GENEL BESLENME - Deneme Sınavı - 21

Laktoz: İnsan ve hayvan sütlerinde bulunan bir disakkarittir. Bu nedenle süt şekeri olarak da adlandırılır. Laktoz bir molekül glikoz ve bir molekül galaktozdan oluşur. Anne sütünde %7-8, inek sütünde %4-5 kadardır. Doğru cevap D'dir.

Yapılarında galaktoz, glikoz ve früktoz monosakkaritleri bulunan oligosakkaritlere galaktooligosakkaritler, früktoz ve glikoz bulunanlara fruktooligosakkaritler, hepsi glikoz moleküllerinden oluşana maltodekstrin denilir. Doğru cevap B'dir.

Nişasta: Nişasta karbonhidratların bitkilerdeki depo şeklidir ve diyet karbonhid-ratının %80-90 ını oluşturur. Nişasta birçok glikoz ünitesinden oluşmuş bir polisakkarittir. Doğru cevap C'dir.

Kolesterol: Vücut dokularındaki hücre zarlarında bulunan ve kan plazmasında taşınan bir lipit ve alkol bileşimidir. Safra asitleri, steroid hormonları ve D vitamini kolesterol türevleridir. Vücutta serbest halde bulunduğu gibi uzun zincirli yağ asitleri ile
esterleşmiş olarak lipoproteinlerin bileşiminde bulunur. Doğru cevap Bdir.

Örneğin tiamin (B1), karbonhidrat metabolizmasında, riboflavin (B2), protein ve yağ metabolizmasında, niasin tüm metabolik işlemlerde görev alır. Riboflavin deri ve göz sağlığı için de gerekli bir vitamindir. Riboflavin yetersiziliğinde gözlerde kaşınma ve ışık hassasiyeti, ağız kenarında yaralar (keylozis) ve dilde iltihaplanmalar (glossit) oluşur. Doğru cevap B'dir.

Flor: Kemik, diş, tiroid bezi ve deri gibi insan dokularında bulunan bir mineraldir. Dişlerde ve kemiklerde floraapatit kristallerini oluşturur. Diş minesinin dayanıklılığını ve kemikte, kemik minerallerinin uygun yerleşmesini sağlar. En önemli flor kaynağı içme
suyudur. Doğru cevap D'dir.

Ekmek ve Tahıl Grubu: Bu grup Niasin ve Tiamin gibi B vitaminlerini ve enerjiyi sağlar. Niasin ve Tiamin besinlerdeki enerjinin bedenimizde güç enerjisine dönüşmesini sağlayan vitaminlerdir. Doğru cevap A'dır.

Glikoz, fizyolojik yönden en önemli şekerdir. Üzüm şekeri ya da kan şekeri olarak da adlandırılır. Serbest olarak bitkisel besinlerde özellikle, meyveler, bazı kök sebzeler, bal, pekmez, tatlı mısır ve mısır şurubunda bulunur. Doğru cevap D'dir.

Polisakkaritler, bileşimlerinde 10 ve üzeri monosakkarit içeren karbonhidratlardır. Beslenme açısından önemli olanları glikojen, nişasta ve selülozdur. Doğru cevap A'dır.

Yağların diyetteki önemi, enerji kaynağı olarak kullanılmaları yanında yağda eriyen vitaminlerin barsaklardan emilimine yardımcı olmalarından ileri gelir. Çoklu doymamış yağ asitleri yüksek olan mısır özü ve ayçiçek yağı gibi yağlar günlük tüketilen yağlardan gelen enerjinin %10’undan fazla tüketilmemelidir. Doğru cevap B'dir.

Bu yağlar çoğunlukla hayvansal kaynaklıdır ve oda sıcaklığında katı olarak bulunur. Bu yağlara örnekler tereyağı ve iç yağıdır. Bu yağların içerdiği yağ asitlerinin karbon zincirleri arasında çift bağ yoktur. Süt ve yumurta sarısındaki yağ asitleri de doymuş yağ asitleridir. Bazı bitkisel besinlerin içerdiği yağların doymuş yağ asidi oranı da oldukça yüksektir. Bunlar Hindistan cevizi yağı ve palm (hurma) yağlarıdır. Asetik, bütirik, palmitik, stearik gibi yağ asitleri doymuş yağ asitlerine örnektir. Doğru cevap C'dir.

Yeterli beslenme; bedenin gereksindiği enerji, besin ögeleri ve diğer bioaktif maddelerin yeterli olarak alınması, dengeli beslenme; besin ögelerinin birbirlerine göre ve öğünlerde dengeli olarak tüketilmesi, sağlıklı beslenme ise; besinlerin hazırlanma ve pişirilme sırasında sağlık için zararlı hale gelmelerinin önlenmesi ya da içlerinde sağlığı tehdit eden ögelerin bulanmaması şeklinde özetlenebilir. Doğru yanıt C’dir.

Çocuklarda bir yaş için 1100 kalori ve her yaş için +100 ekleme ile kabaca gereken enerji bulunabilir. Buna göre üç yaşında 1400, 4 yaşında 1500, 5 yaşında 1600, 6 yaşında 1700 kalorilik bir enerji çocuklar için ortalama değerlerdir. Çocuğun büyüme hızına göre alacağı enerji azalır ya da çoğalır. Doğru yanıt D’dir.

Sağlıklı bireylerde yeterli ve dengeli beslenme için besinlerle alınan enerjinin %55-60’ı karbonhidratlardan, %25-30’u yağlardan %12-15’i de proteinlerden gelmelidir. Doğru yanıt B’dir.

Yağda eriyen vitaminler A, E, D ve K vitaminleri; suda eriyen vitaminler ise B grubu vitaminleri ve C vitaminidir. Doğru cevap B'dir.

Proteinleri oluşturan amino asitler, sekiz tanesi hariç, vücut tarafından sentez edilebilir. Vücut tarafından sentez edilemeyen ve besinlerle belirli miktarlarda alınması gereken amino asitlere elzem (ya da esansiyel) amino asitler denilir. Bunlar lizin (lysine), treonin (threonin), löysin (leucine), izolöysin (isoleucine), metionin (methionine), fenilalanin (phenylalanine), triptofan (tryptophan) ve valin (valine) dir. Yetersizliklerinde çocuklarda büyüme geriliği oluştuğundan histidin (histidine) ve arginin (arginine) de çocuklar için elzem olan amino asitler içinde yer alır. Besinlerdeki proteinlerin amino asit değerleri farklılık gösterir. Amino asitleri elzem amino asitler yönünden yeterli olanlara kaliteli protein denilir. Et, süt, yumurta gibi hayvansal proteinler kaliteli proteinlerdir. Bitkisel proteinlerde elzem amino asitlerden bazıları yetersizdir. Örneğin mısır proteininde triptofan, buğday proteininde lizin, kurubaklagillerde metionin yetersizdir. Tahılların kurubaklagillerle birlikte tüketilmeleri bu eksiklikleri bir dereceye kadar tamamlayabilir. Doğru yanıt B’dir.

Mineraller besinin yakılması sonucu kül olarak geride kalan inorganik elementlerdir. Külün analizi sonucu 40’a yakın mineral ortaya çıkar. Ancak bunların 17’si insan için elzemdir. Doğru cevap D'dir.

Beslenme açısından önemli monosokkaritler 6 karbonlu heksoz grubundan glikoz, früktoz ve galaktoz ve 5 karbonlu gruptan da riboz dur. Glikoz, fizyolojik yönden en önemli şekerdir. Üzüm şekeri ya da kan şekeri olarak da adlandırılır. Kan dolaşımındaki ana şeker formu glikozdur. Bu nedenle glikoz “kan şekeri” olarak bilinir. Karaciğer ve kaslarda glikojen olarak depolanır. Früktoz ve galaktoz gibi diğer monosakkaritler karaciğerde glikoza dönüştürülerek kana verilir. Glikoz beyin, sinir dokuları ve eristoristlerin ana enerji kaynağıdır. Doğru yanıt B’dir.

Çoklu doymamış yağ asitleri yüksek olan yağların hidrojenlendirilerek doyurulması ile elde edilen margarinler içinde vücut için sakıncalı trans yağlar oluştuğundan bu yağların da çok sınırlı tüketilmesinde yarar vardır. Hidrojenasyon sırasında yağ asitleri yapısı değişir ve değişen bu yağlar trans yağ asitleri olarak adlandırılır. Trans yağ asitlerinin sağlık için sakıncalı olduğu konusunda tartışmalar sürdüğünden diyette trans yağ içeren yağların kullanımlarının azaltılması önerilmektedir. Son yıllarda sıvı yağların katılaştırılmasında interesterifikasyon denilen bir yöntem kullanılmakta ve trans yağ oluşumu engellenmektedir. İnteresterifikasyon, doymamış yağ asitlerinin hidrojenle doyurulması yerine, katılığı sağlayacak yağ asitleri ile sıvılığa neden olan yağ asitlerinin enzim ya da kimyasal yöntemleri kullanılarak birbirleri ile değiş-tokuş ettirilmesi temeline dayanan bir yöntemdir. Margarin satın alırken bu özelliğine dikkat etmek gerekir. Doğru yanıt A’dır.

Tiroid hormonunun bileşiminde bulunan iyot, bazal metabolizma hızının (vücudun istirahat halinde iken organların çalışması için harcanan enerji) düzenlenmesinde önemli rolü olan bir mineraldir. Yetişkin bir kişinin vücudunda ortalama 15-30 mg iyot bulunmaktadır. Doğru cevap E'dir.