GENEL BESLENME

Gebelik döneminde annenin yetersiz ve dengesiz beslenmesi bebeğin boyunu ve kilosunu etkileyebildiği gibi zihinsel gelişimi üzerinde de olumsuz etki yapabilir. Özellikle beyin yapısının şekillendiği birinci üç aylık dönemde yetersiz ve dengesiz beslenme, bebeğin mental gelişiminde kalıcı gerilik oluşturabilir.

Anne sütü veren bir kadın günde ortalama 700-800 ml süt salgılar.

Anne Sütünün Faydaları:

• Her zaman sterildir, ısı derecesi idealdir.

• Besin ögesi bileşimi bebeğin gereksinmelerine uygundur.

• Koruyucu etmenler içerir (sindirime yardımcı aktif enzimler, enfeksiyonu önleyen ögeler, hormonlar ve büyümeyi sağlayan ögeler gibi).

• Anne sütü alan bebeklerde solunum yolu ve mide-barsak enfeksiyonları daha az görülür.

• Anne sütü çene ve diş gelişimini sağlar.

• Bazı kronik hastalıkların oluşma riskini azaltır (tip I diyabet, çölyak hastalığı, obezite, koroner kalp hastalığı gibi).

• Allerjiye karşı koruyucudur ve bebeği pişikten korur.

• Bebeğin ruhsal, bedensel ve zihinsel gelişimine yardımcı olur.

• Ucuzdur, hazırlama sorunu gerektirmez.

• Anne ve bebeği arasındaki duygusal bağı güçlendirerek sevgi dolu bir ilişkiyi kolaylaştırır.

• Annenin sağlığını korur. Emziren annelerde göğüs kanseri, yumurtalık kanseri, kemik erimesi ve kansızlık (anemi) oluşumu azalır. Anne sütü uterusun eski haline dönmesine yardımcı olur, anneyi aşırı kan kaybından korur.

Çocuklar için, kalsiyum ve demir en önemli minerallerdir. Kalsiyum ve demiri yeterli miktarda sağlayan besinler diğer tüm mineralleri de sağlarlar. Kalsiyum yetersiz alınırsa çocuklarda büyüme geriliği ve raşitizm görülür.

Yaşlılıkta bazal metabolizma hızı, dolayısıyla enerji gereksinmesi de azalır. Enerji gereksinmesindeki azalmanın bir diğer nedeni de fiziksel aktivitedeki azalmadır. Fiziksel aktivitedeki azalma ise sadece iş kapasitesindeki azalmaya bağlı değildir, yaşla birlikte oluşan şişmanlık, kardiyovasküler hastalıklar, kas-iskelet hastalıkları, osteopeni de fiziksel aktiviteyi azaltır

Antrenman, müsabaka ve günlük yapılan egzersizler esnasında kullanılan en önemli enerji kaynağı karbonhidratlardır. Besinler ile alınan karbonhidratlar vücutta glikojen olarak depolanırlar. Uzun süren egzersizler sırasında vücutta depolanan glikojen glikoza yıkılarak egzersiz için gerekli enerjiyi sağlar. Enerji üretiminin yanı sıra egzersiz süresince kan şekerinin dengede tutulabilmesi, hipogliseminin (düşük kan şekeri) önlenmesi ve erken oluşan yorgunluğun önlenebilmesinde önemlidir. Glikojenin varlığı, vücut proteinlerini koruyarak kas dokusunun devamlılığını sağlar. Egzersiz ve müsabaka sırasında kaslar tarafından kullanılan vücutta depo edilmiş karbonhidratların miktarı yapılan egzersizin sıklığına, yoğunluğuna, süresine ve bireyin uzun süredir spor yapıp yapmamasına bağlı olarak değişir

• Sabah kahvaltısı günün en önemli öğünüdür, mutlaka düzenli kahvaltı edilmelidir.

• Kas kütlesinin arttırılması için protein alımı arttırılmalıdır. Yağsız olarak et, balık, tavuk, süt, yoğurt, yumurta, kurubaklagiller her öğünde tüketilmeli, sebze yenilecekse etli tercih edilmelidir ana yemeklerde sıvı alımı kısıtlanmalıdır.

• Su, meyve suyu, ayran gibi içecekler ara öğünlerde tüketilmelidir.

• Tüketilecekse protein içeriği olan sütlü tatlılar tüketilmelidir.

• Çay, kahve yerine aralarda süt, ayran, taze sıkılmış meyve suyu gibi içecekler tüketilmelidir. Ara öğünde kuru kayısı, kuru incir, kuru üzüm gibi besinler tüketilebilir.

• Az az sık sık düzenli beslenmeli, kesinlikle öğün atlamamalıdır.

• Yemek saatine yakın iştahı kapatacak besinler tüketilmemeli, yüksek enerji ve vitamin değeri içeriğinden dolayı yağlı tohumlar; fındık, ceviz v.b kuruyemişleri tüketilebilir.

Yaşamın ilk yıllarından itibaren; yeni doğan ve bebeklik dönemi, çocukluk, adolesan dönem, gebelik-emziklilik, menopoz, yaşlılık, spor yapma gibi bazı enerji ve besin ögeleri gereksiniminin değiştiği durumlar özel durumlar olarak değerlendirilmektedir.

Kalp damar hastalıkları, tüm dünyadaki ölümlerin nedenlerinin ilk sırasındadır.

Bazı besin ögeleri kan basıncını olumlu yada olumsuz yönde etkilemektedir. Bunlar:

Sodyum: Sodyum sağlık için gereklidir ve yeterli, normal miktarda alınırsa vücuttaki sıvı dengesini düzenler. Fazla miktarda alınması kan basıncının yükselmesine neden olur. Diyette sodyumun en önemli kaynağı sofra tuzu (sodyum klorür) ve işlenmiş gıdalardır. Araştırmalar fazla tuz alımının hipertansiyon sıklığında etkin olduğunu göstermektedir. Sofra tuzu içerisinde bulunan klorür sodyumun etkisini arttırmaktadır.

Kalsiyum: Kalsiyum tüketiminin yetersizliği hipertansiyon riskini arttırmaktadır. Süt ve süt ürünleri kalsiyumun en iyi kaynaklarıdır.

Potasyum: Kan basıncı, potasyum alımı ile ters yönde ilintilidir. Sebze-meyve gibi potasyumdan zengin besinlerin tüketiminin artırılması hipertansiyonun kontrol altına alınmasına yardımcı olur.

Magnezyum: Kan basıncının düzenlenmesi üzerinde etkisi vardır. Hipertansiyonu olan bireylerde serum magnezyum düzeylerinin normal bireylere göre daha düşük olduğu bildirilmektedir.

Yağlar: Diyetle doymuş yağ ve kolesterol alımının yüksek olması kan yağlarının yükselmesine yol açarak hipertansiyon için de risk oluşturabilmektedir.

Alkol: Fazla miktarda ve sık içilen alkol kan basıncını yükseltebilir. Alkolün hipertansif etkisi kadınlarda erkeklerden daha yüksektir.

İlk 3 aydan sonra, sağlıklı bir bebeğin gelişimi için günlük 300 kalori civarında fazladan enerji alınmalıdır. Gebelik öncesi ağırlığa göre eklemeler yapılır. Buna göre; gebelik öncesi ağırlık normalse, ilk üç ay normal gereksinime 150 kalori, 4-9 aylarda ise 300 kalori kadar ek yapmak uygun olur. Doğru yanıt C seçeneğidir.

Gebelikte; plesenta, fetüsün büyümesi ve annenin doku kazanımı için enerji gereksinimi artar. Bunun yanında protein, vitamin, mineraller ve sıvı geereksinimi de artmaktadır. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Menopoz döneminde demirden fakir beslenme uygundur. Doğru yanıt C seçeneğidir.

Seçeneklerin tamamı anne sütünün faydalarıdır. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Uyku problemleri okul çağı çocuklarında karşılaşılan beslenme bozukluğuna bağlı hastalıklardan biri değildir. Doğru yanıt B seçeneğidir.

Yağlar vücuda en fazla enerji veren besin ögeleridir. Doğru yanıt A seçeneğidir.

Adolesan dönemde demir gereksinimi kan hacmi ve kas kitlesindeki artıştan dolayı daha fazladır. Özellikle kız adolesanlarda menstruasyon dönemi başladığı için erkek adolesanlara göre daha fazla demir gereksinimi vardır. Doğru yanıt B seçeneğidir.

Yaşlılarda günlük sodyum alımı azaltılmalıdır. Doğru yanıt C seçeneğidir.