GENEL BESLENME

Türkiye’de ilk Beslenme ve Diyetetik Bölümünün kuruluş yılı olan 1962 yılından itibaren Dört Besin Grubu modeli kullanılmaya başlanmış ve bu durum günümüze kadar sürdürülmüştür. Dört Besin Grubu modeline göre besinler, 1) Et Grubu, 2) Süt Grubu, 3) Sebze ve Meyve Grubu ve 4) Ekmek ve Tahıl grubu olarak gruplandırılmaktadır. Doğru cevap B şıkkıdır.

Etler genel olarak 6 grupta toplanmaktadır:
1. Kasaplık hayvan etleri (sığır, manda, domuz, koyun, keçi vb.)
2. Kümes hayvanları etleri (tavuk, kaz, ördek vb.)
3. Su ürünleri etleri (balık çeşitleri ile kabuklu deniz ürünleri)
4. Av hayvanları etleri (bıldırcın, keklik, tavşan vb.)
5. Sakatatlar (ciğer, yürek, böbrek, beyin vb.)
6. Et ürünleri (sucuk, sosis, salam, pastırma, kavurma, füme etler, gibi.) Doğru cevap E şıkkıdır.

Özellikle salam, sosis yapımında karışıma renk değişikliğini ve mikroorganizmaların üremesini önlemek için nitrit-nitrat gibi kimyasallar katılmaktadır. Bu kimyasalların vücutta oluşturabilecekleri zararlı etkiler C ve E vitamini gibi antioksidanlarla önlenebilmektedir. Bu tür ürünleri sık tüketmekten kaçınmalı ve tüketirken C ve E vitamininden zengin meyve ve sebzelere diyette yer vermeye dikkat etmelidir. Doğru cevap D şıkkıdır.

Yumurta; kabuk, yumurta akı, yumurta sarısı olmak üzere üç bölümden oluşur. %11’i kabuk, %58’i yumurta akı, %31’i de yumurta sarısıdır. Yumurta akı %88 su, %11 protein, %0.2 yağ, %0,8 mineral ve az miktarda karbonhidrat içerir. Yumurta sarısı ise, %48 su, %17.5 protein, %32.5 yağ, %1.9 mineral ile az miktarda karbonhidrattan oluşur. Yumurta proteinlerinin %100 oranında vücut proteinlerine dönüşmesi nedeniyle yumurta proteinleri “örnek protein” olarak değerlendirilmektedir. Doğru cevap E şıkkıdır.

Yumurta kabuğunda kırık, çatlak, kan ve kir olmamalı, temiz olmalıdır. Hava boşluğu büyük olmamalıdır. Hava boşluğu; “ekstra taze” olarak satışa sunulan yumurtalarda 4 mm, diğerlerinde 6 mm’den yüksek olamaz ve sabit olur. Kırıldığında kötü kokusu olmamalı ve sarısı ile beyazı birbirine karışmamalıdır. Yumurta akı; berrak, saydam ve jel kıvamında olmalı, yabancı madde içermemelidir. Doğru cevap C şıkkıdır.

Çökelek yağı alınarak ayran haline getirilen yoğurdun tuzla ısıtılarak katılaştırılması sonucu elde edilir. Protein değeri çok yüksektir. Doğru cevap D şıkkıdır.

Sebzeler farklı şekilde guruplandırılabilmektedir:
A- Bitkiden elde edilen kısımlarına göre şöyle gruplandırılır:
• Yumrular: Yer elması, patates
• Kökler: Şalgam, pancar, havuç, kereviz
• Soğanlar: Pırasa, soğan, sarımsak
• Sürgünler: Kuşkonmaz
• Yaprak: Lahana, ıspanak, semizotu, pazı, vb
• Çiçekler: Enginar, karnabahar, bamya
• Meyveler: Domates, patlıcan, biber, hıyar, kabak
B- Renklerine göre ise şu şekilde gruplandırılır:
• Yeşil sebzeler: Maydanoz, ıspanak, semizotu vb.
• Kırmızı renkli sebzeler: Kırmızı pancar ve kırmızı lahana
• Sarı renkli sebzeler: Havuç, tatlı kabağı
• Beyaz renkli sebzeler: Patates, soğan, karnabahar, kereviz. Doğru cevap A şıkkıdır.

Meyveler, yetiştirildikleri iklim koşullarına göre üç grupta incelenir:
• Ilıman kuşak meyveleri: Elma, armut gibi meyveler ile, kayısı, kiraz, vişne, şeftali ve erik gibi etli çekirdekli meyveler ve üzüm, çilek ahududu gibi yumuşak meyveleri içerir.
• Atropikal meyveler: Limon, portakal, grapefruit gibi turunçgil meyveleri ve avokado, incir ve kivi gibi meyveleri içerir.
• Tropikal (egzotik olarak da adlandırılırlar) meyveler: Japon elması, hurma, ananas, papaya vb. içerir. Doğru cevap B şıkkıdır.

Tahıl grubuna giren besinlerin işlevleri aşağıdaki gibidir;
• Karbonhidratları yüksek oranda içermeleri nedeniyle vücudun temel enerji kaynağıdırlar.
• Sinir, sindirim sistemi ile deri sağlığı ve hastalıklara karşı direnç oluşumunda önemli görevleri vardır. Doğru cevap A şıkkıdır.

Türkiye’de ilk Beslenme ve Diyetetik Bölümü 1962 yılında kurulmuştur. Doğru cevap B'dir.

Piyasada buğday unu randımanları 4 grupta incelenebilir:
1. %60-70 randımanlı unlara, ekstra-ekstra un denir. Kek, pasta yapımında kullanılırlar. Besin değeri (vitamin, mineral ve protein içeriği) en düşük olan unlardır.
2. %70-80 randımanlı unlara, ekstra un denir. Börek, çörek yapımında kullanılırlar.
3. %80-90 randımanlı unlara, birinci kalite un denir. Börek, çörek ve ekmek yapımında kullanılırlar.
4. %90’dan daha fazla randımanlı unlara da ikinci kalite unlar denir. Besin değeri en yüksek unlardır ve ekmek yapımında kullanılırlar. Doğru cevap C şıkkıdır.

Dört Besin Grubu modeline göre besinler, 1) Et Grubu, 2) Süt Grubu, 3) Sebze ve Meyve Grubu ve 4) Ekmek ve Tahıl grubu olarak gruplandırılmaktadır. Doğru cevap D'dir.

Su ürünleri, tatlı su ve denizden elde edilen balıklar ile kabuklu ve kabuksuz su ürünlerini kapsar. Protein, A, K ve B grubu vitaminleri ile iyot, fosfor ve çinko gibi mineraller bakımından zengindir. Doğru cevap C'dir.

Taze balığın gözleri parlak, lekesiz, solungaçları kırmızımsı pembe, pulları ve yüzgeçleri diri, kasları sert ve esnektir. Taze balıkta kaslara basıldığı zaman parmağın bıraktığı iz hemen düzelir, kokusu yoktur. Kötü koku balığın bayatlığının bir göstergesidir. Doğru cevap D'dir.

Büyüme çağındaki çocukların günlük beslenmelerinde bu gruptan en az iki su bardağı süt ya da yoğurt bulunmalıdır. Doğru cevap A'dır.

%80-90 (yüzde seksen-doksan) randımanlı unlara, birinci kalite un denir.

Okul öncesi dönem çocuklarının günlük olarak tüketmesi gereken et grubu besin 3-4 porsiyondur. Doğru cevap C'dir.

Gebelerin günlük olarak tüketmesi gereken et grubu besin miktarı  3-4 porsiyondur.  Doğru cevap C'dir.

Yetişkinlerin günlük olarak tüketmesi gereken sebze ve meyve grubu besin miktarı 600 gramdır. Doğru cevap D'dir.

Yetişkinlerin günlük olarak tüketmesi önerilen tahıl grubu besin miktarı 6-11 porsiyondur. Doğru cevap D'dir.