GENEL BESLENME - Deneme Sınavı - 13

Büyüme geriliği ve raşitizm

Yiyecekler çocukların kolay tüketeceği şekilde hazırlanmalıdır.

Adolesanlarda günlük  enerjideki karbonhidrat miktarı  %50-55 (yüzde elli-ellibeş)'dir.

Alkol ve kafein alımı sınırlandırılmalıdır.

I) Doymuş yağlardan, kolesterolden ve katı yağlardan fakir

II) Yeterli meyve, sebze 

III) az yağlı süt ve süt ürünleri

Kanser

Enerji: İlk 3 aydan sonra, sağlıklı bir bebeğin gelişimi için günlük 300 kalori civarın­da fazladan enerji alınmalıdır. Gebelik öncesi ağırlığa göre eklemeler yapılır. Buna göre; gebelik öncesi ağırlık normalse, ilk üç ay normal gereksinime 150 kalori, 4-9 aylarda ise 300 kalori kadar ek yapmak uygun olur.

Okul öncesi dönem çocuklarının günlük protein gereksiniminin yarıdan fazlası et, süt, yumurta gibi iyi kalite proteinden sağlanmalıdır. Günlük beslenme planı içinde yüksek kaliteli proteinlerden bir yumurta, 500 ml süt ya da yoğurt, 1 köfte kadar et ya da bir por­siyon kurubaklagil yer alıyorsa protein alımı yeterlidir. Bu yaş grubu çocuklarda günlük protein gereksinimi 1-2 g/kg/gün kadardır. Günlük toplam enerjinin %13-15’i proteinden gelmelidir. Vücudun oksijenlenme, mikroplarla savaşma, dokuları besleme gibi yaşamsal pek çok işlevi özel proteinler aracılığı ile gerçekleşebilir. Bu özel proteinlerin oluşturulma­sı için de besinlerle yeterli protein almak gerekir. Bu dönemde toplam enerjinin %50-60’ı karbonhidratlardan sağlanmalıdır. Ancak basit karbonhidratlar (şeker, bisküvi, çikolata vb) yerine kompleks karbonhidratların tüketilmesi önemlidir. Aşırı şeker alımı iştahsızlık ve diş çürüklerine neden olabilir.

Adolesan dönemde demir gereksinimi kan hacmi ve kas kitlesindeki artış­tan dolayı daha fazladır. Özellikle kız adolesanlarda menstruasyon dönemi başladığı için erkek adolesanlara göre daha fazla gereksinim vardır. Vejetaryen diyet ile beslenen adolesanlarda demir yetersizliği görülmektedir.

Enerji: Yaşlılıkta bazal metabolizma hızı, dolayısıyla enerji gereksinmesi de azalır. Enerji gereksinmesindeki azalmanın bir diğer nedeni de fiziksel aktivitedeki azalmadır.

Protein: Yaşlılarda protein gereksinmesi artar. Yaşlıların vücut fonksiyonlarını ger­çekleştirebilmeleri için, vücut dokularının korunması ve immün sistem için proteinden zengin besinleri tüketmeleri gereklidir.

Kalsiyum-demir-çinko: Yaş ile birlikte kalsiyumun emilimi azalır, kemiklerden çeki­mi artar, kemik mineral kitlesi azalır. Beslenmesine dikkat etmeyen yaşlılarda demir yetersizliği nedeniyle anemi oluşabilir. Ayrıca, hastalıklar, ilaç tedavisi, mide asit salgısının azalması ve antiasit kullanılması ile de demir emilimi yaşlılarda azalmaktadır. Yaşlanma ile çinkonun tüketim ve emilim düzeyi düşer. Yaşlılarda hücresel bağışıklığın da azalması nedeniyle çinko alım miktarı artırılmalıdır.

Sporcularda sıvı alımı egzersiz öncesi, sırası ve sonrasında hiç ihmal edilme­mesi gereken bir konudur. Egzersizden 2-2,5 saat önce en az 2 su bardağı sıvı (su, süt, meyve suyu olabilir) alınması gerekir. Egzersiz sırasında da zaman zaman ve yudum yudum sıvı alımı sürmelidir. Egzersizden sonra alınacak sıvı miktarı, egzersizde kaybedilen ağırlık kay­bına göre düzenlenir. Her yarım kilo kayıp için 2 su bardağı sıvı alınmalıdır. Yoğun egzersiz yapılıyorsa sadece egzersiz sırasında değil gün boyu sıvı tüketmeye özen gösterilmelidir.

Yetişkinlerde Beden Kitle İndeksine göre şişmanlığın değerlendirilmesi aşağıdaki tabloda gösterilmiştir. 

BKI (kg/m2)

Şişmanlık Değerlendirmesi

<18.5

Zayıf

18.5-24.9

Normal kilolu

25-29.9

Fazla kilolu

30-34.9

Şişman derece 1

35-39.9

Şişman derece 2

>40

Morbid (Aşırı) şişman derece 3

Bazı besin ögeleri kan basıncını olumlu ya da olumsuz yönde etkilemektedir. Bunlar:

Sodyum: Sodyum sağlık için gereklidir ve yeterli, normal miktarda alınırsa vücuttaki sıvı dengesini düzenler. Fazla miktarda alınması kan basıncının yükselmesine neden olur. Diyette sodyumun en önemli kaynağı sofra tuzu (sodyum klorür) ve işlenmiş gıdalardır. Araştırmalar fazla tuz alımının hipertansiyon sıklığında etkin olduğunu göstermektedir. Sofra tuzu içerisinde bulunan klorür sodyumun etkisini arttırmaktadır.

Kalsiyum: Kalsiyum tüketiminin yetersizliği hipertansiyon riskini arttırmaktadır. Süt ve süt ürünleri kalsiyumun en iyi kaynaklarıdır.

Potasyum: Kan basıncı, potasyum alımı ile ters yönde ilintilidir. Sebze-meyve gibi potasyumdan zengin besinlerin tüketiminin artırılması hipertansiyonun kontrol altına alınmasına yardımcı olur.

Magnezyum: Kan basıncının düzenlenmesi üzerinde etkisi vardır. Hipertansiyonu olan bireylerde serum magnezyum düzeylerinin normal bireylere göre daha düşük oldu­ğu bildirilmektedir.

Yağlar: Diyetle doymuş yağ ve kolesterol alımının yüksek olması kan yağlarının yük­selmesine yol açarak hipertansiyon için de risk oluşturabilmektedir.

Alkol: Fazla miktarda ve sık içilen alkol kan basıncını yükseltebilir.

Tip I ve tip II olmak üzere iki tür diyabet vardır.

Tip I diyabet: Vücut çok az insülin yapar ya da hiç insülin yapmaz.

Tip 2 diyabet: Vücut insülin yapar fakat yeterli kullanılmaz

Tip 1 Diyabet Nedenleri

Tip 2 Diyabet Nedenleri

Genetik yatkınlık

Genetik yatkınlık

Pankreasa zarar veren virüsler

Şişmanlık

Vücudun kendi savunma sisteminde oluşan ve pankreastaki insülin yapan hücrelerin hasar görmesi

Gebelik sürecinde diyabet gelişmesi

Yaş

Stres

 

Hipertansiyon

Normal kilolu kişilerde gebeliğin ilk 3 ayı içerisinde beklenen ağırlık kazancı 1 - 2 kadar olmalıdır.

Sağlıklı yetişkin kadınlar için gebelik süresince normal ağırlık kazanımı 10 - 14 kadar olmalıdır.

Gebelik döneminde annenin protein ihtiyacı 70 - 80 kadar dır.

Menapoz dönemindeki bir kadının karbonhidratlardan alması gereken enerji miktarı 55 - 60 kadardır.