GENEL DİLBİLİM I - Deneme Sınavı - 7

Bir ekin üretkenliğinin kısıtlı olmaması ve yeni türetimlere açık olması haline işlevsellik denir.

Açık ek bulundurmayan türetme biçimine sıfır türetme denir.

Tabanı türevden büyük olan sözcük yapma sürecine gerioluşum denir.

Anlamları kendilerini oluşturan parçaların anlamlarıyla ilişkilendirilebilen sözcüklere geçirimli sözcükler denir.

Başka bir dilden kopyalama temelinde işleyen sözcük yapma sürecine ödünçleme denir.

doğal gaz örnektir.

başrol ad+ad birleşimine örnektir.

"ayakkabı" kelimesi tamlama eki kalıplaşmış olan yapılardandır.

"büyükanne" kelimesi içmerkezli bileşiklerdendir.

Sulamak, tanışmak, soruşturmak ve düzeltmek karmaşık sözcüklerdir, ama gitmek fiili basit bir sözcüktür. Doğru cevap C'dir.

Büyütme, kısaltma, indirgeme ve karma özkaynaklarla sözcük yapma, ödünçleme ise yabancı kaynaklarla sözcük yapmaya örnektir. Doğru cevap A'dır.

Gerioluşum, indirgeme yollarından biri olarak eklemesiz türetme ile sözcük yapma şeklidir. Doğru cevap E'dir.

Bir ekin üretkenliğinin kısıtlı olmaması ve yeni türetimlere açık olması haline işleklik denir. Doğru cevap E'dir.

Sıfır türetim açık ek bulundurmayan türetme biçimidir. Doğru cevap B'dir.

Sözcüğün kökeni, tanımı biçimbilimsel ya da sözdizimsel olarak yapılan sözcüklerin değişiminin yönünü belirleme sorunu için öne sürelen ölçütlerden biri değildir. Doğru cevap D'dir.

Ateşkes bileşik sözcüğü, ateş ismi ve kes eyleminin bileşmesiyle oluşmuştur. Doğru cevap E'dir.

Dışmerkezli bileşikler başın bir alt türünü göstermeyen bileşiklerdir ve anlamları geçirimsizdir. Kuşpalazı buna örnektir. Doğru cevap B'dir. 

Soruda verilen durumun açıklaması tıkama kuralı ile yapılabilir. Doğru cevap D'dir.

Ad olan "çocuk" sözcüğü "-ça" yapım ekini alarak karmaşık bir sözcük olmuştur ve sınıfı yine addır. Doğru cevap C'dir.

Daha küçük anlamlı parçalara bölünemeyen sözcüğe basit sözcük denir. Dolayısıyla Ahmet vereceği örnekte bu kuralı göz önüne almak durumundadır. 'Sıra' kelimesi 'sır' kelimesinden farklı anlamdadır. 'Sıra' kelimesi dize, dizmek, sıralamak ile anlamsallık içinde iken 'sır' kelimesi bambaşka bir anlama 'giz' anlamına gelir. Dolayısıyla 'sıra' kelimesi için daha küçük bir birim 'sır' olamaz. Aynı şekilde 'soba' kelimesi anlamlı daha küçük bir birime bölünemez; 'sob' değildir en küçük birimi yani. Aynı husus 'kova' kelimesi için de geçerlidir zira 'kov' (bir şeyi def etmek anlamına gelen) kökünden bağımsızdır ve dolayısıyla bir şeyin içine koyulduğu kap anlamındadır. Dolayısıyla bu yüzden 'kova' kelimesini bambaşka bir anlama gelen 'kov' kelimesini kök olarak kabul edemeyiz. Aynı şekilde oda kelimesi için de bu geçerlidir. 

Fakat gelgelelim B şıkkındaki 'dize' kelimesini aynı anlamsal ilişkiyle daha küçük bir birime bölebiliriz o da 'diz-e' olur (dizmek eyleminden dizilmiş şey anlamına gelen dize) ki böylece bu 'dize' sözcüğü daha küçük anlamlı parçaya bölünebildiği için basit sözcük tanımına ve kuralına uymaz. Ahmet eğer bu kelimeyi örnek olarak verirse hata eder. Dolayısıyla doğru cevap B'dir.