GENEL DİLBİLİM I

Sözlükçedeki sözlükbirim denilen soyut
girdilerin üretilmiş dildeki somut çıktıları
sözcükbiçimlerdir.

Konuşucu ve dinleyiciler, bir dili kullanırken devamlı olarak o dildeki ses dizilimlerini ayrıştırmakla ve anlamlı dizileri belirlemekle uğraşırlar. Dilbilimde bu sürece işlemleme denir.

Sözlükçe, dilin nedensizlik temelinde barındırdığı ögeleri listeleyen soyut bir sistemdir. Girdileri, her maddeye ilişkin ses, anlam ve ulam bilgisini içerir.

Ferdinand de Saussure'e göre, dilde ses ve anlam arasındaki bağ rastlantısal yani nedensizdir.

Sözlükçede bilgi olarak listelenen girdileri temsil eden, dilde üretilmemiş, soyut zihin
sözcüklere sözlükbirim adı verilmektedir.

Dilbilimde bir dildeki dilbilgisi dışı yapılar (*) işareti ile gösterilir. Doğru cevap C' dir.

Dilde ses ve anlam arasındaki bağın rastlantısal olduğunu gösteren ilke nedensizlik ilkesidir. Doğru cevap B' dir.

Türemiş ve bileşik sözcüklerin her biri farklı bir kavrama işaret ettiği için sözlükçede ayrı maddeler olarak listelenirler ve kavramsal ortaklıkları sebebiyle bir sözcük ailesi oluştururlar. Denizci ve denizaltı gibi kelimeler sözcük ailesini oluşturmaktadır. Deniz kelimesinden yola çıkarak denizi, denizler, denizlere gibi kelimeler üretilebilmektedir. Denizler kelimesi Deniz kelimesinin sözlükbiçimidir. Doğru seçenek E' dir.

Dilin nedensizlik temelinde barındırdığı öğeleri listeleyen soyut bir sistemdir. Girdileri, her maddeye ilişkin ses, anlam ve ulam bilgisini içerir. Doğru seçenek A' dır.

Bir ses diziliminin sözcük olarak sınıflandırılabilmesi, anlamını ve biçimini koruyarak bağımsız hareket edebilmesine ve tekrarlanabilir olmasına bağlıdır. Doğru seçenek E' dir.

Dilbilimde tek bir sözlük maddesinin sözlükçede listelenmeyen değişik biçimleri sözcükbiçim olarak tanımlanmaktadır. Doğru seçenek D' dir.

Biçimbilim sözcüklerin içyapısını ve bunları gerçekleştiren kuralları inceler. Doğru seçenek B' dir.

Dilde nedensizliğin en güçlü kanıtı aynı gerçekliğin farklı dillerde başka başka sözcüklerle gösterilmesi durumudur: Türkçede ağaç sözcüğüyle ifade edilen nesne, İngilizcede tree, Almancada Baum, Latincede arbor, Fransızcada arbre ve Lazcada mca sözcükleriyle gösterilmektedir. Doğru seçenek A' dır.

Sözdizimsel ölçüt ise sözcüklerin sıralanması ve konumuna ilişkindir. Bu ölçütü etkili kullanmanın bir koşulu, sözcüklerin oluşturduğu biçim düzenini fark etmektir. Eğer bir ses dizilimi bir dilde bağımsız bir biçim, yani sözcük olarak sınıflandırılıyorsa, sistemli olarak türlü durumlarda tekrarlanabilir olmalı ve görüldüğü her yerde de biçimini ve kavramsal içeriğini koruyabilmelidir. Doğru seçenek C' dir.

Anlamsal ölçüt, dildeki anlam birimlerini ayırt etmeyi sağlar. Buna göre, bir anlam bütünlüğü gösteren her ses dizilimi sözcük olarak sınıflandırılabilir. Doğru seçenek D' dir.

Verilen cümlelerde açık bir şekilde anlam, ses ve yapı ile ilgili ifadeler yer almaktadır.

Noktalama sadece yazılı dile özgü bir ögedir. Tek başına sözcük tanımada yeterli olmaz.

Yapım eki alan ses dizilimleri de birer sözcük olarak algılanabilir.

Dilde ses ve anlam arasındaki bağın rastlantısaldır yani nedensizlik söz konusudur.

"Düzeni" ile "düzen" aynı gerçekliği çağrıştırmaktadır. Aradaki fark, "düzeni" sözcüğünün çekim eki almış olmasıdır.