GENEL DİLBİLİM I

Dilbilim, dili bütün açılardan inceleyen bilim
dalıdır.

Dil bilmek algılanan bir iletinin içeriğini
anlayabilmek ve dinleyiciler tarafından anlaşılabilen bir iletiyi oluşturabilmektir.

Ses bilim bir dilde bulunan ses
birimlerinin niteliği, dağılımı ve birleşimlerini belirleyen
kuralları içerir.

Bardak sözcüğünün b-a-r-d-a-k seslerinden oluşması ve bıçak sözcüğünün b-ı-ç-a-k seslerinden oluşması aşağıdakilerden dilin rastlantısal olması ile alakalıdır.

Genelde doğada bulunan seslere benzeyen sözcükleri tanımlayan sözcükler ses simgesel ve yansıma sözcüklerdir.

Dili bağlam çerçevesinde ele alan Edimbilim, Betimlemeli Dilbilgisinin anadili olarak konuşulan dil hakkında içerdiği bilgilerden biri değildir.

Tüm dillerde ünlü ve ünsüz sesler vardır. Bu durum dil evrensellerinden biridir.

Dil edinimi, çocukların anadillerini içselleştirme süreci için kullanılan kavramdır.

işitme engelli çocukların işitme engelli olmayan çocuklar gibi konuşulan dili edinememesinin asıl nedeni, konuşulan dillerin temelini oluşturan sesleri duyamamalarıdır.

Ruhdilbilimciler, çocukların dil edinim süreçlerini araştırmaktadır.

Dil bilmek, algılanan bir iletinin içeriğini anlayabilmek ve dinleyiciler tarafından anlaşılabilen bir iletiyi oluşturabilmektir. Her dil için hangi birimlerin olduğunu, hangi yapı için hangi birimlerin seçileceğini ve bu birimlerin nasıl birleştirildiğini bilmeyen kişiler, o dili bilmiyordur. Bir dili bilmek için o dildeki tüm sözcüklerin anlamını bilmek gerekmemektedir. Doğru cevap E'dir.

Sesbilim, o dilde bulunan ses birimlerinin niteliği, dağılımı ve birleşimlerini belirleyen kuralları içerir. Anadili konuşucuları seslerin sözcük içinde dizilişlerini içselleştirmiştir. Anadili Türkçe olan bir konuşucuya "Opsth sözcüğü Türkçe midir?” diye sorulduğunda, yanıtı hayır olacaktır çünkü bu sözcüğü oluşturan sesler olan [o, p, s, t, h] sesleri Türkçe’nin ses dizgesi içinde olmasına karşın opsth sözcüğü Türkçenin sesbirimlerinin dizilişine aykırıdır. Türkçede dört ünsüz ard arda gelmez. Türkçe konuşucuları Türkçede olan birimlerin niteliği ve onların dizilişi hakkındaki bilgileri içselleştirmiştir, bunun için opsth sözcüğünün Türkçe olmadığını söyleyeceklerdir; opsth sözcüğü Türkçede seslerin sıralanmasını belirleyen kurala aykırı gelmektedir. Doğru cevap D'dir.

Doğal dillerde sözcüklerin biçimleri ile anlamları/göndergeleri arasındaki ilişki doğal değildir. Örneğin, su içmek için kullandığımız ve camdan yapılmış olan konik nesnenin Türkçede adının bardak olması ya da ekmek kesmek için kullanılan kesici aletin adının bıçak olması belirttikleri nesne ile sözcükleri oluşturan sesler arasında bulunan doğal bir ilişkiden kaynaklanmamaktadır. Sözcüklerin biçimleri ile anlamları arasındaki ilişki rastlantısaldır. Dillerde rastlantısal ve uzlaşımsal olmayan sözcükler de bulunmaktadır; bunlar genellikle doğada bulunan seslere benzeyen ses simgesel sözcüklerdir ve rastlantısal sözcüklere göre sayıları daha azdır. Türkçe’de hışırdamak, havlamak, miyavlamak, fısıldamak gibi sözcükler sırasıyla yaprakların rüzgarda çıkardıkları sesi, köpek ve kedilerin çıkardıkları sesleri ve insanların kısık sesle konuşmalarını yansıtan sözcüklerdir. Şırıldamak, gıcırdamak, çatırdamak ve hapşırmak doğada bulunan ses simgesel sözcüklere örnek iken koşturmak sözcüğü bu duruma örnek değildir. Doğru cevap C'dir.

Dillerin tümce uzunluğunda bir kısıtlama yoktur, tümce yapısı özyineleyicidir. Tümcelerde içeyerleştirilmiş yantümcelerin sayısı sonsuzdur. 'gördüklerime' sözcüğünün içinde bir eylem vardır ve bu içeyerleştirilmiş bir yantümce görevi görür. Doğru cevap B'dir.

Kuralcı dilbigisi dile kuralcı bir yaklaşım içeren dilbilgisidir. İnsanlık tarihi içinde dile ve dilbilgisi kurallarına değişik yaklaşımlar olmuştur. Bunlardan bazıları dilde bulunan bazı yapıların diğerlerine göre ‘kabul edilemez/yanlış’ olduğunu ve bu yapıların kullanımının ‘iyi’ ya da ‘güzel’ dil kullanımı olmadığını savunan, değer yargılarına dayalı ‘kuralcı’ yaklaşımı benimsemişlerdir. Örneğin, bazı kuralcılara göre Türkçe’de devrik tümce kullanmak ‘güzel’ Türkçe değildir. 'Ağrısız kulak delinir.' tümcesi iki anlam taşıyabileceği için kuralcı dilbilgisine göre iyi bir kullanım değildir. Doğru cevap A'dır.

Çocukların dil edinim süreçleri ruhdilbilimciler tarafından araştırılmaktadır. Ruhdilbilimciler aynı zamanda, dil bozuklukları üzerine çalışmakta ve afazi, disleksi gibi çeşitli dil bozuklukları sergileyen konuşucuların dil özelliklerinin niteliğini araştırmaktadırlar. Doğru cevap E'dir.

Anadili konuşucuları dillerinin tüm yapılarını içselleştirmiş olmalarına karşın, bir iletişim
ortamında dilbilgisel yapılar oluşturamadıkları anlar olur. Yorgunluk, uykusuzluk gibi fiziksel nedenler ya da sınav heyecanı, önemli bir iş görüşmesinin yarattığı baskı gibi psikolojik nedenlerden dolayı, bazen tümce kurmakta, istediğimiz sözcükleri bulmakta zorluk çekeriz. Bu gibi durumlarda söylediklerimiz ağzımızdan anlaşılmaz bir biçimde
çıkabilir. Ancak bu durumlar dil bilgimizin olmadığından kaynaklanmaz; sorunlar edimseldir. Bu durumu ortaya çıkaran nedenler ortadan kalktığı zaman, anadili konuşucusunun dil edimi sorunları yok olur, yapıları oluşturmada ya da sözcük bulmadaki sorunları sona erer. Doğru cevap D'dir.

Bütün dillerin ses yapılarında ünlüler ve ünsüzler vardır; ancak diller birbirlerinden kendi ses yapısı içinde bulundurdukları birimlerin sayısı ve niteliği bakımından ayrılır. Doğru cevap C'dir.

Çocuklara anadilleri öğretilmez. Çocuklar doğdukları andan itibaren etraflarında
konuşulan dilin özelliklerini herhangi bir eğitim görmeden içselleştirirler.  Dil edinimi,
tüm çocukların geçirdikleri bir süreçtir; tüm çocuklar doğmuş oldukları dil ortamından bağımsız olarak aynı süreçten geçerler. Dil edinimi bu bakımdan daha ileri yaşlarda bilinçli olarak yürütülen dil öğreniminden farklı bir süreçtir. Doğru cevap B'dir.

İşaret dillerinin de, konuşulan diller gibi, işaretlerle gösterilen ‘sözcükler’i ve bu sözcüklerin (işaretler) tümce içinde birleşmelerini belirleyen kuralları vardır. Konuşulan diller gibi, işaret dilleri de yaratıcıdır. İşaret dillerinin dilbilgisi kuralları aynı toplumda konuşulan dilin kuralları ile aynı değildir; başka bir deyişle, işaret dilleri konuşulan dillerin işaretle ifade edilmesi anlamına gelmez, kendilerine özgü birim ve kuralları olan ve konuşulan dillerden bağımsız bir dizgedir. Doğru cevap A'dır.