GELİŞMEKTE OLAN ÜLKELERDE SİYASET

Modern uluslararası sistemin en temel kurucu aktörleri devletlerdir. Yakın tarihte uluslararası sisteme yeni devletlerin katıldığı üç önemli dönem dikkat çekmektedir. Devlet sayısının artışındaki ilk dalga, I. Dünya Savaşı sonucunda Habsburg ve Osmanlı İmparatorluklarının yıkılması sonrası yeni devletlerin ortaya çıkışı ile yaşandı. İkinci dalga, II. Dünya Savaşı sonrasında yaşanan dekolonizasyon süreci yani Avrupalı devletlerin denizaşırı sömürgelerinin bağımsızlıklarını kazanmalarıydı. Üçüncü dalga ise Soğuk Savaş sonrasında SSCB’nin yıkılması ve komünist blokun çözülmesidir.

Fransa ve İngiltere gibi sömürgeci ülkeler ise eski sömürgeleri üzerindeki ayrıcalıklarını devam ettirebilmek için yeni arayış içine girdiler ve eski sömürgeleriyle olan ilişkilerini yeni duruma göre tanımlayan yeni iş birliği mekanizmaları ve siyasi formüller geliştirdiler. Bunların başında, gevşek yapılı uluslararası platformlar oluşturmak ve içinde mali yardımı da içeren ekonomik iş birliği ve dayanışma toplulukları kurmak gelmektedir. 1958 yılında kurulan Fransız Milletler Topluluğu (French Community) zaman içinde kâğıt üzerinde kalan bir yapıya dönüşmüş ve 1995’te tamamen ortadan kalkmıştır. Doğru yanıt A seçeneğidir.

Monroe Doktrini ile ABD, Avrupa ülkelerinin Amerika kıtalarındaki ülkelerin iç işlerine karışmamalarını ve bu bölgede sömürge elde etmeye çalışmamalarını talep ediyordu.

MIST ülkeleri Meksika, Endonezya, Güney Kore, Türkiye'dir.  Bu dört ülkeden  günümüzde  gelişmiş ülkeler sınıflandırmasına dahil olan MIST ülkesi sadece Güney Kore iken diğer üçü hâlen gelişmekte olan ülkelerdir. Doğru yanıt C seçeneğidir.

BRICS ülkeleri Çin, Rusya, Brezilya, Hindistan ve Güney Afrika'dan oluşmaktadır. Türkiye BRICS üyesi değildir.

İslam İş Birliği Teşkilatı’nın amacı İslam dünyasının ortak sesi olmak ve dünya genelinde barış ve uyumu teşvik etmektir.

Asya Pasifik Ekonomik İş Birliği (APEC) 1989 yılında Avustralya’da bir araya gelen 12 Asya Pasifik ülkesi tarafından kurulmuştur.

Birden çok ülkede faaliyet gösteren ticari işletmelere verilen ad çok uluslu şirkettir.

Meydana gelen ve darbe olarak yorumlanan yönetim değişikliği nedeniyle üyeliğin gerektirdiği demokratik standartları karşılayamadığı düşünülen Paraguay’ın üyeliği Haziran 2012 itibarıyla diğer Mercosur üyeleri tarafından askıya alınmıştır.

Türkiye'nin kurucu üyesi olduğu bölgesel işbirliği Karadeniz Ekonomik İşbirliği Örgütü'dür.

Yakın tarihte uluslararası sisteme yeni devletlerin katıldığı üç önemli dönem dikkat çekmektedir. Devlet sayısının artışındaki ilk dalga, I. Dünya Savaşı sonucunda Habsburg ve Osmanlı İmparatorluklarının yıkılması sonrası yeni devletlerin ortaya çıkışı ile yaşandı. İkinci dalga, II. Dünya Savaşı sonrasında yaşanan dekolonizasyon süreci yani Avrupalı devletlerin denizaşırı sömürgelerinin bağımsızlıklarını kazanmalarıydı. Üçüncü dalga ise Soğuk Savaş sonrasında SSCB’nin yıkılması ve komünist blokun çözülmesidir.

Doğru cevap D‘dir.

Sayfa: 27

Amerikan Devletleri Örgütünün 1948’deki kurucu metni bir bakıma Monroe Doktrini’nin teyidi niteliğindedir. Avrupa ülkeleri Monroe Doktrini’ne uygun davranmadıkları takdirde ABD bunu düşmanca bir hareket sayarak karşı koyacaktı. ABD’nin bu tutumunun Latin Amerika’daki İspanyol sömürgelerine faydası olmuştur. Avrupalı devletler, sömürgeleri bağımsızlık mücadelesi veren İspanya’ya ABD’den çekindikleri için yardım edememişlerdir. ABD’nin Monroe Doktrini ile somutlaşan bu tavrı, 1820-1830 döneminde Latin Amerika’daki bütün İspanyol sömürgelerinin bağımsızlıklarını elde etmelerine imkân sağlamıştır.

Doğru cevap E‘dir.

Sayfa: 28-29

Aslında uluslararası sistemdeki güçlü aktörler de gelişmekte olan ülkeleri kendi yanlarına çekerek küresel sisteme entegre etmeye çalışmışlardır. Bu çerçevede uluslararası sisteme yeni katılan devletleri küresel ekonomi-politik yapılara entegre etmek amacıyla büyük devletler öncülüğünde çok sayıda devletin üyeliğine açık olan uluslararası örgütler kurulmuş veya bazı örgütlerin gelişmekte olan ülkelerin ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik alt birimleri oluşturulmuştur (Navari, 2000: 198). Gelişmekte olan ülkelerin mali ihtiyaçlarının karşılanmasına yönelik ilk kurumsallaşmış uluslararası destek Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankasından (IBRD) gelmiştir. 1944’te savaş sonrası Avrupa’nın yeniden inşası için kurulan IBRD’nin 1950’li yıllarda ana çalışma alanı, yeni devletlere kalkınmalarını destekleyecek uygun krediler vermek olmuştur.

Doğru cevap B‘dir.

Sayfa: 30

Günümüzde gelişmekte olan ülkeler olarak nitelendirdiğimiz ve yeryüzündeki devletlerin yaklaşık üçte ikisini kapsayan gruptaki ülkelerin ortak özellikleri geçmişte sömürgeciliğe veya emperyalizme maruz kalmış olmalarıdır. Gelişmekte olan ülkelerin çoğunda yaygın olan diğer ortak sorunlar ise istikrarsız siyasal sistemler, gelir dağılımı eşitsizlikleri ve yerel ekonomilerin küresel rekabet karşısında zorlanmalarıdır.

Doğru cevap E‘dir.

Sayfa: 48

Gelişmekte olan ülkeler 1970’lerden bu yana ekonomik kalkınmada gösterdikleri başarıya dayanarak kendi içlerinde sınıflandırılmaya başlanmışlardır. Gelişmekte olan ülkeler arasında yükselen ülkeler olarak gösterilen ilk grup, 1960’lı ve 1990’lı yıllar arasında çok konuşulan Asya Kaplanlarıdır. Asya Kaplanları; Hong Kong, Güney Kore, Tayvan ve Singapur’dan oluşmaktadır.

Doğru cevap A‘dır.

Sayfa: 38

En Az Gelişmiş Ülke sınıflandırması yapılırken göz önüne alınan üç kriter bulunmaktadır. İlki kişi başına düşen gayrisafi yurtiçi hâsılanın (GSYH) düşüklüğüdür. İkincisi, insan kaynaklarındaki zayıflık kapsamında değerlendirilen bebek ölümlerinin fazlalığı, eğitim ve beslenme imkânlarıyla okuryazarlık gibi alanlardaki eksikliklerdir. Üçüncüsü ise ekonomik faaliyetlerdeki iş gücü, imalat, ihracat, imalat sektörünün enerji kullanımı gibi alanlardaki yetersizliklerdir

Doğru cevap D‘dir.

Sayfa: 39

Küreselleşmenin gelişmiş-gelişmekte olan ülkeler ayrımına en önemli etkilerinden biri de gelişmekte olanların bir kısmı için aradaki ayrımı kaldırmasıdır. Bu durum yalnızca ekonomik farkın kapatılmaya başlandığı, bazılarının ise geride kaldığı anlamına gelmemektedir. Soğuk Savaş döneminin katı iki kutuplu dünyasında her zaman olmasa da ortak siyasal duruş sergileyebilen gelişmekte olan ülkeler artık aynı tutum içinde değillerdir. Gelişmekte olan pek çok devlet, gelişmiş ülkelerle çeşitli alanlarda ikili ve bölgesel iş birliğine gitmektedir. Diğer taraftan, bu ülkelerde küreselleşme sürecinde ön plana çıkan devlet dışı aktörler de birbirleriyle iletişim ve ortaklıklar kurmaktadırlar. Değişim tek yönlü ve yalnızca gelişmekte olan ülkelere ait değildir. Gelişmiş ülkeler de liberalizmin ekonomik ve siyasal değerlerine bağlılıklarını korumakla birlikte kendilerini bir arada hareket etmeye zorlayan komünizm tehdidinin yokluğunda gelişmekte olan ülkelerle ilişkilerinde siyasal ve ekonomik tutumlarını daha rahat biçimde belirlemektedirler

Doğru cevap B‘dir.

Sayfa: 39

Küreselleşmenin gelişmiş olan ülkeler üzerindeki olumlu etkileri dünya genelinde gelişmekte olan ülkelerde zenginleşen bir nüfusun gelişmiş ülkelerde üretilen ürünlere talebinin artmasıdır. Diğer bir olumlu etkisi ise gelişmekte olan ülkelerdeki ücretlerin düşüklüğünün dünya çapında enflasyonun yükselmesini frenleyecek oluşudur (Mansbach ve Rafferty, 2008: 586).

Doğru cevap C‘dir.

Sayfa: 37

ASEAN - Güneydoğu Asya Uluslar Birliği

1967 yılında Endonezya, Malezya, Filipinler, Tayland ve Singapur tarafından kurulan ASEAN’ın (Güneydoğu Asya Uluslar Birliği) kuruluş amacı komünizme karşı güç birliği oluşturmaktı. Günümüzde ise bu hedefinin ötesinde ekonomi, güvenlik, siyaset ve kültür alanlarında Avrupa Birliği benzeri kapsamlı bir bütünleşmeyi hedeflemektedir (Galbreath, 2008: 233). ASEAN’a kuruluşunun ardından Brunei Sultanlığı, Kamboçya, Laos ve Vietnam’ın katılmasıyla üye sayısı 10’a çıkmıştır. ASEAN’ın sağlıktan kültüre ekonomik bütünleşmeden çevre sorunlarına üye devletleri ilgilendirebilecek siyasal, sosyal, kültürel ve ekonomik hemen tüm alanlarla ilgili ortak çalışma programları ve hedefleri bulunmaktadır. ASEAN’ın sloganı “tek vizyon, tek kimlik, tek topluluk”tur (www.aseansec.org, 21.09.2012).

Doğru cevap A‘dır.

Sayfa: 42

G-20 Ülkeleri

İlk olarak en gelişmiş 7 ülke arasında oluşturulan ve daha sonra Rusya’nın da katılımıyla G-8 adını alan gelişmiş ülkeler forumunun küresel ekonomik krizler karşısında yetersiz kalışı, yükselen ekonomileri de uluslararası alanda daha etkin kılacak bir platforma ihtiyaç duyulduğunu ortaya koymuş ve G-20 bu düşünce çerçevesinde ortaya çıkmıştır. G-20’nin üyeleri; G-8 üyelerini de kapsayan 19 ülke ve Avrupa Birliği’dir. 1990’lı yıllarda çoğu yükselen ülkede yaşanan ekonomik kriz ve bu ülkelerin küresel ekonomik yönetişim mekanizmalarında yeterince temsil edilmedikleri düşüncesiyle oluşturulmuştur. G-20, uluslararası sistemdeki dönüşüme ayak uyduracak biçimde gelişmiş ve yükselen ekonomileri bir araya getiren bir uluslararası platformdur. Gelişmiş ülkeler dışında G-20’nin üyeleri; BRICS ve MIST ülkeleriyle Arjantin ve Suudi Arabistan’dan oluşur. G20 ülkelerinin liderleri 2000’den bu yana yıllık toplantılarda düzenli olarak bir araya gelmektedirler. Temel amaçları küresel ekonomide istikrarı ve sürdürülebilir büyümeyi sağlamak, olası ekonomik krizleri önlemek ve yeni bir uluslararası mali yapı kurmaktır (www.g20.org, 30.09.2012).

Doğru cevap E‘dir.

Sayfa: 47