramın öngörüleri çerçevesinde açıklanmasıdır. Doğru cevap C'dir.

Üretici dilbilgisi, 1955 yılında Chomsky’nin Pennsylvania Üniversitesi’nde yazdığı Logical Structure of Linguistic Theory (Dilbilim Kuramının Mantıksal Yapısı) adlı doktora tezini ve onun kısaltılmış hali olan Syntactic Structures (Sözdizimsel Yapılar) adlı kitapları bastırmasıyla birlikte yaygınlık kazanan kuramsal bir yaklaşımdır. Doğru cevap A'dır.

Ali’nin kitabının kapağının rengi

Burada Ali’nin kitabı bir ad öbeğidir ve kitabın kapağı da, kapağın rengi de diğer ad öbekleridir ve bir ad öbeği diğerinin içinde yer alarak üçlü düzlemde özyineleme oluştururlar. Özyineleme ilkesinin özel bir türü olan içeyerleştirme ilkesi de bir tümcenin başka bir tümce içinde yer alabilmesine ilişkin bir ilkedir.

Türkçede olağan söz dizilimi Özne-Nesne-Eylem’dir. Ancak Türkçe, eylem sonlu bir dil olmasına karşın sözdizimi esnek söz dizilimine izin verir. Geleneksel dilbilgisinin devrik tümce dediği tümce türünde tümcenin bazı öğeleri yüklemden sonra gelebilir. Türkçede sözdizimindeki oynaklık da belli kurallara bağlıdır. Yüklemden sonra gelen hiçbir öğe vurgu almaz. Soru sözcükleri taşıyan öbekler yüklemden sonra gelmez. Belirtisiz Ad Öbekleri yüklem sonrası yer almaz. İlk kez söz konusu olan bir öğe yüklem sonrası konumda yer almaz. Doğru cevap B'dir.

Chomsky Eflatun’un bildiklerimizin deneylediklerimizden fazla olduğu savına benzer bir görüşle çocukların duydukları dil verisinden çok daha fazlasını kısa zamanda öğrendiklerini göstermiştir. Bu, dil edinimi alanında uyaran yetersizliği olarak bilinir. Burada “uyaran” dil edinen çocuğun duyduğu dil verisidir. Doğru cevap A'dır.

Özyineleme Iilkesi bir yapının içinde aynı yapının yer almasıdır. Özyineleme ilkesi de diğer ilkeler gibi mutlak bir evrencedir.

Üretici dilbilgisinin yanıtlamayı hedeflediği sorular şunlardır:

İnsanlar anadillerini nasıl öğrenirler?

Anadilleri hakkındaki soyut bilgilerinin yani edinçlerinin kapsamı ve sınırlılıkları nedir?

Bu soyut dil bilgisi nasıl kullanılır?

Sözdizim, tümcenin içindeki sözcüklerin öbek ve öbeklerin tümce oluşturmak için hangi kurallar çerçevesinde işlediğini ve bunların dizilimlerini inceleyen dilbilimin alt dalıdır. Doğru cevap A'dır.

Kuralcı dilbilgisi bize kullandığımız dilin doğru ya da yanlış olduğunu ve belli bir ses, yapı ve anlamı ne şekilde kullanmamız gerektiğini reçete halinde söyler. Doğru cevap C'dir.

Gözlemsel yeterlilik, sadece tümcelerin yapısal kurallarını çözümlemeye ilişkindir. Doğru cevap E'dir.

Chomsky’ye göre dile özgü ve doğuştan gelen varsayımsal dil edinimi yetisidir. Bu düzenek, Evrensel Dilbilgisi kurallarıyla etkileşerek dile maruz kaldığımızda dil edinimini tetikler. Doğru cevap D'dir.

İçeyerleştirme ilkesi, bir tümcenin başka bir tümce içinde yer alabilmesine ilişkin bir
ilkedir. Doğru cevap A'dır.

Sözdizimsel açıdan hiçbir hata olmayan bu cümle, anlamsal olarak kabul edilemez.

Evrensel dilbilgisi, Chomsky’nin ortaya attığı insan zihninde bulunan ve dil edinmemizi sağlayan özel birim ve dünya dillerin ortak özellikleridir. Doğru cevap B'dir.

Kural güdümlü yapı ilkesi: Her insan dilindeki yapılar mutlaka belli kurallar çerçevesinde kullanılır ve işlemlenir. Kuralsız yapı oluşturan bir dil yoktur. Doğru cevap E'dir.

Edinç, insan bilişindeki soyut anadili bilgisidir. Doğru cevap B'dir.

"Renksiz yeşil rüyalar kızgınca uyuyor" cümlesi kurallıdır ama kabul edilemez. Doğru cevap B'dir.