GENEL BİYOLOJİ

Birçok yabani otsu bitki ve mısır, marul, salatalık, bezelye, ıspanak gibi sebzeler tek yıllıktır. Pancar, lahana, havuç, kereviz, soğan gibi sebzeler iki yıllıktır. Kuşkonmaz, enginar gibi sebzeler ise çok yıllık bitkilerdir.

Meristemler, bölünür dokulardır. Dolayısıyla meristemler primer ve sekonder büyüme için hücreler üretirler. Sürekli dokular ise bölünme özelliğini tamamen yada kısmen kaybetmiş ve belli işlevleri yerine getirmek üzere farklılaşmış hücrelerin oluşturduğu dokulardır.

Destek doku, çeperleri kalınlaşmış hücrelerden meydana gelen, bitkiye hem şekil veren hem de dayanıklılık ve sertlik sağlayan mekaniksel bir dokudur.

Epiderma, bitkinin tüm yüzeyini tek hücre sırası halinde kaplayan sürekli bir dokudur.

Bitkinin büyüme ve gelişimini sağlayan kök, gövde ve yaprak gibi organlar vejetatif organlardır.

Kaliptra, kök ucu meristemini koruyan ve salgıladığı müsilaj maddesi ile kökün toprak içlerine ilerlemesini sağlayan canlı parankimatik hücrelerden oluşur.

Hava kökleri: Bataklık selvisi (Taxodium distichum)’nde olduğu gibi hava almak için özelleşir. Orkide (Orchis sp.)’ de ise asimileme kökleri fotosentez yapar.

Monopodial dallanma’da ana gövde, yan dallara göre daha baskın bir gelişme gösterir. Kavak (Populus sp.), çam (Pinus sp.), sedir (Cedrus sp.), ladin (Picea sp.) bu tip dallanmaya örnek olarak verilebilir. Kestane (Castanea sp.), ıhlamur (Tilia sp.), söğüt (Salix sp.), asma (Vitis sp.) ise simpodial dallanma örneklerinden bazılarıdır. Simpodial dallanma’da yan dallar, ana gövdeye göre daha baskın gelişir.

Hint yağı (Ricinus sp.) bitkisinde ana damarın yaprağın ortasında bir yerde yer
alıp ışınsal olarak dallanmasıyla peltat damarlanma meydana gelir.

Seçeneklerde yer alan çilek Agregat meyveler grubundandır. Bu grupta, çok pistilli bir çiçekte pistil’lerin her biri ayrı ayrı meyve verir. Bu tek meyveler aynı çiçekte yer aldığından küme halinde beraber büyür ve gelişirler.

Oksijen, fotosentezin ana ürünüdür.

Doku: Organizmada belirli görevleri yapmak üzere özelleşmiş hücre topluluklarıdır.

Kambiyum: Çok yıllık bitkilerde bulunan ve bulunduğu yerde yapıların enine kalınlaşmasını sağlayan meristematik doku

Fellogen: mantar kambiyumu

Bazı bitkilerde epiderma altında bir veya çok sıralı hücrelerden oluşan hipoderma tabakası bulunur. Bu tabakanın görevi kurak iklim bölgelerinde yayılış gösteren bitkilerde su depo etmektir.

Epiderma, bitkinin tüm yüzeyini tek hücre sı- rası halinde kaplayan sürekli bir dokudur.

Stomalar genellikle bitkinin yaprak ve gövdelerinde bulunurken, kök ve bazı parazit bitkilerde bulunmaz

Tüyler (trikom), epiderma yüzeyinden dışa doğru gelişen tek ya da çok hücreli çıkıntılardır. Boyut, şekil, içerik ve yapısal farklılık gösteren tüyler, bitkinin her tarafında bulunabilir ve çeşit- li işlevlerine göre, korunma, savunma, tırmanma, emme ve salgı olmak üzere beş gruba ayrılır.

Korunma tüyleri; özellikle kurakçıl bitkilerde olduğu gibi su kaybının azaltılmasında ve güneşin zararlı ışınlarından bitkinin fazla ısınmasına engel olmada rol oynar (Şekil 5.4a).

Savunma tüyleri; gerek sivri uçlarıyla gerekse içerdikleri yakıcı salgılar ile hayvanlara karşı savun- ma oluşturacak bir özelliğe sahiptir. Isırgan otunun (Urtica sp.) yakıcı ve batıcı tüyleri savunma tüyleri- ne örnek olarak verilebilir.

Tırmanma tüyleri; bazı tırmanıcı ve sarılıcı bitkilerde, uçları kıvrılmış ve çeperleri kalınlaş- mış tüyler bitkinin tutunmasına ve tırmanmasına yardımcıdır. Duvarlara ya da ağaç gövdelerine bu tüylerle tutunarak sarılan Humulus lupulus (şerbet- çiotu) bu tüylere güzel bir örnektir.

Emme tüyleri; bitki yaşamı için gerekli olan su ve suda erimiş inorganik veya organik maddelerin topraktan alınmasında rol oynarlar. Bu tüylerin en bilinen örneği kök tüyleridir.

Salgı tüyleri; saf su, şekerli, tuzlu su, uçucu yağ ve ferment gibi bitki tarafından sentezlenen mad- deleri taşıyan ve dış ortama salan tüylerdir. Farklı şekillere sahip olan salgı tüylerinde salgı baş hücre- sinde yer alır (Şekil 5.4b). Adaçayı (Salvia sp.), ke- kik ( ymus sp.), nane (Mentha sp.) gibi aromatik bitkileri içeren Lamiaceae familyası salgı tüylerince zengindir.

Organografi: Bitkideki organların iç ve dış yapı ve fonksiyonlarını inceleyen botanik dalı