GENEL BİYOLOJİ II - Deneme Sınavı - 9

Anafaz: Tüm kromozomların kardeş kromatidleri, sentromer bölgelerinden başlayacak şekilde karşı kutuplara doğru çekilmeye başlar. Bu aşamada artık kardeş kromatidlerin birer yavru kromozom olduğu kabul edilir.

Yumuşakçalar ve Eklembacaklılar gibi omurgasız hayvanlarda açık dolaşım sistemi bulunur. Bu sistemde damar sistemi yoktur ya da ıstakozlarda, salyangozlarda olduğu gibi çok sınırlıdır. Örneğin, böceklerde hemolenf, torba şeklindeki bir kalp ile sinüs denilen vücut boşluklarına pompalanır. Hemolenf, bu boşluklar ile tüm hücrelere dağılır ve daha sonra geri dönerek ostium denilen açıklıklardan kalbe girer. Bu hayvanlarda hemolenfle besinler ve atık maddeler taşınır. Yani, açık dolaşım sisteminde oksijen ve karbondioksit vb. gazların taşınması söz konusu değildir. Doğru cevap "D" seçeneğidir.

Eşeysiz üreme ile bireyler tek başlarına yeni yavrular oluşturabilirler. Hızlı çoğaldıklarından diğer rakiplerine karşı ortamda hakim duruma gelebilirler. Kendileri gibi başarılı bireylerin oluşmasını sağlarlar. Doğru cevap C seçeneğidir.

Bağışıklık sistemini oluşturan organlar dalak, lenf düğümleri, bademcikler, kırmızı kemik iliği ve timüs bezidir. Tiroid bezi yanlış seçenektir “C”.

Ektodermden Meydana Gelen Yapılar: Derinin epidermisi, kıllar, tırnaklar, ter bezleri, beyin, omurilik, ganglionlar ve sinirler, duyu organlarının almaçları, göz merceği, diş minesi, visceral iskelet, pigment hücreleri ve kafa kıkırdakları.

Kuşlarda solunum organı, memeliler de dahil diğer omurgalı hayvanlardan daha gelişmiştir ve farklıdır. Kuşlarda iki akciğer de küçülmüş olmalarına rağmen, ince kanallarla bunlara has hava keselerine bağlanmışlardır. Bu keselerin bazıları büyük kemiklerin içlerine kadar uzandıklarından, uçma sırasında kuşların vücut ağırlıklarının azaltılmasında da rol oynarlar. Doğru cevap "C" seçeneğidir.

Bir sistemi oluşturan tüm parçalar, birbirleriyle doğrudan veya dolaylı ilişki içinde olup, birbirleriyle bağlantılı, sürekli ve uyumlu bir şekilde çalışırlar. Canlı ve cansız varlıklar arasında karşılıklı etki ve ilişkilerin oluşturduğu biyolojik sisteme ekosistem adı verilir

Su sıkıntısının görüldüğü karasal ortamda yaşayan canlılarda, örneğin insanlar da dahil olmak üzere memelilerde amonyak hızla üreye dönüştürülür. Çünkü üre amonyağa göre daha az toksiktir ve atılmadan önce vücut içerisinde bir süre kalabilir. Ancak, üre çok yüksek çözünürlüğe sahip olduğu için bir miktar su ile atılması gerekir. Bu da boşaltım sistemi ile bir miktar suyun kaybedilmesine neden olur. Ürenin yerine çözünürlüğü çok daha az bir bileşik olan ürik asit atılırsa su kaybı minimum seviyeye iner. Bu nedenle karada yaşayan ve her zaman yeterli su bulamama riski taşıyan kuşlar, sürüngenlerin çoğu, böcekler, kara salyangozları vb. birçok hayvan grubunda boşaltım ürünü ürik asittir.

Ekolojik faktörler; klimatik faktörler (ışık, sıcaklık, basınç, rüzgâr, nem ve yağış), fizyografik faktörler (enlem, boylam, yükselti, bakı, yeryüzü şekli vb.), edafik faktörler (toprak özellikleri) ve biyotik faktörler (bitki, hayvan, insan, mikroorganizmalar) olmak üzere dört ana başlık altında toplanabilir.

Kromozomların ekvator boyunca dizildikleri evre metafaz, kardeş kromatidlerin birer yavru kromozom olduğu evre anafaz, çekirdekçiğin yeniden oluştuğu evre telofaz ve mitoz bölünmenin tamamlandığı evre sitokinezdir. Kromozomların iplik şeklini almasıyla başlayan evre ise profaz olduğu için doğru cevap “a” seçeneğidir.

Rüzgârın ekolojik etkisi: Sıcaklık ve basınç farkları nedeniyle oluşan hava kütlesi hareketleri sonucu rüzgâr meydana gelir. Rüzgârın ekolojik etkisi esme yönüne, şiddetine ve esme mesafesine bağlı olarak değişir. Ülkemizde etkin 8 rüzgâr tipi vardır. Lodos sıcak havayı, yıldız poyraz ve karayel soğuk havayı getirir. Rüzgâr, toprak ve bitki yüzeylerinden buharlaşmayı hızlandırarak su kaybına neden olur ve bunun sonucu bitkiler yeterince fotosentez yapamaz ve verim düşer. Diğer taraftan rüzgâr canlıların pasif taşınmasında etkin rol oynar.

Metafaz I; homolog kromozomların karşılıklı olarak hücrenin ekvatoral düzlemine dizildiği, Telofaz I; hücrenin iki kutbunda bulunan kromozomların uzayıp incelmeye başladığı ve etraflarında çekirdek zarının oluştuğu, Anafaz; her bir homolog kromozomun iğ iplikleri yardımıyla zıt kutba doğru çekildiği, Telofaz II; bir hücreden 4 tane haploid hücrenin meydana geldiği evrelerdir. Profaz I ise; kromozomların yoğunlaşarak her biri iki kardeş kromatitden oluşan homolog kromozomların çiftler oluşturduğu ve karşılıklı parça (gen) değişimi anlamına gelen “krossing over” olayının gerçekleştiği evredir. Bu bilgiler doğrultusunda doğru cevap “c” seçeneği yani “Profaz I” olmalıdır.

Simbiyosis (Ortak yaşam): Birbirlerine karşılıklı yararlar sağlayan iki organizmanın bir arada yaşaması haline Simbiyosis denir. Örnek olarak fasulye köklerinde yaşayan azot bakterileri verilebilir. Bir arada bulunduklarında, bundan her ikisi de fayda sağlar. Ancak ayrıldıklarında yaşamlarını sürdürürler ve bundan bir zarar görmezler.

Spermatogenez; erkek üreme organı olan testislerde erkek gametlerin oluşumu, oogenez; dişi üreme organı olan ovaryumlarda dişi gametlerin oluşumudur. Döl yatağı; kadınların üreme sisteminde yer alan bölümlerdendir. Oogami; büyük hareketsiz dişi gamet ile küçük ve hareketli erkek gametin birleşmesidir. Bu açıklamalara göre sorunun doğru cevabı “b” seçeneği yani “döl almaşı” olmalıdır.

Mutualizm: Mutualizm, iki veya daha fazla türün karşılıklı olarak birbirlerinden faydalandığı ve bu faydalanmanın zorunlu olduğu bir ortak yaşam biçimidir. Buradaki ortak yararlanma yeni bir organizmayı oluşturacak kadar güçlü bir yararlanma biçimidir. Bu ortaklığı oluşturan türlerden birinin bulunmaması halinde diğerinin yaşamı felce uğrar. Örneğin alglerle mantarların oluşturdukları likenler tek bir organizma gibi davranırlar.

Çimlenme, tohumda bulunan embriyonun uygun şartlar bulunca gelişerek ana bitkiye benzer bitkiyi vermek üzere tohumdan çıkarak serbest hâle geçmesidir. Kemotaktik döllenme, gametlerin üretilen bir kimyasal madde yardımıyla yönlendirilmesiyle oluşan döllenme şeklidir. Tropizma, bitkilerde çimlenme ve fide gelişimi ile birlikte görülen yönelme olayıdır. Apikal dominansi, gövdenin uç meristemi (uç tomurcuğu) ile lateral tomurcukların büyümesinin önlenmesidir. Bu bilgiler doğrultusunda doğru cevap soru kökündeki tanımı ifade eden “dormansi” terimi yani “b” seçeneği olmalıdır.

Allelopati bir bitkinin doğal şartlarda bir kimyasal madde salgılayarak, diğer bitkiler üzerinde etkili olmasıdır. Örneğin, bir ceviz ağacı salgılamış olduğu Juglon adlı maddenin, diğer bitkilere ait tohumlarının çimlenmesi ve gelişimini engelleyici özellik taşıması ile ilgilidir. Bitkilerden salgılanan ve diğer bitkilerin yaşamını engelleyen bu tip kimyasal maddelere allelopatik maddeler, bunların etki şekline de allelopati denir.

Bu soruda öğrenciden “Bitki Büyüme ve Gelişimini Kontrol Eden Önemli Maddeler” başlığı altındaki bilgilerini kullanarak cevap vermesi beklenmektedir. Sorunun cevabı “c” seçeneğidir.

Bitkisel organizmaları besin olarak kullanan organizmalara birincil tüketiciler denir. Karasal ortamdaki otobur formların esasını böcekler, kemirici memeliler ve geviş getirenler, sularda ise, fitoplanktonik formlarla beslenen küçük boylu canlı türleri oluşturur. Otobur hayvanları besin olarak kullanan hayvanlara ise ikincil tüketiciler; ikincil tüketicileri besin olarak kullanan etobur hayvanlara da üçüncül tüketiciler denir.

Kökten alınan boyuna kesitte uçtan yukarıya doğru bölüm sıralaması; Kök şapkası, bölünen hücreler bölgesi, uzayan hücreler bölgesi ve olgunlaşma bölgesi şeklindedir. Bu nedenle sorunun cevabı “d” seçeneği olmalıdır.

Organizmalar türlerini devam ettirebilmek için geliştirdikleri yaşam stratejilerine göre; K–seçilimli organizmalar ve r-seçilimli organizmalar olmak üzere iki grup altında incelenebilir. K seçilimli organizmalar yaşam enerjilerini yaşam koşulları az değişen bir ortamda üstünlük ve avantaj sağlayacak uzun yaşama, büyük cüsseye sahip olma gibi yüksek metabolik harcamalara ayırarak, hayatta kalma ve türünü devam ettirebilme şansını yakalamaya çalışmaktadır. r seçilimli organizmalar ise çok değişken ortam koşullarında yaşayabilen, kısa ömürlü, küçük cüsseli, geleceği belirsiz canlılar olup, çok fazla sayıda döl bırakarak türün devamlılığını sağlamaya çalışırlar.

Çilek bitkisi, toprak üzerinde uzanan ve stolon adı verilen kollarla etrafa yayılır ve yeni bireyler oluşturur. Doğru cevap “stolon” dur.

Biyotop, canlı varlıkların yaşamını sürdürebilmesi için uygun çevresel koşullara sahip bir coğrafik bölge veya değişken hacimli bir ortam olup, birden fazla sayıda populasyonun yerleştiği bir alan olarak kabul edilir.

Eşeysiz üreyen bireylerden oluşan yavrular bağımsız birer birey olmakla birlikte, ana bitkinin genetik yapısına sahiptir. Bu durumdaki bitki topluluklarına klon adı verilir.

Tür içi ilişkiler aynı türün bireyleri arasında, erkek-dişi ilişkileri, koloni, grup, küme ve rekabet şeklinde görülür. Türler arasında ilişkiler, rekabet, predatörlük, parazitlik, simbiyosis, mutualizm, komensalizm, amensalizm ve allelopati şeklinde olur.

Mikrosporlar mitoz bölünme ile önce bir generatif ve bir vejetatif hücreyi içeren polen tanelerini oluşturur. Daha sonra generatif hücre tekrar mitozla bölünerek iki sperm hücresini oluşturur. Bu evrede erkek gametofit oluşmuştur. Bu iki sperm hücresini ise erkek gamet olarak adlandırabiliriz. Dolayısıyla doğru cevap "polen tanesi"dir.

Biyotop, canlı varlıkların yaşamını sürdürebilmesi için uygun çevresel koşullara sahip bir coğrafik bölge veya değişken hacimli bir ortam olup, birden fazla sayıda populasyonun yerleştiği bir alan olarak kabul edilir.

Tohum taslaklarının iç kısmında yer alan makrospor ana hücresi, mayoz bölünme geçirir. Oluşan hücrelerden üçü körelir, biri makrosporu verir. Makrospor hücresi ardarda üç mitoz bölünme geçirerek yedi hücreli, sekiz nukleuslu embriyo kesesini oluşturur. Doğru cevap “3” tür.

Ekoloji: Organizmaların birbirleri ve çevreleri ile karşılıklı etki ve ilişkilerini araştıran bilim dalıdır.

Döllenmenin gerçekleşebilmesi için ilk aşama polen tanesinin pistil (dişi organ) üzerine ulaşması gerekir. Polen tanesi stigmaya ulaştığında tozlaşma adı verilen yolculuk tamamlanmış olur. Bazı türlerde polen tübü oluşumu daha erken olmakla birlikte, tozlaşmanın ardından polen su alarak şişer ve polen tübü oluşur. Polen tübünde generatif hücrenin bölünmesiyle oluşan iki sperm nukleusu yani gamet vardır. Stigmanın üzerinden stilusa ve oradan ovaryuma yönlenen polen tübü, tohum taslağına girer ve embriyo kesesine ulaşır. Çifte döllenme olayının ardından tohum taslağındaki integümentler, endosperm ve embriyonun etrafını saran testa (tohum gömleği)yı oluşturur. Böylece tohum meydana gelir. Meyveler olgunlaştığında ana bitkiden ayrılır ve tohumlar çevreye yayılır. Meyve ve tohumlar, çevreye dağılma mekanizmalarına göre farklı yapılardadır. Tohum çimlendikten sonra sporofit nesil tekrar gelişir ve hayat devresi tamamlanmış olur. Doğru cevap "c" seçeneğidir.

Tür içi ilişkiler aynı türün bireyleri arasında, erkek-dişi ilişkileri, koloni, grup, küme ve rekabet şeklinde görülür.

Erkek organ topluluğunu oluşturan stamenlerin anter (başçık) kısmında bulunan bölmelerin içinde mikrospor ana hücreleri vardır. Bu hücreler mayoz bölünme ile mikrosporları verir.

Nötralizm: İki populasyonun bir arada bulunmasından her iki tarafta ne bir fayda, ne de bir zarar görmez. Ayrı olmaları durumunda ise bundan etkilenmezler. İki türün bir arada bulunuşu onların populasyon düzeylerini etkilemez.

Oksinler: Apikal tomurcuğun yan tomurcukların gelişmesine engel olmasını, ışığa yönelimi, iletim demeti gelişimini, meyve gelişimini sağlar. Etilen sentezini teşvik eder; yaprak ve meyve dökülmesini önler. Sitokininler: Kök ve sürgün meristemlerinde hücre bölünmesini artırır. Yaprak yaşlanmasını geciktirir. Etilen: Yaprak, meyve ve çiçekte yaşlanma ve dökülmeyi teşvik eder. Tohum çimlenmesi ve hücre uzamasında etkilidir. Absisik asit: Tohum ve tomurcuk dormansisini teşvik eder. Tohumlara yapraklardan besin taşınımını düzenler. Su stresine tepkiyi düzenler. Gibberellinler: Hücre bölünme ve uzamasını teşvik ederek sürgünün uzamasını sağlar. Tohum çimlenmesini ve bazı bitkilerde çiçeklenmeyi teşvik eder. Doğru cevap “etilen” dir.

Mutualizm: Mutualizm, iki veya daha fazla türün karşılıklı olarak birbirlerinden faydalandığı ve bu faydalanmanın zorunlu olduğu bir ortak yaşam biçimidir. Buradaki ortak yararlanma yeni bir or­ganizmayı oluşturacak kadar güçlü bir yararlanma biçimidir. Bu ortaklığı oluşturan türlerden birinin bulunmaması halinde diğerinin yaşamı felce uğrar. Örneğin alglerle mantarların oluşturdukları likenler tek bir organizma gibi davranırlar.

Bazı bitkisel hormonları işlevleriyle birlikte hatırlatacak olursak: Oksinler: Apikal tomurcuğun yan tomurcukların gelişmesine engel olmasını, ışığa yönelimi, iletim demeti gelişimini, meyve gelişimini sağlar. Etilen sentezini teşvik eder; yaprak ve meyve dökülmesini önler. Sitokininler: Kök ve sürgün meristemlerinde hücre bölünmesini artırır. Yaprak yaşlanmasını geciktirir. Etilen: Yaprak, meyve ve çiçekte yaşlanma ve dökülmeyi teşvik eder. Tohum çimlenmesi ve hücre uzamasında etkilidir. Absisik asit: Tohum ve tomurcuk dormansisini teşvik eder. Tohumlara yapraklardan besin taşınımını düzenler. Su stresine tepkiyi düzenler. Gibberellinler: Hücre bölünme ve uzamasını teşvik ederek sürgünün uzamasını sağlar. Tohum çimlenmesini ve bazı bitkilerde çiçeklenmeyi teşvik eder. Doğru cevap “absisik asit” dir.

Yatay yöndeki yerleşim düzeni sonucu mozaik yapı oluşur ve bu mozaik yapı içinde; küçük bitki ve hayvan toplulukları (biyoskön), yoğun yerleşim bölgeleri (biyokonon) ve benzer ekolojik istekleri olan ve aynı yaşam şekline sahip bitki toplulukları (sinuzi) bulunur.

Çiçeklenmenin başlaması için en önemli çevresel etmenlerden biri gün uzunluğudur. Bitkiler bu açıdan kısa gün bitkileri, uzun gün bitkileri ve nötral gün bitkileri olarak ayrılırlar. Kısa gün bitkileri, gün uzunluğunun kritik bir süreden daha kısa olduğu durumda çiçek açabilir. Çilek, patates ve soya fasulyesi bu tip bitkilere örnek olarak verilebilir. Uzun gün bitkileri ise ilkbahar ve erken yaz mevsimlerinde, gün uzunluğu kritik süreden daha uzun olduğunda çiçeklenebilirler. Ispanak, turp, şekerpancarı tipik uzun gün bitkileridir. Doğru cevap "b" seçeneğidir.

Çoğunlukla sel, fırtına ve yangın gibi doğal etkenler, depremler, yer kaymaları ve volkanik patlamalar komünitelerde ekolojik süksesyona neden olur.

Dıştan içe doğru kök tabakalarının gelişimini gözden geçirelim: Epidermis, nispeten tekdüze hücre bölünmeleri ve hücrelerin büyümesiyle oluşur. Kök tüyleri olgunlaşma zonunda epidermis hücrelerinden türevlenerek oluşturulur. Epidermisin hemen altında bir veya daha çok sayıdaki hücre tabakasından oluşan parankimatik yapıdaki korteks bulunur. Korteksin içinde tek hücreli endodermis tabakası vardır. Endodermis tabakasındaki kaspari şeridi adı verilen seçici bölüm sayesinde sadece taşıyıcı proteinleri bulunan mineraller içteki iletim demetlerinin bulunduğu tabakaya ulaşabilir. En içte ise iletim demetleri yer alır. Doğru cevap "a" seçeneğidir.