Afrika: Güney Afrika Örneği

Apartheid; Güney Afrika’da uzun yıllar uygulanan ırk ayrımcılığı demektir.

Güney Afrika siyasi hayatı, bir nevi şiddet, terör, sosyal düzensizlik, ırk ayrımcılığı ve bunların neticesi olarak ortaya çıkan problemler ve bunlara karşı gösterilen tepkilerin tarihidir. 

Güney Afrika toplumu dinsel, ırksal, sosyal ve hatta dilsel açıdan son derece parçalı bir toplumdur. Bu toplumsal bölünmüşlük sömürgecilikle başlayan ve Apartheid’le devam eden tarihî gelişmelerin bir ürünüdür.

• Altın ve Elmasın Bulunuşu: Apartheid’e Giden Yol (1867-1948)
• Apartheid’in Kurumsallaşması (1948-1990)
• Apartheid’in Sonu ve Demokrasiye Geçiş (1990-1994)
• 1994 Sonrası: Mandela, Mbeki ve Siyasal Dönüşüm
• Sosyoekonomik Yapı

Güney Afrika’da meydana gelen bu maden devriminden sonra madenlerin kontrolü için iç mücadele dönemi başlamıştır.

1911 yılında yasalaşan Yerliler Arazi Kanunu’na tepki olarak siyahlar arasında doğan muhalefet, Afrika’daki en uzun soluklu bağımsızlık hareketinin dogmasına yol açtı. İlk başlarda Güney Afrika Yerli Ulusal Kongresi olarak adlandırılan bu örgüt 8 Ocak 1912 tarihinde Bloemfontain’de bir kaç yüz kişilik eğitimli siyahın önderliğinde kuruldu.

1960 Mart’ında meydana gelen ve onlarca kişinin hayatını kaybettiği Sharpeville olaylarından sonra birçok yabancı yatırımcı ülkeyi terk etse de dönemin devlet başkanları Hendrik Werwoerd ve BJ Vorster aldıkları sıkı önlemler sonucu bu yatırımların ülkeye geri dönmesini sağladılar.

Bantu sisteminin en temel özelliği azınlık hükûmetinin kullandığı dil olan Afrikaansçayı okullarda İngilizceyle beraber öğretmek ve eğitim dili yapmaktı.

11 Şubat 1990 tarihinde De Klerk’in yaklaşık 27 yıldır hapiste olan Nelson Mandela’yı serbest bırakması, Güney Afrika siyasi hayatında önemli bir dönüm noktası olmuştur. 

Güney Afrika’daki ilk demokratik seçimler 27 Nisan 1994’te gerçekleştirildi ve seçim sonuçları da 6 Mayıs 1994’te açıklandı. Buna göre, oyların %62,6’sını alan Afrika Ulusal Kongresi (ANC) seçimden zaferle çıktı.

Nelson Mandela’nın devlet başkanı oldugu 1994-1999 arası dönem, kısaca Güney Afrika toplumu için uzlaşma, dönüşüm ve demokratik bir ortama adapte olma süreci olarak tanımlanabilir. Bu süreçte uzlaşmacı bir ortam yaratmaya yönelik olarak yapılan en önemli gelişme Aperthed dönemindeki ağır suçları araştırmak için kurulan uzlaşma komisyonudur. 

Güney Afrika toplumu sosyo-ekonomik açıdan eski Devlet Başkanı Thabo Mbeki başta olmak üzere birçok kişi tarafından genellikle ‘iki ulus’ olarak tanımlanmaktadır. Burada iki ulustan kasıt bir tarafta siyah ve fakir kesim, diğer tarafta ise beyaz ve zengin elitin bulunmasıdır.

Makroekonomik göstergeler açısından Güney Afrika ekonomisi Afrika kıtasındaki en gelişmiş market ekonomisidir. Güney Afrika, Afrika kıtasının arazi açısından sadece %3’üne sahip olmasına rağmen, tüm kıtanın yaklaşık %40 endüstriyel ürününü ve %25’lik GSMH’sini üretmektedir.

1948-1994 arası dönemi temsil eden Apartheid döneminde Güney Afrika’nın dış politikası tek kelimeyle ‘güvenlik arayışı’ olarak ifade edilebilir.

Güney Afrika dış politikasının temel ilkesi insan hakları ve demokrasiyi ilerletmek, siyasi, ekonomik ve kültürel olarak Afrika’nın yeniden dünya siyasetindeki yerini almasını sağlamaktır.

Güney Afrika’nın dış politikasına yönelik en büyük eleştiri onun Zimbabve’ye yönelik dış politika yaklaşımı dolayısıyladır. Güney Afrika’nın ‘sessiz diplomasi’ (quite diplomacy) adını verdiği Zimbabve dış politikası temel olarak, Zimbabve’yi dışlamadan ülkedeki krizin çözümüne katkıda bulunmaktır.

Mandela Dönemi (1994-1999), Mbeki Dönemi (1999-2008) ve hâlen devam etmekte olan Zuma Dönemi (2009-). 

Güney Afrika Cumhuriyeti’nde Meclis, Ulusal Meclis ve Ulusal Eyalet Konseyi olmak üzere ikili bir yapıdan oluşmaktadır.

Güney Afrika Cumhuriyeti çok partili bir parlamenter demokrasi olup, siyasi güç parlamento ile devlet başkanı arasında paylaştırılmıştır.

Demokrasiye geçtikten sonra Güney Afrika’da halk dört kez sandık başına gitmiştir: 1994, 1999, 2004 ve 2009.

Güney Afrika siyasi hayatı üçlü ittifak (the tripartite alliance) denilen bir yapının önderliğinde şekillenmektedir. Apartheid rejiminin sona ermesinden sonra gayriresmî olarak ülkeyi üçlü bir yapı yönetmektedir.