GELİŞMEKTE OLAN ÜLKELERDE SİYASET

Nelson Mandela’nın ilk siyahi Devlet Başkanı olarak yemin ettiği 10 Mayıs 1994 sadece Güney Afrika siyasi hayatı açısından değil, Afrika kıtası açısından da bir dönüm noktasıdır. Güney Afrika’da Apartheid rejiminin sona ermesi Afrika’daki beyazların kontrolü altında olan son kalenin de düşmesiyle sonuçlanmıştır.

Hükûmet 1936 yılında yaptığı bir düzenlemeyle zaten Cape Eyaleti’nde sınırlı olarak oy kullanan siyahların oy kullanma haklarını tamamen kaldırdı (Dubow, 1989:166-171).

11 Şubat 1990 tarihinde De Klerk’in yaklaşık 27 yıldır hapiste olan Nelson Mandela’yı serbest bırakması, Güney Afrika siyasi hayatında önemli bir dönüm noktası oldu.

Özgür bir ortamda gecen Güney Afrika’nin ilk demokratik seçimleri sonucunda Nelson Mandela 9 Mayıs 1994’te oy birliğiyle Güney Afrika’nin ilk siyahi devlet başkanı seçildi.

Güney Afrika toplumu sosyo-ekonomik açıdan eski Devlet Başkanı Thabo Mbeki başta olmak üzere birçok kişi tarafından genellikle ‘iki ulus’ olarak tanımlanmaktadır.

1948-1994 arası dönemi temsil eden Apartheid döneminde Güney Afrika’nın dış politikası tek kelimeyle ‘güvenlik arayışı’ olarak ifade edilebilir.

Mandela dönemine genel olarak bakınca dengeden uzak ve olaylara tepki merkezli bir dış politika anlayışının dönemi kuşattığını söylemek mümkündür

Mbeki’nin başkanlığının birinci dönemini ifade iden 1999-2004 yılları arasını, Güney Afrika dış politikası için telafi dönemi olarak adlandırmak mümkündür. Güney Afrika’nın 2002 yılında Afrika Birliği’nin yeni bir isim ve yapı ile ortaya çıkması için çalışması ve NEPAD adlı kıtasal bir ekonomik gelişme programının hazırlanmasında ortaya koyduğu çaba çok uluslu örgütlere verdiği önemin göstergeleriydi.

Bunların başında muhalefet partilerini destekleyen halkın ANC’nin her ha- lükarda seçimi kazanacağını düşünerek sandık başına gitmemesi; bir çok beyazın Güney Afrika’dan göç etmesi; ve HIV/AIDS’in özellikle siyah seçmen arasında hızla yayılması ve bunların birçoğunun yaşamını yitirmesi sayılabilir (Southall, Daniel, 2005:37).

Güney Afrika siyasi hayatını şekillendiren ANC yönetimi o tarihten bugüne kadar kurulan hükûmet kabinelerinden farklı toplumsal kesimleri temsil eden kişilerin bulundurulmasına özen gösteren bir politika izlemiştir.

Malan tarihte Büyük Göç (the Great Trek) olarak adlandırılan ve Afrikaansların içinde yaşadıkları İngiliz Kolonisini beğenmeyip Güney Afrika’nın iç bölgelerine doğru göç etmeleri sonucu bir çok kişinin ölümüne yol açan acı hatıralar anısına bir gün düzenlemiştir. Aynı şekilde 16 Aralık 1938 tarihinde Afrikaansların Zuluları yendiği Kanlı Nehir (the Blood River) Savaşının 100. yıl dönümünde, Malan Pretoria’da bir festival düzenleyerek Afrikaans halkının milliyetçilik eğilimlerini güçlendirmeye çalıştı. Burada yaptığı konuşmada Malan, Güney Afrika’nın ‘beyaz adamın toprağı’ olması gerektiğini söyleyerek 1948 yılında iktidara gelmesiyle beraber başlayacak olan Apartheid’in ilk temellerini atmıştır. 1948’de iktidara gelmesinden sonra Malan liderliğindeki Ulusal Parti Afrikaanslara öncelik veren ve diğerlerini dışlayan bir polikayı 1950’lerde düzenledikleri yasalarla uygulamaya başladı. Daha çok yasalarla uygulanan apartheid sistemi, 1950’lerdeki yapılan bir dizi düzenlemeyle resmî devlet politikası olmuştur. Doğru cevap C'dir.

Siyah Bilinçlenme Hareketi (Black Consciousness Movement) olarak adlandırılan Biko’nun siyasi hareketi ve başkanlığını yaptığı SASO özellikle öğrenciler arasında taraftar buldu ve kısa bir sürede yaygınlaştı. Apartheid hükümeti ilk önceleri şiddet dışı yollarla mücadeleyi desteklediği için SASO’ya olumlu yaklaşırken, özellikle BPC’nin kurulmasından sonra daha çok siyasi bir örgüt haline gelen SASO ve lideri Biko’nun faaliyetlerine sınırlama getirmeye başladı. Bunun sonucunda Steve Biko, 18 Ağustos 1977 tarihinde polis tarafından bir yol çevirmesi esnasında göz altına alındı. Gözaltındayken Pretoria’da öldürülen Biko, genç yaşına rağmen Güney Afrika siyasi hayatına fikirsel anlamda en büyük katkıyı yapanların başında gelmektedir. Doğru cevap A'dır.

Apartheid döneminde yıllarca bakanlık yapmış olan fakat reformlara açık bir eğilim gösteren De Klerk’in devlet başkanı seçilmesi, Apartheid rejimi için sonun başlangıcıydı. 1990 Ağustos ayında Mandela ANC’nin silahlı mücadeleyi bıraktığını açıkladı; De Klerk ise Apartheid rejimi yasalarını tek tek kaldırmaya başladı. 20 Aralık 1991’de resmî anayasa görüşmeleri hükûmet ve siyasi partilerden oluşan on dokuz grubun katılımıyla başladı. Demokratik Bir Güney Afrika İçin Kongre (Convention for a Democratic South Africa- CODESA) adı verilen bu toplantılar daha sonra Güney Afrika’da demokratik bir yapının kurulmasında kilit rol oynadı. Doğru cevap D'dir.

RC’nin amacı 1960 ile 1994 yılları arasında Güney Afrika’da meydana gelen insan hakları ihlallerini araştırmak ve suç işleyenlerin eğer itiraf ederlerse genel aftan yararlandırılmasını sağlamaktı. Çalışmalarını bir rapor hâlinde yayımlayan TRC, Apartheid döneminde kendilerine karşı suç işlenenler için tazminat ödenmesi önerisinde bulundu ve bu çerçevede hükûmet ilk tazminat ödemelerin TRC’nin temel görevi gizli kalmış suçları ortaya çıkararak Güney Afrika’da devam etmekte olan genel uzlaşma ortamına katkıda bulunmaktı. Doğru cevap B'dir.

Nelson Mandela'nın ardından Thabo Mbeki’nin devlet başkanı seçildiği 1999 yılından sonra Güney Afrika siyasal sistemi uzlaşmanın ötesinde apartheid döneminden kalan köklü ekonomik ve sosyal sorunlara çözüm arayışı içerisindedir. Toplumsal ve ekonomik hayatın yeniden düzenlenmeye çalışıldığı bu dönem halen devam etmektedir. Eylül 2008’de iç siyasi sebepler yüzünden Mbeki görevinden istifa etmek zorunda kalmış olup yerine 2009 baharında yapılacak olan seçimlere kadar Güney Afrika devlet başkanlığına ANC başkan yardımcısı Kgalema Motlanthe getirilmiştir. 2009’da yapılan seçimlerde ANC adına yarışan Jacob Zuma devlet başkanı seçilmiş ve halen bu görevini yürütmektedir. Doğru cevap C'dir.

Güney Afrika hükümeti 1994 yılından sonra bir dizi düzenlemeler yaparak bozuk olan gelir dağılımını düzeltmeye çalışmaktadır. Bu düzenlemelerin başında devlet ihalelerinin tarihsel olarak dezavantajlı (historically disadvantaged people) gruplara verilmesi gelmektedir. Devlete ait çeşitli işyeri kontratlarının verilmesi ve devlet kullanımı için mal satın alma öncelikleri bu tanımlanan sınıfa ayrıcalıklıdır. Hükûmet BEE siyasetiyle özel sektöre müdahale etmekte ve yeni özel sektör yaratmada ilgili sınıfa giren kişilere öncelik tanımaktadır. Eğitim olanakları konusunda dezavantajlı gruplara öncelik verilmesi bu uygulamalardan birisi değildir. Doğru cevap A'dır.

Afganistan savaşıyla başlayan SSCB’nin çöküşü aynı zamanda Güney Afrika’daki Apartheid rejimin çöküşünün başlangıcını temsil eder. Uluslararası baskı ve iç çekişmelere dayanamayan Apartheid rejimi nihayet 1990’ların başında çözülmeye, 27 Nisan 1994’te yapılan ve siyahların ilk kez oy kullandığı genel seçimle de sandığa gömülmüştür. 1994 yılından sonra Güney Afrika’ya uluslararası toplum tarafından uygulanan amborgalar kalkmış ve Güney Afrika uluslararası topluma tekrar katılmıştır. Güney Afrika, 1 Haziran 1994’te İngiliz Milletler Topluluğuna, 23 Haziran 1994’te BM Genel Kuruluna yeniden girmiştir. Doğru cevap C'dir.

Thabo Mbeki’nin 1997 yılında açıkladığı ve her geçen gün popülerlik kazanan Afrika Rönesansı tezi, Landsberg ve Hlophe’ye (1999) göre Güney Afrika dış politikasının temel direğini oluşturmaktadır. Ayrıca Güney Afrika hazırlanmasında etkin şekilde rol aldığı Afrikanın Kalkınmasi için Yeni İşbirliği (New Partnership for African Development -NEPAD) adlı ekonomik kalkınma programı yoluyla Afrika kıtasındaki geri kalmışlık ve yoksulluğu azaltmayı hedeflemektedir. Doğru cevap A'dır.

Güney Afrika’da siyasi partiler sağ-sol ya da merkez diye bir yapılaşma içerisinde değildir. Bütün partiler merkezi partilerdir. Sol eğilimli olan Güney Africa Kominist Partisi seçimlere tek başına girmemekte ve ANC ile birlikte üçlü ittifak içinde seçimlere katılmaktadır. Bu anlamda liberal parti bu partilerden birisi değildir. Doğru cevap D'dir.

Ulusal Meclis yasaların hazırlanmasında ve yapımında yetkilidir. En yüksek yasal organ olarak yasaları değiştirebilir, onaylayabilir ve reddedebilir. Ulusal Meclis kararlarını oy çokluğuyla alır. Ulusal Meclis çeşitli mekanizmalar yoluyla yürütme organını denetler. Doğru cevap A'dır.