GENEL DİLBİLİM I - Deneme Sınavı - 18

Relevant kelimesinin önüne gelen ir öneki yeni bir kelime türetmiştir. Doğru cevap D'dir.

İfadeyi E seçeneği doğru şekilde tamamlamaktadır.

Açıklama sesbilimsel koşullanmayı anlatmaktadır. Doğru cevap B'dir.

Tanım sıfır biçime aittir. Doğru cevap A'dır.

act-u-al: 3 biçim, act-al: 2 biçimbirim

Doğru cevap C'dir.

Türkçe çoğul bilgisi taşıyan [-lar] ve [-ler] bi- çimlerindeki ünlü seçimi, ünlü uyumu kurallarına koşut olarak kendilerinden önce gelen ünlünün özellikleri tarafından belirlenmektedir. Gerek bu eklerin de gösterilen dağılımından, gerekse de sezgisel anadili bilgilerinden yola çıkarak, [-lar] biçiminin a, ı, o, u ve [-ler] biçiminin de e, i, ö, ü seslerinden sonra kullanıldığı görülebilir (Bkz. Sesbilim Ünitesi). Öyleyse, bunların dağılımı sesbilimsel koşullanma yoluyla gerçekleşmektedir. Doğru cevap A'dır.

Cümlesel koşullanma diye bir kavram olmadığı için doğru cevap E'dir.

Dargın dışındaki kelimeler -GIN biçimbiriminin eklenmesiyle türetilmiş kelimelerken, bu durum dargın  kelimesi için geçerli değildir.

Hacı kelimesi HAc kelimesinden türediği için -CI biçimbirimini içermez. Doğru cevap A'dır.

Eklendiği sözcüğün anlamını değiştirip yeni bir sözlükbirim oluşturan bu ekler türetim eki olarak adlandırılır. Doğru seçenek B' dir.

Türkçe gibi eylem sonlu ve oldukça düzenli ekleme örüntüsü olan bir dilde önek ve içeklere rastlanmaz. Doğru seçenek C' dir.

Biçimcik, soyut biçimbirimin dilde yansıması olarak ortaya çıkan fiziksel olgudur. Biçimbirimin yazılarak ya da sesletilerek yüzeye çıkmış halidir. Doğru seçenek E' dir.

Görülebilir somut bir karşılığı olmayan biçimbirimler vardır. Bunlar sıfır biçim olarak anılırlar. Boş biçimler, biçimbirim karşılığı olmayan birimlerdir. aynı biçim, farklı biçimbirimleri gerçekleştirmek için kullanılabilir. Buna da Alaşım biçimler denmektedir. Doğru seçenek A' dır.

Dilde bazı anlamlar biçimbirimlerin sıralanmasıyla değil biçimbilimsel süreçler yoluyla ifade edilirler. Ünlü değişimi buna bir örnek olarak gösterilebilir. Almancada anne sözcüğünün çoğulu, ilk ünlünün [+ART] özelliği [-ART] özelliğine dönüşerek gerçekleşir: Mutter ‘anne’ / Mütter ‘anneler’. Doğru seçenek D' dir.

Yapısal bulanıklık, birden fazla yapılanma biçimine izin vererek birden fazla anlam ortaya çıkmasına neden olan durumdur. Doğru seçenek B' dir.

Çekim ekleri değişmez anlamlar taşıyan, işlek ama kapalı küme üyeleriyken türetim ekleri değişken anlamları olan, yarı işlek, açık küme üyeleridir. Doğru seçenek A' dır.

Bütünleyici dağılım, bir biçimin olduğu konumda diğer biçimin kullanılmasını
yasaklayan dağılımdır. Doğru seçenek C' dir.

Sözcüksel koşullanma, altbiçimin sözcüklerin anlam özellikleri tarafından yönetilmesi durumudur. Doğru seçenek E' dir.

Bağımlı bir biçimbirimin bağımsız bir biçimbirime takılma sürecine ekleme ve eklenen bağımlı biçimbirimlere de ek denir. Doğru seçenek C' dir.

Biçimbirimler birbirlerinin yerine kulla­nılabilen, bir anlam ya da dilbilgisel işleve katkı sağlayan, birleştikleri diğer biçimbi­rimlerle anlam bağı bulunan ve daha kü­çük parçalara ayrılamayan birimlerdir. Seslem (yazı dilin­de heceye karşılık gelir) ve sesler ise sesbilim konusu altında incelenirler. Aşağıdaki çözümlemelerden (a ve c) verilen sözcüklerin seslemlerini, (2b ve 2d) de biçimbirimlerini göstermektedir:

büyüktün

evden

seslem yapısı

(a)  bü-yük-tün

(c)   ev-den

biçimbirim yapısı

(b)  büyü-k-tü-n

(d)  ev-den

Görüldüğü üzere, seslem ve biçimbirim sayısın­da, bunları gösteren sınır çizgilerinde karşıtlık veya örtüşme olabilir. Özetle:

Soru 1’de verilen örneklerin çözümlemesi ise aşağıdaki gibidir:

sağlık

tipik

çeşit

çeşitli

rüzgâr

seslem

sağ-lık

ti-pik

çe-şit

çe-şit-li

rüz-gâr

biçimbirim

sağ-lık

tipik

çeşit

çeşit-li

rüzgâr

Doğru cevap A’dır.