GENEL BİYOLOJİ I

Taksis, bir uyaran etkisiyle yapılan, uyarana doğru ya da uyarandan aksi yöndeki harekettir. Kemotaksis, kimyasallar; fototaksis ışık; aerotaksis oksijen etkisiyle bunlara yönelme yada kaçma şeklindeki taksis örnekleridir.

Hifler bir araya gelerek ağsı bir yapı oluşturur ki bu yapıya misel (tallus) adı verilir.

Chytridiomycetes: zoospor denilen flagellalı ve hareketli sporlara sahip olması ile diğer funguslardan
ayrılırlar.

Protozoa tek hücreli ökaryotik mikroorganizmadır. Büyüklükleri 5 ile 250 µm arasında değişmektedir.
Hücre duvarları yoktur. Hücre membranı protoplazmayı çevreler. Bazı protozoonlarda ise pelikül adı verilen bir örtü hücreye sabit şekli verir. Protozoonlarda bir veya daha çok çekirdek ile koful ve plastid adı verilen yapılar bulunmaktadır. Genellikle renksiz ve hareketlidirler.

Virüsler hücre yapısına sahip değildir, bir diğer deyişle hücresel yapı göstermezler.

Bakteri virüsleri olan bakteriyofajların çoğalmasında 5 basamak gözlenir. Bunlar sırasıyla:
1. Adsorbsiyon: Virüsün özel reseptör bölgeler ile konak hücreye yapışması,
2. Penetrasyon: Virüs nükleik asitinin konak hücre içine girmesi (kapsid dışarıda kalır),
3. Biyosentez: Bakteri DNA’sının parçalanması, virüs nükleik asiti ve protein kılıfın sentezlenmesi,
4. Olgunlaşma: Sentezlenen virüs kısımlarının bir araya getirilerek olgun partikül haline gelmesi,
5. Salınım: Virüsün hücreyi parçalayarak dışarı dağılmasıdır.

Lizogenik döngü Virüs genomunun konak hücre genomuna bağlanarak çoğaldığı, konak hücrenin
parçalanmadığı ve ancak uyaranlar varlığında virüsün litik döngüyü izlediği süreçtir.

Protozoa bakterilerin başlıca tüketicileridir. Su kirliliğinin giderilmesinde önemli bir rol oynarlar.

Hücre duvarı, hücreyi osmotik lizize karşı korur, hücreye şeklini verir.

Funguslar küf, şapkalı mantar ve mayaları içeren geniş bir grubu içermektedir.

Canlıların hücre yapılarının karmaşıklığına rağmen hücreler prokaryotik ve ökaryotik olmak üzere iki gruba ayrılmaktadır

Mavi yeşil algler ve Arkea dahil Bakteriler prokaryot; Funguslar, Protozoa, Algler, ve çok hücreliler ise ökaryotik hücre yapısına sahiptir

Flagella (Kamçı), bazı bakterilerde hareket flagella adı verilen özel yapılar ile sağlanır. Flagella protein yapısındadır. Bakteriyal hücrelerden bazılar kayarak katı yüzeyler boyunca hareket edebilirler. Bunun yanında prokaryotlar çevresel uyaranlara cevap olarak da hareket edebilirler. Kemotaksi, fototaksi, aerotaksi gibi çeşitli hareket şekilleri gösterirler.

Yuvarlak şekilde görülen bakterilere, genellikle, kok(coccus) adı verilmektedir. Uzunlukları enlerine göre uzun olan bakterilere ise basil (çomak=çubuk) denir. Gerek kok gerekse basil şekilli olan bakteriler kısa ve uzun zincir oluşturabilirler. Kok şeklindeki hücreler ikişer ikişer birbirlerine yapışık ise diplokok, kısa veya uzun zincirler şeklinde ise streptokok, az veya çok sayıda koktan oluşmuş kümeler halinde ise stafilokok , 8-12 veya 16 koktan oluşan paket veya balya görünümünde gruplara da sarsina adı verilmektedir.

İkiye bölünerek çoğalırlar, çoğu hareketsizdir, bazıları kamçılıdırlar. Arkea hücrelerin çapları 0.1mm ila 15 mm’nin arasında değişir. Daha büyük olanları da vardır. Bazıları öbekleşir veya 200 mm’ye varan iplikçikler oluşturabilir. Metabolizmaları çok çeşitlidir. Halobakteriler ATP üretmek için ışık kullanırlar. Çoğu Arkea yüksek sıcaklık ve ekstrem pH’da yaşayabilen türler ile ekstremofildir ancak Arkea’nın tümü ekstremofil değildir.

Ökaryotik mikroorganizmalar belirgin hücre yapıları ve zarlı organellere sahiptirler.

Ökaryotik hücreler prokaryotik hücrelere göre daha büyük ve daha komplekstirler.

Mavi-yeşil algler (Cyanobacteria) dışındaki tüm algler ökaryottur.

Ökaryotlar da gerçek çekirdek vardır.

Hifler bir araya gelerek ağsı bir yapı oluşturur ki bu yapıya misel (tallus) adı verilir.

Hifler dağınık olmayıp bir doku oluşturuyorsa plenktenkima,

hifler gevşek halde sıralı ise bu dokuya prozenkima adı verilir.

Hifler, bölmeli (septa) veya bölmesiz olabilirler. Bölmesiz hiflere sönositik hif adı da verilir ve çok çekirdeklidirler.

Beslenmeyi sağlayan hiflere vejetatif hif adı da verilir.

Filogenetik sınıflandırmaya göre funguslar Chytridiomycetes, Zygomycetes, Glomeromycetes, Ascomycetes ve Basidiomycetes olmak üzere beş farklı sınıfa ayrılmaktadırlar.

Chytridiomycetes: zoospor denilen agellalı ve hareketli sporlara sahip olması ile diğer funguslardan ayrılırlar. Kaynak sularında ve nemli topraklarda yaygın olarak bulunur. Serbest yaşayan ve organik materyallerin yıkımını sağlayan türler yanında hayvan, bitki ve protistler için patojenik olan grupları da içermektedir.

Virüsler hücre yapısına sahip değildir, bir diğer deyişle hücresel yapı göstermezler. Hücre dışında iken canlı değildirler ve çok küçüktürler.

Zorunlu hücre içi parazitidirler.

Kendilerini çoğaltmak amacıyla konak hücreyi enfekte ederler. Bazı bakteriler virüsler kadar küçük olsalar da onlardan ayrılan özelliklere sahiptirler.

Virüsü canlı yapan özellik üreyebilmesidir.

Bazı virüsler nükleokapsidi çevreleyen ve lipid-protein yapısından ibaret “zarf” adı verilen bir yapıya sahiptir ve bu tip virüsler zarflı virüs olarak adlandırılır. Zarf yapısı içermeyen sadece nükleokapsidten ibaret virüsler ise zarfsız virüsler olarak adlandırılırlar.

Bazı virüslerde protein kılıf “çubuk” şeklinde iken bazılarında “kübik” yapıdadır. Bazı virüsler ise her iki yapıyı da içeren bir morfolojiye sahiptir ve virüste hem kübik hem de çubuksu yapı gözlenir. Protein kılıf temelde helikal simetri veya kübik simetri oluşturacak şekilde düzenlenmiştir.

Bakteri virüsleri olan bakteriyofajların çoğalmasında 5 basamak gözlenir. Bunlar sırasıyla:

Adsorbsiyon: Virüsün özel reseptör bölgeler ile konak hücreye yapışması,

Penetrasyon: Virüs nükleik asitinin konak hücre içine girmesi (kapsid dışarıda kalır),

Biyosentez: Bakteri DNA’sının parçalanması, virüs nükleik asiti ve protein kılıfın sentezlenmesi,

Olgunlaşma: Sentezlenen virüs kısımlarının bir araya getirilerek olgun partikül haline gelmesi,

Salınım: Virüsün hücreyi parçalayarak dışarı dağılmasıdır.