GENEL BESLENME

Sofralarımızda kullanılan şekerin kimyasal adı sukrozdur. Sakkaroz da denir. Sukroz bir molekül glikoz ve bir molekül früktozdan oluşur. En çok şeker kamışı ve şeker pancarında bulunur. Sofralarımızda kullandığımız şeker bu kaynaklardan elde edilir.

Yağlar da diyetin enerji veren önemli bir parçasıdır. Bir gram yağ dokuz kalori verir. Bu nedenle yoğun enerji kaynağıdırlar.

Pek çok vitamin besinlerde çok yaygın olarak bulunduğundan yetmezlik belirtilerinin ortaya çıkması kolay değildir. Yeterli ve dengeli bir diyetle beslenildiğinde, vitaminlerin tümü sağlanmış olur. Ancak günlük yaşantıda, hava kirliliği, su kirliliği, stres vb durumlara maruz kalınmaktadır. Bu nedenle bazı durumlarda diyete ek vitamin alınması gerekli olabilir. Ancak vitaminlerin özellikle de yağda eriyen vitaminlerin fazla alınmalarının zararlı etkileri göz önüne alınarak hiçbir zaman doktor ve diyetisyene danışmadan ek vitamin alma yoluna gidilmemelidir. Pek çok vitamin için en iyi kaynakların taze tüketilen sebze ve meyveler olduğu da unutulmamalıdır. Yağda eriyen vitaminlerle suda eriyen vitaminler arasındaki en önemli farklılık yağda eriyenlerin vücutta depolanabildikleri bu nedenle her gün alınmalarının gerekli olmadığı, suda eriyenlerin ise vücutta depolanamadıklarından diyetle her gün alınmalarının zorunlu olmasıdır. Yağda eriyen bazı vitaminlerin ön maddeleri varken, suda eriyenlerde ön madde yoktur. Yağda eriyen vitaminlerin yetmezlik belirtileri çok geç ortaya çıkarken suda eriyenlerin yetmezlik belirtileri daha çabuk ortaya çıkar.

Tüketilecek besinler içlerindeki besin ögelerine göre gruplandırılır ve bu gruplardan tüketilecek miktarlar kişilerin yaş, cinsiyet, fiziksel aktivite, biyokimyasal değerleri ve bir hastalık durumunun bulunup bulanmaması gibi özelliklerine göre belirlenir.

Yetişkinlerde bazal metabolik hız için gereken enerji kişinin kilosunun 24 ile çarpılması ile elde edilir. Kadın ve erkek arasındaki farklılık nedeniyle çıkan değere erkekler için %10 ekleme yapılır. Buna hafif aktivite düzeyi için %10 ekleme yapılarak günlük alınması gereken enerji bulunabilir.

Aktivite düzeyi düşük 27 yaşındaki 77 kiloluk Ahmet için;

77*24 = 1848

1848 + 1848*%10 = 1848 + 184,8 = 2032,8 Ahmet'in bazal metabolik hızı için gereken enerji miktarıdır.

2032,8 + 2032,8*%10 = 2032,8 + 203,28 = 2236,08 ise Ahmet'in günlük alması gereken enerji miktarıdır.

Bu da yaklaşık olarak 2236'dır.

Sağlıklı bireylerde yeterli ve dengeli beslenme için besinlerle alınan enerjinin %55-60 (yüzde ellibeş- yüzde altmış)'ı karbonhidratlardan, %25-30 (yüzde yirmibeş- yüzde otuz)’u yağlardan %12-15 (yüzde oniki- yüzde onbeş)’i de proteinlerden gelmelidir.

Proteinden zengin besinler; et, süt, yumurta gibi hayvansal kaynaklı besinlerdir. Bitkisel kaynaklardan da kurubaklagiller, protein yoğunluğu en çok olan bitkisel besinlerdir. Dolayısıyla kuzu eti, ton balığı, köy yumurtası ve kuru fasulye, çiğ avokadodan daha fazla protein bulundurur.

Bal ve pekmezin yapısında früktozun bulunması doğru bir ifadedir.

A, C, D ve E şıklarındaki ifadeler aşağıda verilen nedenlerden ötürü yanlıştır;

Meyve şekeri früktozdur.

Laktozun yapısında riboz bulunmaz.

Beyaz sofra şekerinin kimyasal adı sukrozdur.

Anne sütünde, inek sütüne göre daha fazla oranda süt şekeri bulunur.

Molekülde 6 dan az karbon bulunduranlar kısa, 6-10 olanlar orta, 12 ve daha fazla olanlar uzun zincirli yağ asitleri olarak bilinirler.

Vitaminlerin vücut tarafından yeterince sentez edilemeyip dışarıdan diyetle alınmasının gerekmesi, onları hormonlardan ayıran özelliktir.

C vitamini suda eriyen bir vitamindir.

Flor; kemik, diş, tiroid bezi ve deri gibi insan dokularında bulunan bir mineraldir. En önemli flor kaynağı ise içme suyudur.

Süt grubundan günlük alınması gereken miktar ergenlik çağındakiler için en az 2 su bardağı kadardır.

K vitamininin üç farklı formu vardır. Vitamin K1 (phylloquinone) yalnız bitkilerde bulunur. Vitamin K2 (Menaquinine) bakterilerin sentez ettiği formudur. Üçüncü form sentetik formdur ve K3 (menadion) olarak adlandırılır. Her üç formu da K vitamini etkinliği gösterir. K1 ve K2 sadece yağda eriyebilirken K3 suda da çözünebilir. Vitamin K hayvansal ve bitkisel yiyeceklerin çoğunda bulunur. En zengin kaynakları yeşil yapraklı sebzelerdir. Sebzenin koyu yeşil yapraklarında açık yapraklara göre daha fazla bulunur. Barsaklarda bakteriler tarafından yapılan K vitamininden organizma kısmen yararlanabilir. Gereksinimin yarısının bu yolla giderildiği bildirilmektedir. K vitamininin en önemli görevi kanın pıhtılaşmasına yardımcı olmasıdır. K vitamini yetersizliğine insanlarda pek rastlanmaz. Ancak aşırı kanamalarda, fazla antibiyotik ve sülfamidli ilaç kullanımlarında barsak florası bozulabileceğinden gereksinim artar. Yetişkinlerin günlük gereksinimi kilo başına 1 mcg dir. Bebeklerde gereksinim günde 5-10 mcg dir.

Yağda eriyen vitaminler A, E, D ve K vitaminleri ve suda eriyen başlıca vitaminler de B grubu vitaminleri ve C vitaminidir.

Suda eriyen bu vitamin askorbik asit olarak da bilinir. C vitamini kuvvetli bir antioksidandır ve bağ dokusu yapımında, kılcal damarların kuvvetli olmasında etkindir. C vitamininin vücudu enfeksiyonlardan ve bakteri toksinlerinden koruduğu savunulmaktadır. Enfeksiyonlar sırasında vücuttaki C vitamini miktarı azalmaktadır. C vitamini ayrıca demir emilimine de yardımcı olur. C vitamini kanser oluşumuna neden olan pek çok maddenin vücuttan atımına destek olduğundan antikanser öge olarak da bilinir.

Osteomalasi yetişkin riketsi olarak da tanımlanır. Osteomalasi, D vitamini, kalsiyum ve/veya fosfor yetmezliğine bağlı olarak kemiklerin yumuşamasıdır. Genellikle çok sıkı kapanıp hiç güneşe çıkmayan ve sık gebelik nedeni ile kalsiyum depoları boşalan kadınlarda görülür.

Flor kemik, diş, tiroid bezi ve deri gibi insan dokularında bulunan bir mineraldir. Dişlerde ve kemiklerde floraapatit kristallerini oluşturur. Diş minesinin dayanıklılığını ve kemikte, kemik minerallerinin uygun yerleşmesini sağlar.

Yeterli ve dengeli beslenme için sebze ve meyve grubundan günde en az üç-beş porsiyon alınması gerekir.

Kurubaklagiller, bitkisel besinlerde protein yoğunluğu en fazla olan türdür. Doğru cevap A'dır.