GELİŞMEKTE OLAN ÜLKELERDE SİYASET - Deneme Sınavı - 10

Çin, ilk olarak MÖ 221 yılında bir imparatorluk olarak ülke birliğini sağlamıştır.

Komünist partinin başarısında ve Çin Halk Cumhuriyeti’nin kurulması sürecinde en önemli isim Mao Zedong’dur.

Çin Komünist partisi 1949 yılında iktidara geldi.

2001 yılında Rusya ve Çin elli yıldır ilk kez bir dostluk anlaşması imzalamışlardır

ABD Çin’in en büyük ticaret ortağıdır.

Politbüro’ya atamalarda üst yaş sınırı 62 olarak belirlenmiştir.

1990’larda Çin, Avrupa Birliği, Rusya, Japonya ve ASEAN ülkeleri ile önemli anlaşmalar imzalamıştır.

Çin Asya kıtasının en doğusunda yer alan ülkelerden biridir. Çin’in kara sınırlarının uzunluğu yaklaşık 22,800 kilometredir. On dört ülke ile komşudur. Kuzeyde Rusya ve Moğolistan, batıda Hindistan, güneyde Burma ve Vietnam Çin’in komşularıdır. Çin, yaklaşık 9,6 milyon kilometrekarelik yüz ölçümüyle Asya’nın en büyük ülkesi; dünyanın ise Rusya ve Kanada’dan sonraki üçüncü büyük ülkesidir. Ülkenin önemli bir kısmı dağlıktır. Ekilebilir alan ülkenin dörtte biri ile sınırlıdır. Nüfus yoğunluğu ülkenin tarıma elverişli doğu bölgelerinde en fazladır.

Devlet başkanı en az kırk beş yaşında, seçilme yeterliliğine sahip Çin vatandaşları arasından seçilmektedir.

Halk mahkemeleri ülkenin yargı merciidir. Devlet düzeyinde kurulan Yüksek Halk Mahkemesi’nin yanı sıra eyalet, özerk bölge ve merkeze doğrudan bağlı şehirlerde yüksek halk mahkemeleri, daha alt birimlerde de orta düzey ve yerel halk mahkemeleri kurulur. Ülkenin en yüksek yargı organı olan Anayasa Yüksek Halk Mahkemesinin yargı yetkisini bağımsız olarak kullanacağı hükmünü içerse de yargı makamları da Komünist partinin denetimi altındadır. Yüksek Mahkeme bütün kademelerdeki yerel halk mahkemeleri ve mesleki halk mahkemelerinin yargı çalışmalarını denetleyen en yüksek kurumdur. Anayasal olarak Yüksek Halk Mahkemesi, Ulusal Halk Meclisi ve Meclisin Daimi Komitesi’ne karşı sorumludur ve çalışmalarını meclise ve meclis daimi komitesine rapor eder. Yüksek Halk Mahkemesi Başkanı, başkan yardımcıları ve yargı komitesi üyeleri, Ulusal Halk Meclisi tarafından tayin edilir. Çin yargı sisteminde ayrıca Halk Savcılıkları ve özel görevli mahkemeler de bulunmaktadır.

Çin’in karşılaştırmalı siyaset disiplini açısından önemi nüfusuna, coğrafi büyüklüğüne, ülkede yaşanan ekonomik reformlara rağmen otoriter Komünist tek parti rejimini devam ettirebilmesidir. Çin’in siyasal sisteminin 21. yüzyıldaki gelişimi ve alacağı biçim kapitalizm ve demokrasi arasında var olduğu düşünülen ilişkiyi sınama bakımından da önemlidir.

19. yüzyılda Britanya’nın galip ayrıldığı Afyon savaşları Çin’in emperyalist devletlere karşı direncinin azaldığının ilk göstergeleri arasındadır. Batılılarla yaptığı savaşları kaybetmeye başlayan Çinliler Batı’nın teknolojisinin üstün olduğunu kabul etmekle birlikte özde kendi kültürlerinin korunması gerektiğini düşünmüşlerdir. 19. yüzyılın sonu Çin için yüzyıllardır devam ettirdiği istikrar ve düzenin değiştiği, Avrupalı devletlere birçok alanda imtiyazlar tanımak zorunda kaldığı bir dönemdir. 19. yüzyıla gelindiğinde ülke bir nüfus patlaması da yaşamıştır. Nüfus artışı ekonomik durgunluk ve yoksulluğun nedenlerinden birisi olmuştur. Ülkede köylülerin toprak sahipleri ve devlet tarafından sömürülmesi isyanları da beraberinde getirmiştir. Örneğin, Tayping isyanında 20 milyon kişi hayatını kaybetmiştir. İmparatorluğun reform çabaları sonuç vermeyince 1912 yılında milliyetçi bir devrim ile cumhuriyet kurulmuştur.

Milliyetçilerin saldırılarından korunmak için Komünist parti ve destekçileri 6,000 kilometrelik bir geri çekilme ile ülkenin iç bölgelerinde tekrar örgütlenmişlerdir. ‘Uzun Yürüyüş’ olarak adlandırılan ve komünist rejim için sembolik öneme sahip olan bu harekete katılanlardan birçoğu Komünist dönemde uzun yıllar ülkenin siyasal yönetiminde söz sahibi olacaklardır. Komünist partinin bu mücadelede temel ilkesi halkın gücünün en ileri savaş teknolojisinden daha üstün olduğu olmuştur. Komünist partisi yaşadığı zorluklara ve baskılara rağmen milyonlarca köylünün desteğini alarak önce Japon işgaline karşı direnişte kendini göstermiş, daha sonra iç savaşta milliyetçiler karşısında zafer kazanmıştır. Milliyetçilerin yenilgisinde ülkenin 1937’de Japonya tarafından tamamen işgal edilme girişimi ve Komünist Partinin Japonlara karşı mücadelede ön plana çıkması da etkili olmuştur.

Çin Komünist partisi 1949 yılında iktidara geldiğinde Çin’de yüzyıllardır süregelen toplumsal hiyerarşik yapıları ve eşitsizlikleri yok etme vaatlerini çeşitli politikalarla gerçekleştirme çabasına girmiştir. Japonlara karşı olan mücadele sonucunda kazandığı halk desteğini de arkasına alarak toprak reformu gibi birçok alanda eşitlikçi sosyal reformları başlatmıştır. Afyon bağımlılığı ve fuhuş ile mücadelede başarılı sonuçlar alınmıştır. Kadının aileden başlayarak diğer toplumsal alanlarda statüsünün artırılması için hukuksal reformlara gidilmiştir. Bu reformları gerçekleştirirken ideolojik propaganda ve ikna çabalarının yanında, rejimin meşruiyetinin yetersiz geldiği durumlarda zor kullanma yoluna da gidebilmiştir (Joseph, 2012, 630).

‘Büyük Atılım’ kampanyası, Çin’de tarım ve endüstri alanında tam ortaklaşacı bir sisteme geçiş anlamına gelmekteydi. Halkın yalın gücü ile ülke çok kısa bir zamanda hem tarımda hem de endüstride gelişmiş ülkeleri yakalamayı hedefliyordu. Bunun için halkın ortak hareket etmesi gerektiği düşünülmüştür.

Mao’nun 1976 yılında ölümünden sonra Komünist parti liderliği Mao’nun geleneğine ve fikirlerine sadık olanlar ve Deng Şayping’in liderliğinde reform yanlısı olanlar şeklinde iki hizbe bölünmüştür. 1978 yılına gelindiğinde Deng ve taraftarları iktidarı ele geçirmişlerdir. Deng Şayping kültürel devrim döneminde iki defa sağcı olduğu gerekçesi ile parti yönetiminden uzaklaştırılmış birisidir. İdeolojiden çok pragmatizme inanmaktadır. Köylülere özel mülkiyet hakkı tanınması ile ilgili olarak ‘fare yakaladığı sürece kedinin beyaz veya siyah olması önemli değildir’ diyebilmiştir

I. Çin’de Çince’nin mandarin lehçesi ağırlıklı olarak konuşulmaktadır. 

II. Çin, yaklaşık 9,6 milyon kilometrekarelik yüzölçümüyle Asya’nın en büyük ülkesi; dünyanın ise Rusya ve Kanada’dan sonraki üçüncü büyük ülkesidir.

III. Çin’in nüfus artış hızı devletin tek çocuk politikası nedeniyle yavaşlamış olsa da 2025 yılında nüfusun 1,5 milyar civarında olması beklenmektedir.

IV. Ülke nüfusunun yaklaşık %92’si Han etnik grubuna mensuptur. 

V. Çin’in toplumsal özellikleri açısından üzerinde durulması gereken diğer ayırt edici özelliği ülkede hüküm süren şehirli ve köylü ayrımıdır.

Çin ekonomik bir dev olmasına rağmen askerî olarak bir cüceyi andırmaktadır. Örneğin ABD’nin on bir tane uçak gemisi olmasına rağmen Çin ancak bir tane uçak gemisine, Ukrayna’dan aldığı bir gemiyi dönüştürerek, sahip olabilmiştir. Çin’in gerçek gücü ekonomik ve kültürel alanlardadır.

Çin’de en önemli devlet organları Ulusal Halk Kongresi, Devlet Başkanı ve Devlet Konseyi’dir. Çin siyasal sisteminde cumhurbaşkanlığı makamı semboliktir. Başbakan ve Devlet Konseyi (Bakanlar Kurulu) ülke politikalarının yürütülmesinden sorumludur. Komünist partinin denetiminde olan Ulusal Halk Kongresi ise anayasaya göre ülkede en yetkili organdır.

Tüm ülke eyaletlere, özerk bölgelere ve doğrudan doğruya merkeze bağlı şehirlere bölünmüştür. Eyalet valileri merkezden atanır. Çin’in üniter devlet yapısı içerisinde bölgelerin hareket alanı olmasına rağmen merkeze bağımlıdırlar. Merkezî yönetim bakanlıklarının her bölgede temsilcileri bulunmaktadır. Eyalet yöneticileri Komünist partisinin yetkili organları tarafından atanıp görevden alınmaktadır. Merkezî yönetim bölgeleri mali yönden de denetleyebilmektedir.