Gelişmekte Olan Ülkeler: Temel Kavramlar ve Yaklaşımlar

Küresel ekonomi politiğin en keskin ayrımı gelişmekte olan güney ülkeleri ve gelişmiş kuzey ülkeleri arasındaki ayrımdır.

Nüfus sayısı bakımından çoğunluğu oluşturan gelişmekte olan güney ülkeleri genellikle yoksulluğun kronikleştiği, nüfusun kırsal alanda yaşadığı, düşük yaşam standartlarına ve kısıtlı iletişim imkânlarına sahip ülkelerden oluşmaktadır.

Gelişme kavramı ekonomi perspektifinden “ekonominin basit teknolojiyle icra edilen tarımsal faaliyetlerden endüstriyel üretime ve modern teknoloji ürünü çeşitli hizmetlere yönelmesine” tekabül etmektedir (Rutherford, 1995:103)

Gelişmişliğin farklı boyutlarını bir arada ele alan İnsani Kalkınma İndeksi, ortalama yaşam süresi ve okuryazarlık oranı gibi sosyal ve kişi başı gayri-safi milli hasıla gibi ekonomik niteliği ağır basan göstergeler ile daha kapsayıcı ve bütüncül bir gelişme analizi sunmaktadır.

Gelişme olgusunun siyasal, sosyal ve ekonomik tüm boyutlarıyla bütüncül bir biçimde ölçülmesi ve değerlendirilmesi kolay değildir.

Gelişmekte olan pek çok ülkede kişi başı yurt içi hâsıla gelişmiş ülkeler ile karşılaştırıldığında oldukça düşük düzeylerdedir.

Gelişmekte olan ülkelerde yaşanan bir diğer sorun  toplam gelirin ülkede yaşayanlar arasında adaletsiz bir şekilde dağılmış olmasıdır.

Toplam gelirin yüzdelik dilimlere ayrılmış her bir bölümünün toplam nüfusun yüzde kaçı tarafından elde edildiğine dair bilgi gelir adaletine yönelik ipuçları taşımaktadır ki bu ekonomi literatüründe Gini İndeksi ile ölçülmektedir.

BM raporlarında günlük 1,25$ ve 2$ altında gelir elde edenlerin toplam nüfus içindeki payı sıklıkla kullanılan bir yoksulluk ölçütü olarak yer almaktadır.

Siyasal meşruiyet (political legitimacy) eksikliği üçüncü dünyada sağlıklı bir siyasal sistemin oluşmasında en büyük engellerden biridir.

Kökleri XVI. yüzyıla uzanan değerli madenlerin arttırılması ile ekonomik güç arasında ilişki kuran korumacı ekonomi siyasetidir

Dünyanın gelişmiş ülkeleri olarak kabul edilen İngiltere, Almanya, İtalya, Fransa, Amerika Birleşik Devletleri, Japonya, ve Kanada’yı bir araya getiren uluslararası bir platformdur.

Sömürgecilik olarak değerlendirilen ilk dalgayı takiben 1870-1914 yıllarını kapsayan ikinci dönemde ise Sanayi Devrimi sonrası dünyanın özelliklerini taşıyan yeni siyasi tablo ortaya çıkmıştır.

Sosyo/psikolojik açıklamalar genellikle toplumlarda kültürel değerlerin gelenekselliğine ve bununla beraber ortaya çıkan toplumsal atâlete dikkat çekmektedir. Modernleşme kuramlarına göre, modernleşmenin önündeki en büyük engel geleneksel yapılardır.

Siyasal açıklamalar daha çok demokratikleşme sorunu üzerine eğilmektedir.

Ekonomik açıklamalar  genellikle az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerdeki sermaye yetersizliğine vurgu yapmaktadır.

Sermaye eksikliği Nurkse’e göre yoksulluğun en önemli nedenidir

Latin Amerikalı sosyal bilimcilerin yoğun katkılarıyla şekillenen Bağımlılık kuramları az gelişmişlik sorununun kaynağını içeride aramaktan ziyade dışsal nedenlere bağlama eğilimindedir.

Genellikle Sahra Altı Afrika ve Asya Pasifik ülkelerinden oluşan En azgelişmiş ülkeler, pek çok açıdan azgelişmiş dünyanın en sorunlu ve en fakir ülkelerini oluşturmaktadır.

Brüksel Eylem Planı aynı zamanda Binyıl Kalkınma hedeflerini de kapsayan 30 maddelik hedefleri ve amaçları içermektedir