Sömürgecilikten Küreselleşmeye: Uluslararası Sistemde Gelişmekte Olan Ülkelerin Değişen Rolü

Bağımsızlıklarını kazanan eski sömürge ülkelerinin hepsi uluslararası sistemin teoride eşit aktörleri olarak Birleşmiş Milletler’e üye oldular. Böylelikle BM’nin üye sayısı yıllar içinde hızla arttı.

Birleşmiş Milletler’in 1945’te 51 kurucu üyesi bulunurken zamanla bağımsız devletlerin sayısının artması sonucu günümüzde 193 üyeye ulaşmıştır.

Monroe Doktrini ile ABD, Avrupa ülkelerinin Amerika kıtalarındaki ülkelerin iç işlerine karışmamalarını ve bu bölgede sömürge elde etmeye çalışmamalarını talep ediyordu.

ABD’nin II. Dünya Savaşı sonrası uluslararası ilişkilerde en büyük rollerinden biri de dış yardım sağlamasıdır.

Uluslararası Örgütler veya hükûmetler arası uluslararası örgütler, üç veya fazla ülke hükûmetinin anlaşma ile kurdukları ve daimi bir sekreteryaya sahip örgütlerdir.

Gelişmekte olan ülkelerin mali ihtiyaçlarının karşılanmasına yönelik ilk kurumsallaşmış uluslararası destek Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankasından (IBRD) gelmiştir.

Üçüncü dünya ülkeleri ilki 1964 yılında Cenevre’de toplanan Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı (UNCTAD) esnasında G77 olarak anılan 77’ler grubunu kurdular.

Bağlantısızlar hareketinin başlangıç noktası, 1955 yılında Endonezya’nın Bandung şehrinde toplanan Asya-Afrika Konferansı’dır.

Bağlantısızlar hareketine mensup devletlerin ekonomik ve siyasal yapılanmaları hızlı kalkınma ve modern devletler inşa etme emeline dayalı, bağımsızlık konusunda hassas rejimler oldukları görülmektedir.

BM’nin en önemli karar organı tüm bağımsız ülkelerin üye olduğu Genel Kurul değil, beş büyük devletin (ABD, Rusya, Çin, İngiltere, Fransa) üye oldukları Güvenlik Konseyidir.

Küreselleşmenin tarihçesini Antik Dönem’e götürmek mümkün olmakla beraber Avrupalı devletlerin ekonomik açıdan ulus aşan faaliyetlerin artması anlamında küreselleşme ilk olarak 15. ve 16. yüzyıllarda coğrafi keşiflerle beraber ortaya çıktı.

İkinci dalga ise 19. yüzyılda Sanayi Devrimi’nin getirdiği üretim artışı ve ham madde ihtiyacının etkisiyle uluslararası ticari faaliyetlerin artmasıyla ortaya çıktı.

Günümüzde yaşanan küreselleşmenin üç temel dinamiği bulunmaktadır. Bunlar teknolojik gelişme, ekonomi politikalarındaki değişim ve Soğuk Savaş sonrasında dünyada yaşanan siyasal gelişmelerdir.

Batılı ülkelerde başlayan derin ekonomik kriz Batı merkezli küresel sistemi derinden etkilemiş; Çin, Hindistan, Brezilya, Türkiye, Endonezya ve Güney Afrika gibi gelişmekte olan ülkelerin küresel sistemdeki rolleri ve görünürlüğü giderek artmaya başlamıştır.

Soğuk Savaş, 1989 yılında Berlin Duvarı’nın yıkılması ve 1991’de SSCB’nin dağılmasıyla sona ermiştir.

Küreselleşmenin ideolojik temeli liberalizme dayanmaktadır.

Gelişmekte olan ülkeler üzerinde küreselleşmenin en önemli etkisi, ekonomik alanda gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler arasında karşılıklı bağımlılığın artması olmuştur.

Arap Birliği gelişmekte olan ülkeleri bir araya getiren uluslararası örgütlerin ve gruplaşmaların en eskisidir. 1945’te Mısır, Suriye, Suudi Arabistan, Irak, Ürdün ve Lübnan tarafından Kahire’de kurulmuştur.

Afrika birliği Afrika’nın küresel ekonomide daha etkin rol oynamasını sağlamanın yanı sıra kıtanın sosyal ve siyasal sorunları ve küreselleşmenin olumsuz etkileriyle de mücadele etmeyi amaçlamaktadır.

SSCB’nin dağılmasının ardından Merkezî ve Doğu Avrupa ülkelerinin çoğu AB ile bütünleşme yolunu seçerken Rusya ve Kafkasya ile Orta Asya’daki devletler Bağımsız Devletler Topluluğu (BDT) çatısı altında bir araya gelmişlerdir