GELİŞMEKTE OLAN ÜLKELERDE SİYASET - Deneme Sınavı - 9

Birden çok ülkede faaliyet gösteren ticari işletmelere verilen ad çok uluslu şirkettir.

1930 yılında etkisinin birçok ülkede görülmeye başlandığı Büyük Buhran ise Latin
Amerika açısından da belirleyici olmuştur. Dünyada etkisini gösteren bu ekonomik
kriz sonucunda Latin Amerika ülkelerinin ihraç ettiği ürünlere talep azalmış, Latin
Amerika’da ihtiyaç duyulan işlenmiş ürünlere ulaşmak ise gittikçe zorlaşmıştır. Birçok
Latin Amerika ülkesinde bunun sonucunda daha kapalı, devlet ağrlıklı bir ekonomik
büyüme modeline geçiş olmuştur. Doğru yanıt A'dır.

Brezilya'da 1986'da oluşturulan, anayasayı hazırlamakla görevli meclis 
iki yıllık bir tartışmanın ardından başkanlık sisteminde karar kılmıştır. Doğru yanıt B'dir.

İmparatorun yönetimini kısıtlayan ilk anayasal sınırlamalar 1824 yılında getirilmiştir. Doğru yanıt A'dır.

1945 yılında yapılan seçimlerden sonraki demokratik dönem çok kısa sürmüş,
Vargas’ın 1950 yılındaki başkanlık seçimini kazanmasıyla seçimler devam etse de
demokratik olmayan eğilimler baş göstermiş, Vargas’ın ölümünden sonra da tam
bir demokratikleşme sağlanamamış, ordunun 1964 yılında gerçekleştirdiği darbe
ile Brezilya’nın ilk “demokratik deneyi” (Lamounier 1994) son bulmuştur. Doğru yanıt C'dir.

Brezilya parti sistemi güçsüzdür ve kurumsallaşamamıştır (Ames 2001; Mainwairing 1999). Parti sisteminin bu özelliği başkanın partilerinin yasama organında çoğunluğu temsil edememesiyle birleşince hükûmetin programını yasama yoluyla geçirmesini zorlaştırmıştır (Ames 2001;Mainwaring 1997). Bunun bir çözümü kanun hükmünde kararnamelerdir ve başkanlar tarafından sıkça kullanılmaktadır. Özetle Brezilya’daki Başkanlık sisteminin hem bazı sorunlara yol açan özellikleri -ki parçalanmış parti sistemi bunlardan biridir-hem de etkili bir yönetimi sağlayacak, başkanı güçlü kılan anayasal düzenlemeleri bulunmaktadır. Doğru yanıt D'dir.

Brezilya'da askerî rejim sırasında kurulmuş olan iki parti vardı: ARENA (Aliança Renovadora Nacional - Ulusal Yenilikçi İttifak) ve MDB (Movimento Democrático Brasileiro - Brezilya Demokrasi Hareketi.) İki parti de zaman içinde isim değiştirmiş, seçimlere katılmaya devam etmiş, bilhassa PMDB (Partido do Movimento Democrático Brasileiro - Brezilya Demokrasi Hareketinin Partisi yani askerî rejim döneminin muhalefet partisi MDB) ilk demokratik seçimlerde önemli rol oynamıştır. Doğru yanıt E'dir.

Brezilya demokrasisinde alt meclis (temsilciler meclisi) seçimlerinde açık liste nispi
seçim sistemi kullanılmaktadır. Nispi seçim sisteminin en önemli özelliği partilerin mecliste aldıkları sandalye sayısının partilerin oylarına oranla dağıtılmasıdır. Doğru yanıt E'dir.

Brezilya'da 2010'da PT ve diğer on partiden oluşan koalisyon %46,9 oyla ilk tur başkanlık seçiminde birinci parti olmuştur. İkinci turda da %56,1 alarak PT’nin adayı Dilma Rousseff seçimi kazanmıştır. Doğru yanıt C'dir.

Korporatizm: Kamu politikalarının oluşumunda dernekler ve meslek odaları
gibi toplumsal örgütlerin devlet kontrolünde karar verme sürecine dahil olduğu
sistemdir. Doğru yanıt C'dir.

Brezilya'da 1985’ten sonra sivil başkanlar döneminde de birçok ekonomik
reform programı uygulanmış ama Cardoso’nun bakanlık döneminde uyguladığı
Real Plan’ına (Plano Real) kadar enflasyonu düşürmekte başarı sağlanamamıştır. Real Plan’ının başarısının de büyük etkisiyle 1994 yılında başkan seçilen Cardoso’nun döneminde ekonomide yapısal değişiklikler sürdürülmüştür. Doğru yanıt B'dir.

Mohandans Karamçand (Mahatma) Gandhi Kongre Partisi'nin bir seçkinler örgütü olmaktan çıkartılıp kitlesel bir harekete dönüştürülmesinin karizmatik lideri olarak öne çıktı. 1921 yılında Kongre lideri olduktan sonra Gandhi köylüleri hareketin aktif sosyal gücü olarak mobilize etmeyi başardı ve Hintli orta sınıf ile kaynaşmasını sağladı. Yaklaşan İkinci Dünya Savaşı İngiltere’nin yükselen hareketi bastırmak yerine iş birliğine yönelmek zorunda bıraktı. 1935 yılında özerkliği güçlendiren yasal düzenlemeler gerçekleştirildi ve 1937 yılında seçimler yapıldı. Bu şekilde Kongre Partisinin İkinci Dünya Savaşı’nda aktif desteğini alan İngiltere, savaştan sonra Ağustos 1947’de Hindistan’ın bağımsızlığını kabul etti.

Soğuk Savaş sırasında Sovyetler Birliği ve Batı Bloku’nun dışında kalan ülkelerin kurduğu ve Hindistan lideri Nehru’nun öncülüğünü yaptığı uluslararası dayanışma ve işbirliği örgütü "Bağlantısızlar Hareketi" olarak adlandırılmaktadır.

Hindistan’ın toplumsal özellikleri açısından üzerinde durulması gereken unsurlardan biri ülkede hüküm süren kast sistemidir.  Kast terimi iki anlama karşılık gelmektedir. Bunlardan ilki, hiyerarşik olarak biçimlendirilmiş, akrabalık çevresinde oluşmuş meslek alanlarında (terziler, tacirler, işçiler gibi) yoğunlaşan sosyal gruplardır (Jatiler). İkinci anlamda kast daha çok sınıf benzeri büyük toplumsal grupları nitelemekte kullanılır (Varna). Bu anlamda kastlar dört temel grup ve ilave olarak "dokunulmazlar" olarak ifade edilen ötekileştirilmiş insanlardan oluşan karmaşık bir hiyerarşik yapıyı ifade etmektedir. Meslek alanları ile toplumsal hiyerarşi, kast sistemi sayesinde birbirlerine paralel olarak yapılandırılmış bulunmaktadırlar. Hangi jatilerin hangi varna içinde yer alacağı bellidir. Bu şekilde sosyal üstünlük ve ilişkiler, temiz olanlar ile kirliler arasındaki hiyerarşik konumlar, bir ekonomik bağımlılık ilişkisi içinde ülkede sürdürülebilmektedir. Konum yükseldikçe statü, ekonomik kaynaklar, fırsat yapısı genişlemekte; alt kastlara doğru ise daralmakta, bazı toplumsal gruplar için ise toplumun dışında tutulma, dışlanma söz konusu olmaktadır. Her kast ancak belli meslekleri yapabilmekte, belli yemekleri yiyebilmekte, belli bir tarzda giyinebilmekte ve kendi arasında evlenebilmektedir. Sırasıyla Brahminler (rahipler ve bilginler), Kshatriyalar (askerler ve yöneticiler), Vaişyalar (tacirler, toprak sahipleri ve çiftçiler) ve Şudralar (işçiler, kirli işleri yapanlar) hiyerarşik kast gruplarını oluşturur. Dokunulmazların ise hiçbir hakları yoktur. 1950 yılında kast düzeni hukuken yasaklanmıştır.

Keşmir, Hindu bir maharacanın yönetiminde, halkının çoğu Müslüman olan bir bölgedir. Keşmir’deki iç karışıklıklara Hindistan’ın doğrudan askeri müdahalesi günümüze kadar sürecek bir çatışmayı ateşlemiş ve Keşmir sorununu doğurmuştur. Halkının çoğunluğu Müslüman olan Keşmir uzun yıllar Hindistan ve Pakistan arasında çatışmalara yol açmıştır. İki ülke arasındaki ilk savaş bağımsızlığın hemen sonrasında başlamış ve 1949’a kadar sürmüştür. Aynı dönemde Nehru liderliğindeki Hindistan, bağlantısız bir dış politikayı öne çıkarmış Hindistan, Mısır ve Yugoslavya’nın başını çektikleri Bağlantısızlar Hareketi başlangıçta ABD yönetiminden tepki çekmiştir. Batılı ülkelerin bölgede Pakistan’ı destekleyen bir politikaya yönelmeleri, Hindistan’ı ABD ve aralarında sınır sorunlarının bulunduğu Çin’e karşı Sovyetlerin desteğini almak zorunda bırakmıştır. Hindistan’ın sürekli olarak kaçınmasına rağmen, 1962 yılında Çin birlikleri ülke sınırlarını geçerek Keşmir’in bir bölümünü kontrolü altına almış; bu savaş Hintli yöneticiler için izlenen dış politikayı revize etme yönünde bir uyarı olmuştur. Hindistan bölgesel sorunlarda askeri açıdan güçlü olmadıkça, küresel anlamda bir aktör olamayacağını anlamış, bağlantısızlık politikasını ikinci plana iterek, askeri ve ekonomik yapılanmaya ağırlık veren bir stratejiye yönelmek zorunda kalmıştır.

Hindistan, Pakistanla arasındaki Keşmir sorunu başta olmak üzere, yaşanan bölgesel çatışmaların önemli bir sonucu olarak nükleer bir güce dönüşmüştür. Önceleri Çin’in sahip olduğu nükleer teknoloji ve silahlar, daha sonra ABD-Pakistan yakınlaşmasının bölgeye nükleer silahların yerleştirilme olasılığını güçlendirmesi, Hindistan’ın nükleer silah üretme konusundaki çabalarının başlıca nedenleridir. Pakistan’ın nükleer program başlattığını açıklamasından iki yıl sonra Hindistan 1974’te ilk nükleer silah denemesini gerçekleştirmiştir. ABD desteği ile nükleer silahlanma konusunda Çin-Pakistan iş birliği bölgede nükleer silahlara sahip olma yarışını daha da hızlandırmış, 1998 yılında Hindistan hükûmeti ülkesinin nükleer silahlara sahip olduğunu resmen açıklamıştır

Diğer federal devletlerde olduğu gibi Hindistan’da da iki kamaralı (meclisli) bir yasama sistemi bulunmaktadır. Bunlar, ülke genelinde seçim bölgelerinden genel oy ile seçilen temsilcilerden oluşan Halk Meclisi yani Lok Sabha ve federe devlet temsilcilerinden oluşan Devletler Konseyi yani Rajya Sabha'dır. Yasamanın her iki kanadına birlikte parlamento adı verilmektedir. Her iki kamaranın üye sayıları, seçim sistemleri ve görev süreleri birbirlerinden farklıdır. Parlamento, çalışmalarını Hintçe ve İngilizce olmak üzere iki dilde yürütmektedir. Lok Sabha, 552 üyeden oluşur. Görev süresi beş yıldır. 530 üye, dar bölge çoğunluk sistemi ile seçilen üyelerden oluşur. 20 üye bölge yönetimlerinden seçimle gelmekte, ayrıca iki üyelik Anglo-Hintlilere (melezler) ayrılmış bulunmaktadır ve bu üyeler cumhurbaşkanı tarafından atanır. Rajya Sabha, federe devletlerin ve bölge yönetimlerinin temsil edildiği meclistir. 250 üyeli meclisin 12 üyesi doğrudan cumhurbaşkanı tarafından bürokratlar, edebiyatçılar, bilim insanları ve sanatçılar arasından atanırken, kalan 238 üye federe devlet meclisleri tarafından iki dereceli ve nispi temsil esasına göre yapılan bir seçimle belirlenir. Görev süresi 6 yıldır. İki yılda bir üyelerin üçte biri yenilenir. Rajya Sabha’nın üye dağılımı da devletlerin nüfusu esasına göre belirlenir.

Hindistan, parlamenter rejimlerin temel özelliği olan ikili yürütme yapısına sahiptir ve yürütmenin her iki kanadı doğrudan veya dolaylı olarak yasama tarafından belirlenir. Hindistan’da yürütmenin kişi tarafından temsil edilen kanadı cumhurbaşkanı, kurul olarak görev yapan kanadı ise hükümettir. Hindistan cumhurbaşkanı, beş yıl süre ile parlamentonun her iki kanadı ve federe devlet meclislerinden gelen temsilcilerin oluşturduğu bir meclis tarafından seçilir. Federe meclislerden gelen temsilcilerin sayısı devletin nüfusunun önce federe devletin yasama meclisindeki üye sayısına, bulunan sayının da bine bölünmesi ile belirlenir. Anayasa’ya göre adaylık için Hindistan vatandaşı, 35 yaşını tamamlamış ve Halk Meclisine seçilme yeterliliğine sahip olma şartları aranmaktadır. Başbakan, Halk Meclisi üyeleri arasından Cumhurbaşkanınca atanmaktadır. Bakanlar ise Başbakanın önerisi ile yine Cumhurbaşkanı tarafından atanır. Tüm bakanların Parlamento üyesi olması zorunludur. Atama sırasında her iki meclisten birinde üyeliği bulunmayan kişiler görevde kalabilmek için altı ay içinde temsilcilik sıfatını kazanmak zorundadırlar.

Pançayatlar, Hindistan’da kökeni oldukça gerilere uzanan yerel yönetim birimlerine verilen isimdir. Bu geleneksel yapılar farklı biçimlerde ve etkinlik düzeyinde varlıklarını sürdürmüşler, modern Hindistan’da yerel yönetim yapılarının da dinamiğini oluşturmuşlardır. 1959'da ülke genelinde ortak bir pançayat sistemi oluşturulması yönünde adım atılmış ve bu yapılar birbirleri ile bağlantılı üç kademeli bir yerel yönetim sistemine dönüştürülmüşlerdir. 1992'de Anayasa’da yapılan değişikliklerle bu birimlerin yetkileri genişletildi, kadınlara ve aşağı kastlara kontenjan üyelik verilmesi uygulamasına geçilmiştir. Bunlar; köy ve köy grupları temelinde örgütlenen Gram Pançayat, ortalama 40-50 köyden oluşan Blok ya da Pançayat Samiti ve bölge düzeyinde örgütlenen Zila Parişad yönetim birimleridir. Gram Pançayat üye sayısı 5 ile 31 arasında değişen ve köy meclisince doğrudan ya da dolaylı olarak seçilen ve meclisin icra organı olarak 5 yıllığına göreve gelen en alt birimdir. Köy düzeyinde inşaat, içme suyu, aydınlatma, sağlık, tarım, itfaiye, kooperatifçilik gibi hizmetleri yürütmekten sorumludur. Köy ile ilgili nüfus ve istatistik bilgilerini tutar, kalkınma planlarının hazırlanmasına yardımcı olmak ve projeleri yürütmek gibi görevleri yerine getirir. Pançayat Samiti, birçok köyün bir araya gelmesi ile oluşan daha büyük yerel yönetim birimleridir. Özellikle ekonomik kalkınma politikalarının yürütülmesinde belirleyici rol oynarlar. Görev süreleri 5 yıldır. Üyeleri köy muhtarları, bloktan seçilmiş üyeler, kooperatif ve diğer hizmet birimlerinin temsilcileri ve kontenjan üyelerden (kadınlara ve kastlara ayrılmış üyelikler) oluşmaktadır. Kendi görev alanında Gram Pançayat’ların üstlendikleri görevlerin yerine getirilmesi, denetimi ve koordinasyonu ve kalkınma programlarının yürütülmesinden sorumludurlar. Zila Parişad, federe devletler düzeyinde büyük bölgelerde örgütlenmiş kırsal yönetim birimleridir. Pançayat Samiti başkanları, bölgeden seçilen federal meclis temsilcileri, bölge kooperatif başkanı, kontenjan üyeler, kamu yönetimi temsilcileri üyelikleri oluşturmaktadırlar. Görev süreleri 5 yıldır. Zila Parişad, Pançayat Samiti’ye verilen görevlerin denetimi, yönlendirilmesi, koordinasyonu ve federe devlet yönetimine öneri ve bilgi sunmak gibi görevleri bulunmaktadır.

Bharatiya Janata Parti dini ve milliyetçi sağı temsil etmektedir. Radikal Hindu Milliyetçiliğini benimseyen Parti özellikle Müslüman karşıtı bir siyaset izlemiştir.