Bitkilerde Üreme ve Gelişme

Eşeysiz üreme sayesinde bitkiler, çevre koşulları uygun olduğu sürece daha hızlı yayılma şansına sahip olur. Üreme ile
ilgili özelleşmiş hücreler ve organlar oluşturulmadığı için organizma daha az enerji sarf ederek üreme aşamasını tamamlar.

Eşeysiz üreyen bireylerden oluşan yavrular bağımsız birer birey olmakla birlikte, ana bitkinin genetik yapısına sahiptir. Bu durumdaki bitki topluluklarına klon adı verilir.

Profaz, metafaz, anafaz, telofaz ve sitokinez.

Anafaz: Tüm kromozomların kardeş kromatidleri, sentromer bölgelerinden başlayacak şekilde karşı
kutuplara doğru çekilmeye başlar. Bu aşamada artık kardeş kromatidlerin birer yavru kromozom olduğu
kabul edilir. Taşınma işlemi hızlıdır

İki farklı cinsiyetten gelen eşey hücrelerinin birleşmesi ile gerçekleşen üreme, eşeyli üreme olarak adlandırılır. Eşeyli üremede gamet olarak adlandırılan özelleşmiş eşey hücreleri oluşturulur. Bu hücrelerin
birleşmesiyle oluşan zigot yeni bir bitkiyi meydana getirir.

Homolog kromozomların kromatitleri kiazma adı verilen noktalarda bağlantılar kurarlar. Bu kısımlarda gerçekleşen parça alışverişine ise krossing-over denir. Krossing-over’in ardından homolog kromozomların her biri diğerinden aldığı parçaları içermektedir. Böylece yeni bir genetik düzenleme oluşur.

Tallus: Kök, gövde, yaprak gibi organ farklılaşması göstermeyen ilkel bitkisel organizma yapısıdır.

Sporların çimlenmesini döngünün başlangıcı olarak kabul edersek; sporofit bitkinin ürettiği sporlar, çimlenerek protonema adı verilen ipliksi bir yapı oluşturur.

Kemotaktik döllenme: Gametlerin üretilen bir kimyasal madde yardımıyla yönlendirilmesiyle oluşan döllenme şeklidir.

Yaprakların alt yüzlerinde gözle görülebilen küçük noktalar ise sporangiyum adı verilen spor keselerinin oluşturduğu topluluklardır.

Erkek organ topluluğunu oluşturan stamenlerin anter (başçık) kısmında bulunan bölmelerin içinde mikrospor ana hücreleri vardır. Bu hücreler mayoz bölünme ile mikrosporları verir. Mikrosporlar mitoz bölünme ile önce bir generatif ve bir vejetatif hücreyi içeren polen tanelerini oluşturur.

Polen tübündeki sperm nukleuslarından biri yumurta hücresi, diğeri ise kutup nukleusu ile birleşir. Bu döllenmenin ürünleri sırasıyla diploid zigot ve triploid endospermdir. Zigotun bölünmesi ile embriyo oluşurken endosperm de tohumun besinini sağlamak üzere gelişir.

Farklılaşma, bitki hücrelerinde başlıca iki yolla gerçekleşir. Bunlardan birincisi, eşit olmayan hücre bölünmesidir. Hücre bölünmesi sırasında sitoplazmik elemanlar asimetrik dağılır. Sonuçta meydana gelen iki yavru hücre, farklılaşır. İkinci yöntem ise hücrelerin bulundukları konum nedeniyle farklı kimyasal veya fiziksel etmenle karşılaşmasına dayanır. Böylece yanyana iki hücre farklılaşma sürecine girer.

Oksinler: Apikal tomurcuğun yan tomurcukların gelişmesine engel olmasını, ışığa yönelimi, iletim demeti gelişimini, meyve gelişimini sağlar. Etilen sentezini teşvik eder; yaprak ve meyve dökülmesini önler.

Sitokininler: Kök ve sürgün meristemlerinde hücre bölünmesini artırır. Yaprak yaşlanmasını geciktirir.

Olgun bir embriyonun, altta radikula (embriyonik kök), onun üzerinde hipokotil adı verilen eksen ve kotiledonların hemen üzerinde yer alan epikotil bölümlerinden oluştuğunu hatırlayacaksınız. Bu yapılar oluştuktan sonra embriyo çimlenme aşamasına kadar dinlenme evresine girer. Etrafını saran endosperm tabakasının işlevi ise embriyoya besin sağlamaktır. Ancak baklagillerdeki iki ya da mısırdaki tek kotiledonda olduğu gibi kotiledonlar besin depo ederek bu görevi üstlenebilirler.

Epigeik çimlenme: Kotiledonların toprak üzerine çıkmasıyla oluşan çimlenme şeklidir

Sürgün sistemi: Bitkinin gövde ve yaprak gibi toprak üstü kısımlarının tümünü kapsar.

Periklinal Bölünme Mitoz bölünme sırasında oluşan hücre plağının yüzeye paralel olmasıdır.

Antiklinal Bölünme: Mitoz bölünme sırasında oluşan hücre plağının yüzeye dik olmasıdır.

Kök uç meristemi sürgün sisteminden farklı olarak kaliptra veya kök şapkası adı verilen koruyucu bir tabakanın arkasında yer alır. Kök şapkası, uç meristemi korur ve kökün toprak içindeki hareketini kolaylaştırır. Meristemin kök şapkasına yakın olan bölümü bu dokuyu yenilemek üzere sürekli bölünür. Kökün diğer bölümlerini oluşturacak olan hücre bölünmeleri daha derinde gerçekleşir.

Dıştan içe doğru kök tabakalarının gelişimini gözden geçirelim. Epidermis, nispeten tekdüze hücre bölünmeleri ve hücrelerin büyümesiyle oluşur. Kök tüyleri olgunlaşma zonunda epidermis hücrelerinden türevlenerek oluşturulur. Epidermisin hemen altında bir veya daha çok sayıdaki hücre tabakasından oluşan parankimatik yapıdaki korteks bulunur. Korteksin içinde tek hücreli endodermis tabakası vardır. Endodermis tabakasındaki kaspari şeridi adı verilen seçici bölüm sayesinde sadece taşıyıcı proteinleri bulunan mineraller içteki iletim demetlerinin bulunduğu tabakaya ulaşabilir. En içte ise iletim demetleri yer alır.