GENEL DİLBİLİM I

Türkçenin bütün anadili konuşucuları boşluğa gelmesi gereken sözcüğün akıldan olduğunu bilirler. Bu cümledeki akıl ve akıldan sözcüklerinin kavramsal içeriği özdeş olup dilbigisel konumları farklıdır. Sözcüklerin tümce içindeki konumlarından kaynaklanan böylesi değişken biçimlerini düzenleyen dilbilgisel kurallar vardır. Bunlar sözcüklerin dizilimi gözetilerek uygulandığı için sözdizimsel kurallar olarak anılırlar. Anadili konuşucularının dile ilişkin sezgisel bilgilerinin bir kısmını oluşturan bu kurallar işletilerek bir sözlükbirimin gerçek dilde ortaya çıkabilecek olası biçimleri kestirilebilir. Böylece, sözlükçe sınırlı sayıda kural işleterek sınırsız sayıda biçim üretmeye elverişli bir sistem olma özelliğini kazanır. Çekimsel biçimbilim de bu örnekte olduğu gibi hangi sözlükbirimin hangi dilbilgisel biçimlerle bir araya gelerek nasıl sözcükbiçimler oluşturduğunu açıklar. Diğer şıklar ise sözlükbirim yapmaya ilişkindir. Doğru cevap 'A' seçeneğidir.

Konuşucu ve dinleyiciler, bir dili kullanırken devamlı olarak o dildeki ses dizilimlerini ayrıştırmakla ve anlamlı dizileri belirlemekle uğraşırlar. Dilbilimde bu sürece işlemleme denir. Bunu müzikal bir eserin notalarına ayrıştırılmasına benzetebiliriz. Ancak müzikte
bu işlem yalnızca eğitimini almış olanlara özgü bir kodlamadır. Dilde sözcük tanıma ise alan yazında okuryazar olmayan anadili konuşucularının bile sahip olduğu doğal bir duyarlık olarak kabul edilir

Bir ses diziliminin sözcük olarak sınıflandırılabilmesi, anlamını ve biçimini koruyarak
bağımsız hareket edebilmesine ve tekrarlanabilir olmasına bağlıdır.

Sözlükçe, dilin nedensizlik temelinde barındırdığı ögeleri listeleyen soyut bir sistemdir.
Girdileri, her maddeye ilişkin ses, anlam ve ulam bilgisini içerir.

Bir SÖZLÜKBİRİM, anadili konuşucusunun zihninde listelenmekte, bir sözcükbiçim
ise üretilmiş dilde ortaya çıkmaktadır.

Bir SÖZLÜKBİRİM, anadili konuşucusunun zihninde listelenmekte, bir sözcükbiçim ise üretilmiş dilde ortaya çıkmaktadır.

Kapı-cı=Türetme

Kayın-Ana=Birleştirme

Konuşucu ve dinleyiciler, bir dili kullanırken devamlı olarak o dildeki ses dizilimlerini ayrıştırmakla ve anlamlı dizileri belirlemekle uğraşırlar. Dilbilimde bu sürece işlemleme denir.

Bu genelleme anlamlı olan her dizilimin bir sözcük olarak sınıflandırılmasına
olanak sağladığından, bütünüyle güvenilir olmaktan uzaktır.

Sözlükbirimler, sözlükçede bilgi olarak listelenen girdileri temsil eden, dilde üretilmemiş, soyut zihin sözcükleridir.  Sözcük tanımada kullanılan bir ölçüt değildir

Aynı sözlükbirimin farklı biçimlerini ortaya çıkaran bu süreçler çekimsel biçimbilim adı altında incelenir. Biçimbilim incelemelerinde temel ölçütün sözcük takımları arasındaki yapısal farkları açıklamak olduğu düşünülürse Tablo 4.6’da takım oluşturan sözcükler olarak deniz ve denizler çifti ele alınabilir.

i, t, s, e sesleri *itte, *setti, *estit, *esitt dizilişinde
değil, testi dizilişinde anlamlı bir sözcük
haline gelir.

Anlamsal ölçüt, dilde ‘bir anlam öğesi olarak sözcük’
(Vygotsky 1986: 5; Bolinger, 1963: 129) görüşüne
koşut olarak ses-anlam eşleşmelerini temel alır.
Buna göre, bir ses dizilimi ancak anlamlıysa sözcük
olabilir.

Sözdizimsel ölçüt ise sözcüklerin sıralanması ve konumuna ilişkindir. Bu ölçütü etkili kullanmanın
bir koşulu, sözcüklerin oluşturduğu biçim düzenini fark etmektir.

Nedensizlik, dilde ses ve anlam arasındaki
bağın rastlantısal olduğunu
gösteren ilkedir.

Dilbilimde tek bir sözlük maddesinin sözlükçede
listelenmeyen değişik biçimleri sözcükbiçim
olarak tanımlanmaktadır.

Göz kelimesinin sözcük biçimi "Gözü" kelimesinde verilmiştir.

Sözlükbirimler, sözlükçede bilgi olarak listelenen
girdileri temsil eden, dilde üretilmemiş, soyut zihin
sözcükleridir.

Dilbilimin bir alt dalı olan
biçimbilim, anadili kullanıcılarının sözcük düzeyine
ilişkin sezgisel bilgilerinin betimlemelerini
yapar.

Sözlükçe, dilin nedensizlik temelinde
barındırdığı ögeleri listeleyen soyut bir sitemdir.
Girdileri, her maddeye ilişkin ses,
anlam ve ulam bilgisini içerir.