GENEL DİLBİLİM I

Türkçe çoğul bilgisi taşıyan [-lar] ve [-ler] biçimlerindeki ünlü seçimi, ünlü uyumu kurallarına koşut olarak kendilerinden önce gelen ünlünün özellikleri tarafından belirlenmektedir. El-lar/ler

Biçimbirimler birbirlerinin yerine kullanılabilen, bir anlam ya da dilbilgisel işleve katkı sağlayan, birleştikleri diğer biçimbirimlerle anlam bağı bulunan ve daha küçük parçalara ayrılamayan birimlerdir.

Yukarıdaki çözümlememizde ayırdığımız tüm parçalar hem anlamlı, hem de parçalanamaz yapılar olduk- larından hepsi birer biçimbirimdir: -iyi, -leş, -ir, -im

Bağımsız biçimbirimlerin en tipik örnekleri, ad, eylem, sıfat ve belirteçlerdir. Fakat, ‘ancak’ bir bağlaç olduğundan bu gruba dahil değildir.

Dilbilgisel biçimbirimler ise kendi başlarına anlamları olmayan ama sözlüksel biçimbirimler arasındaki ilişkileri gösteren yapılardır. En tipik örnekleri, işlevsel sözcük olarak da sınıflandırılan adıl, ilgeç, bağlaç ve belirleyicilerdir. Örnek: Yalnız, ancak, ki, de, ben, sen vs.

Biçimbirimler duruşları bakımından bağımlı ve bağımsız olmak üzere ikiye ayrılırlar. Bağımlı biçimbirimler ek, bağımsız biçimbirimler sözcük olarak ortaya çıkarlar.

Biçimcik, soyut biçimbirimin dilde yansıması olarak ortaya çıkan fiziksel olgudur

-lar ve -ler birbirlerinin yerine kullanılan değil birbirlerini tamamlayan biçimciklerdir: -lar olmasaydı baş, kız, kol, kuş sözcüklerinin çoğulu yapılamayacaktı.

-ler eki olmasaydı ‘dil’ sözcüğünün çoğulu yapılamayacaktı.

İngilizcedeki take ‘almak’ ve shake ‘sallamak’ eylemlerinin took ve shook biçimlerini gerekli kılan koşul, geçmiş zaman bilgisi ile birleşme zorunluluğudur.

Bazen aynı biçim, farklı biçimbirimleri gerçek- leştirmek için kullanılabilir. Örneğin, İngilizcede talks ‘konuşur’ sözcüğüneki [-s] biçimi iki bilgiyi birden barındırır: üçüncü tekil şahıs ve geniş zaman. Bu yüzden de bunlara alaşım biçimler denmektedir.

Biçimbirimler, sözcüklerin karşıtsal dağılımı olup tekrarlanabilen ama bölünemeyen en küçük parçalarıdır.

Biçimbirimler, sözcüklerin karşıtsal dağılımı olup tekrarlanabilen ama bölünemeyen en küçük parçalarıdır.

Biçimbirimler kendilerine benzeyen yapılarla karşıtsal dağılımda olmakla
kalmayıp, bir anlamın bazen de dilbilgisel işlevin
taşıyıcısı olma görevini de üstlenirler.

Hem anlamlı, hem de parçalanamaz yapılar  hepsi birer biçimbirimdir.

Biçimbirimler birbirlerinin yerine kullanılabilen,
bir anlam ya da dilbilgisel işleve katkı sağlayan, birleştikleri diğer biçimbirimlerle
anlam bağı bulunan ve daha küçükmparçalara ayrılamayan birimlerdir. Anlamlarını koruyarak tekrarlanabilir olan en küçük sözcük parçalarının her birine
dilbilimde biçimbirim denir.

Varlıkları için başka yapılara ihtiyaç duymayan biçimbirimlere bağımsız biçimbirim denir.

Bağımlı bir biçimbirimin bağımsız bir biçimbirime
takılma sürecine ekleme denir.

Bükümlü diller , özellikle kökteki ünlünün değişmesiyle ve birtakım
soneklerin eklenmesiyle durum, cinsiyet, kişi, zaman,
kip, görünüş, çatı, sayı belirtebilir.

Eğer bir dilde içekleme varsa, o dilde mutlaka sonekleme,
önekleme veya her ikisi birden de kullanılmaktadır