GENEL BİYOLOJİ I - Deneme Sınavı - 40

Flagella (Kamçı), bazı bakterilerde hareket flagella adı verilen özel yapılar ile sağlanır. Flagella protein yapısındadır. Bakteriyal hücrelerden bazılar kayarak katı yüzeyler boyunca hareket edebilirler. Bunun yanında prokaryotlar çevresel uyaranlara cevap olarak da hareket edebilirler. Kemotaksi, fototaksi, aerotaksi gibi çeşitli hareket şekilleri gösterirler.

Yuvarlak şekilde görülen bakterilere, genellikle, kok(coccus) adı verilmektedir. Uzunlukları enlerine göre uzun olan bakterilere ise basil (çomak=çubuk) denir. Gerek kok gerekse basil şekilli olan bakteriler kısa ve uzun zincir oluşturabilirler. Kok şeklindeki hücreler ikişer ikişer birbirlerine yapışık ise diplokok, kısa veya uzun zincirler şeklinde ise streptokok, az veya çok sayıda koktan oluşmuş kümeler halinde ise stafilokok , 8-12 veya 16 koktan oluşan paket veya balya görünümünde gruplara da sarsina adı verilmektedir.

İkiye bölünerek çoğalırlar, çoğu hareketsizdir, bazıları kamçılıdırlar. Arkea hücrelerin çapları 0.1mm ila 15 mm’nin arasında değişir. Daha büyük olanları da vardır. Bazıları öbekleşir veya 200 mm’ye varan iplikçikler oluşturabilir. Metabolizmaları çok çeşitlidir. Halobakteriler ATP üretmek için ışık kullanırlar. Çoğu Arkea yüksek sıcaklık ve ekstrem pH’da yaşayabilen türler ile ekstremofildir ancak Arkea’nın tümü ekstremofil değildir.

Ökaryotik mikroorganizmalar belirgin hücre yapıları ve zarlı organellere sahiptirler.

Ökaryotik hücreler prokaryotik hücrelere göre daha büyük ve daha komplekstirler.

Mavi-yeşil algler (Cyanobacteria) dışındaki tüm algler ökaryottur.

Ökaryotlar da gerçek çekirdek vardır.

Hifler bir araya gelerek ağsı bir yapı oluşturur ki bu yapıya misel (tallus) adı verilir.

Hifler dağınık olmayıp bir doku oluşturuyorsa plenktenkima,

hifler gevşek halde sıralı ise bu dokuya prozenkima adı verilir.

Hifler, bölmeli (septa) veya bölmesiz olabilirler. Bölmesiz hiflere sönositik hif adı da verilir ve çok çekirdeklidirler.

Beslenmeyi sağlayan hiflere vejetatif hif adı da verilir.

Filogenetik sınıflandırmaya göre funguslar Chytridiomycetes, Zygomycetes, Glomeromycetes, Ascomycetes ve Basidiomycetes olmak üzere beş farklı sınıfa ayrılmaktadırlar.

Chytridiomycetes: zoospor denilen agellalı ve hareketli sporlara sahip olması ile diğer funguslardan ayrılırlar. Kaynak sularında ve nemli topraklarda yaygın olarak bulunur. Serbest yaşayan ve organik materyallerin yıkımını sağlayan türler yanında hayvan, bitki ve protistler için patojenik olan grupları da içermektedir.

Virüsler hücre yapısına sahip değildir, bir diğer deyişle hücresel yapı göstermezler. Hücre dışında iken canlı değildirler ve çok küçüktürler.

Zorunlu hücre içi parazitidirler.

Kendilerini çoğaltmak amacıyla konak hücreyi enfekte ederler. Bazı bakteriler virüsler kadar küçük olsalar da onlardan ayrılan özelliklere sahiptirler.

Virüsü canlı yapan özellik üreyebilmesidir.

Bazı virüsler nükleokapsidi çevreleyen ve lipid-protein yapısından ibaret “zarf” adı verilen bir yapıya sahiptir ve bu tip virüsler zarflı virüs olarak adlandırılır. Zarf yapısı içermeyen sadece nükleokapsidten ibaret virüsler ise zarfsız virüsler olarak adlandırılırlar.

Bazı virüslerde protein kılıf “çubuk” şeklinde iken bazılarında “kübik” yapıdadır. Bazı virüsler ise her iki yapıyı da içeren bir morfolojiye sahiptir ve virüste hem kübik hem de çubuksu yapı gözlenir. Protein kılıf temelde helikal simetri veya kübik simetri oluşturacak şekilde düzenlenmiştir.

Bakteri virüsleri olan bakteriyofajların çoğalmasında 5 basamak gözlenir. Bunlar sırasıyla:

Adsorbsiyon: Virüsün özel reseptör bölgeler ile konak hücreye yapışması,

Penetrasyon: Virüs nükleik asitinin konak hücre içine girmesi (kapsid dışarıda kalır),

Biyosentez: Bakteri DNA’sının parçalanması, virüs nükleik asiti ve protein kılıfın sentezlenmesi,

Olgunlaşma: Sentezlenen virüs kısımlarının bir araya getirilerek olgun partikül haline gelmesi,

Salınım: Virüsün hücreyi parçalayarak dışarı dağılmasıdır.

Çekirdek ve zarlı organelleri bulunmayan hücrelere prokaryot hücre denildiğini ikinci ünitede öğrendiniz. Bunlarda çekirdek içerisinde bulunması gereken yapılar sitoplazmada serbest halde bulunurlar. Bulundurduğu tek sitoplazmik organel ribozomdur. Tipik prokaryotik bir hücre yapısında hücre duvarı, hücre membranı, ribozomlar ve genetik materyal bulunur

Gram-pozitif bakteriler lizozim ile muamele edilirse hücre duvarı parçalanır ve plazma membranı ile tüm halde hücre kalır. Bu tip yapıya protoplast adı verilir.

Uzunlukları enlerine göre uzun olan bakterilere ise basil (çomak=çubuk) denir.

Fungus kolonileri, hif adı verilen, genellikle, ince, uzun ve saydam mikroskopik flamentlerden oluşmuşlardır

Oldukça geniş pH (2-9), ve sıcaklık (10-45oC) aralığında üreyebilmektedirler. Aynı zamanda yüksek tuz ve şeker konsantrasyonuna sahip ortamlarda kolaylıkla gelişebilmektedirler.  antibiyotik (penisilin) eldesinde, thiamin, biyotin, riboflavin gibi bazı vitaminlerin, amilaz (Aspergillus spp.), selülaz, pektolaz, proteaz, lipaz gibi enzimlerin ve giberellin gibi hormonların eldesinde funguslardan yararlanılır.

Bakteri virüsleri olan bakteriyofajların çoğalmasında 5 basamak gözlenir. Bunlar sırasıyla:
1. Adsorbsiyon: Virüsün özel reseptör bölgeler ile konak hücreye yapışması,
2. Penetrasyon: Virüs nükleik asitinin konak hücre içine girmesi (kapsid dışarıda kalır),
3. Biyosentez: Bakteri DNA’sının parçalanması, virüs nükleik asiti ve protein kılıfın sentezlenmesi,
4. Olgunlaşma: Sentezlenen virüs kısımlarının bir araya getirilerek olgun partikül haline
gelmesi,
5. Salınım: Virüsün hücreyi parçalayarak dışarı dağılmasıdır.

Viroidler protein bir kılıf ile çevrili olmayan çıplak, kısa, RNA parçalarıdır. Viroidler en fazla 400 ribonükleotid uzunluğunda olup, tek zincirli RNA molekülünün katlanması ile çift iplikli hale gelirler. Bitki hastalıklarına neden olurlar.

İnsan ve büyükbaş hayvanlarda görülen “deli dana” hastalığı bir tür prion hastalığıdır.

1935’te ilk kez Tütün mozaik virüsü izole edildikten sonra üzerinde bazı kimyasal çalışmalar yapılmış, bunu takip eden yıllarda elektron mikroskobun keşfedilmesiyle yapıları gözlenebilmiştir.

Flagella (Kamçı), bazı bakterilerde hareket flagella adı verilen özel yapılar ile sağlanır.

Tipik prokaryotik bir hücre yapısında hücre duvarı, hücre mebranı, ribozomlar ve genetik materyal bulunur. Doğru cevap A'dır.