GELİŞİMSEL YETERSİZLİKLERİN BAKIM VE REHABİLİTASYONU

Özel eğitimin en genel amacı olan “bireylerin olabildiğince bağımsız yaşaması”amacına hizmet edinilmiş olur. Doğru cevap D'dir.

Bilimsel Dayanaklı Uygulama; bir uygulamanın etkililiğinin gösterilebilmesi için bir başka deyişle, bir uygulamanın hedeflenen değişikliğe neden olduğunu söyleyebilmek için bu uygulamanın başka uygulamalara ya da kontrolle- re kıyasla daha olumlu sonuçlar verdiğini gösteren deneysel araştırma sonuçlarına gereksinim vardır. Doğru cevap B'dir.

Bakıma muhtaç özürlünün özellikleri dikkate alınarak aşağıda belirtilen bakım hizmetleri sunulur.

a. Kişisel bakım hizmetleri;

Banyo yaptırılması

Tuvalet ihtiyacını gidermede yardım edilmesi ve gerektiğinde temizliğinin yapılması

Tırnaklarının kesilmesi

Saçlarının taranması

Ancak Eşleme çalışması kişisel bakım uygulaması olarak kullanılmamaktadır. Doğru cevap C'dir.

Tuvalet öğretimi planlanırken mesane kontrolünün sağlanmış olması bir başka deyişle belli bir boşaltım örüntüsünün ve kuru kaldığı zamanların olması ön koşuldur. Doğru cevap E'dir.

Küçük kas becerilerinin gelişimindeki ye- tersizlikler sinir sistemi ile ilgili yetersizlikleri ağız boşluğu ve kas yapısındaki bozukluklar (tavşan dudak, yarık damak vb.) ve diyet yapılmasını gerektiren durumlar yemek yeme becerilerinin kazanılmamasına ya da geç kazanılmasına yol açmaktadır. Doğru cevap D'dir.

Bir beceriyi daha küçük alt basamaklara ayırma demek olan beceri analizi iki yolla yapılabilir. Birinci yol becerilerin bellekten analiz edilmesi ve basamakların sıralanmasıdır. İkinci yol ise ele alınan becerinin bizzat yapılması ve basamakların sıralanmasıdır. Doğru cevap B'dir.

İleri zincirleme yöntemi ile yaparken becerinin basamakları yapılış sırasına göre önce yapılan basamaktan sonra yapılan basamağa doğru sıralanır. Doğru cevap A'dır.

Farklı dil edinim düzeyindeki OSB’li bireylere özellikle dil ve sosyal etkileşim becerilerinin öğretiminde kullanılan öğretim stratejilerini barındırır. Doğal öğretim yön- temleri etkinlik temelli öğretim ya da gömülü öğretim, fırsat öğretimi gibi uygulamalı davranış analizi ilkelerine dayalı olarak geliştirilmiş bir dizi öğretim stratejisini içermektedir. Doğru cevap C'dir.

Başkalarının kendisine dokunmasından kaçınmak, kendisine adıyla seslenildiğinde hiçbir tepki vermemek, oyuncaklarla sıra dışı biçimlerde etkileşmek, beslenmede aşırı seçici olmak; Otizm spektrum bozukluğunun(OSB) okul öncesi dönemde gözlenen özellikleri arasında gösterilmemektedir. Ancak B seçeneğinde verilen ifade "Başkalarının mimiklerini taklit etmek" okul öncesi dönem çocuklarında görülen normal bir davranış özelliğidir. Bu sebeple doğru yanıt B seçeneğidir.

OSB olan bireylerin öğretim sürecinin odaklandığı temel alanlar dil, iletişim ve öz bakım ve toplumsal beceri alanları olmaktadır. Doğru yanıt C seçeneğidir.

Otizmi olan bireylerde sosyal iletişimsel yetersizliklerin olması, duyusal uyaranlara verilen sıra dışı tepkiler öz bakım becerilerini öğrenme sürecini zorlaştırmaktadır. Ayrıca taklit becerilerinde yaşanan sorunlar ve sosyal pekiştireçlere olan ilgisizlik de OSB olan bireylerin öz bakım becerilerini öğrenme sürecini olumsuz etkilemektedir. Bilimsel dayanaklı uygulamalardan yararlanmak ise bu süreci olumlu yönde etkileyebilecek bir unsurdur. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Tuvalet öğretimi için belirlenen boşaltım saatinden birkaç dakika önce birey tuvalete oturtulur. Boşaltım gerçekleşirse bunun için pekiştirilir. Tüm doğru boşaltımlar tüm ortamlarda aynı tutarlılıkta pekiştirmelidir. Bu bireyin farkındalığını artıracaktır. Boşaltım gerçekleşmezse pekiştirme ya da cezaya yer verilmez. Etkili olan pekiştireçler bireysel olarak saptanmalı ve öğretime başlamadan önce etki durumu test edilmelidir. Kullanılacak pekiştireçlerin tuvalet ortamı içinde kullanılabilecek özellikte olmasına dikkat edilmelidir. A seçeneğinde verilen ifade doğru değildir. Tuvalet öğretimi sırasında altına kaçırmalar olursa görmezden gelinmelidir. Doğru yanıt A seçeneğidir.

Yemek yeme becerilerinin kazanılmasını etkileyen etmenleri şöyle sıralayabiliriz: Küçük kas becerilerinin gelişimindeki yetersizlikler sinir sistemi ile ilgili yetersizlikleri ağız boşluğu ve kas yapısındaki bozukluklar (tavşan dudak, yarık damak vb.) ve diyet yapılmasını gerektiren durumlar yemek yeme becerilerinin kazanılmamasına ya da geç kazanılmasına yol açmaktadır. Görme ya da işitmedeki yetersizlikler ve öğretim fırsatı sağlamayan öğretim ortamları yemek yeme becerilerini olumsuz etkileyebilir. Ayrıca yemek yeme ile bazı davranışsal sorunlar da yemek yeme becerilerinin kazanılmasını olumsuz olarak etkileyebilir. Yemek yemeyi reddetme, çok hızlı yemek yeme, yediklerini çıkarma, yemek kokusuna duyarlılık, takıntılı biçimde bazı yiyecekleri yeme davranış sorununa örnek verilebilir. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Yemek yeme becerilerinin kazanılma sırası parmakla tutarak yemek yeme kaşık kullanarak, çatal kullanarak ve bıçak kullanarak yemek yemedir. Doğru yanıt B seçeneğidir.

Tersine zincirleme yoluyla beceri analizi yapılırken, becerinin basamakları yapılış sırasına en son yapılandan en önce yapılan basamağa doğru sıralanır. Doğru yanıt A seçeneğidir.

OSB olan bireylere öz bakım becerilerini öğretirken kullanılabilecek stratejiler; Ayrık denemelerle öğretim, ipucu sistemleri, etkinlik çizelgesi, zincirleme öğretimi, doğal öğretim yöntemleri ve video modelle öğretim yöntemleri olarak ifade edilebilir. Günlük plan yöntemi bu stratejiler arasında yer almamaktadır. Doğru yanıt B seçeneğidir.

OSB olan bireylerin bakımlarından sorumlu olan kişilerin sorumlulukları; OSB olan bireylerin ailelerine duygusal ve sosyal destek sağlamak, Bakım hizmetleri konusunda bakıcı aile fertlerine yönelik rehberlik, danışmanlık ve eğitim hizmeti vermek, Gerektiğinde normal gelişim gösteren yetişkin ve bireylerin çocuklarındaki yetersizlik durumunu kabullenmeleri için çaba göstermek, Ailelere OSB olan çocuklarının durumu ile ilgili ortaya çıkabilecek sıkıntıları ile baş etmede kullanacak yöntemleri ve yardım alacakları meslek grupları ile ilgili bilgi vermek, Gerektiğinde aileye ya da bireye cihaz, para, ilaç vb. elle tutulabilir desteklerin sağlanması için yönlendirmeler yapmak, Bakım hizmetleri konusunda bakıcı aile fertlerine yönelik rehberlik/yönlendirme hizmeti vermektir. D seçeneğinde yer alan ifade doğru bir ifade değildir. Tam tersine uzmanlar, ailelerin okula devam eden çocuklarının yetersizliklerine odaklanmaları yerine başarıları ve yeterlilikleri üzerinde odaklanmalarını sağlayarak aile yapısını ve organizasyonunu güçlendirmelidir. Doğru yanıt D seçeneğidir.

Otizm spektrum bozukluğunun erken belirtileri: 6 ayı geçtiği hâlde başkalarına gülümsememek, 12 ayı geçtiği hâlde agulamamak, parmakla bir şeyi işaret etmemek ya da ‘bay-bay’ gibi jestleri yapmamak, 16 ayı geçtiği hâlde tek bir sözcük bile söylememek, 24 ayı geçtiği hâlde iki sözcüklük basit cümlecikler kurmamak, Hangi ayda olursa olsun gelişimde gerileme göstermek; örneğin, daha önce söylediği bazı sözleri söylememeye başlamaktır. A seçeneğinde yer alan "Başka çocuklarla oynarken fazlaca patronluk yapmak" okul döneminde gözlenen özellikler arasında yer almaktadır. Doğru yanıt A seçeneğidir.

Otizmle ilgili en yoğun gelişmeler 1980 sonrasında görülmekte ve erken çocukluk döneminde ortaya çıkmaktadır. Ayrıca Otizmli bireyler rutinlere bağlı kalmakta ısrarcı olup, çevredeki uyaranlara gereğinden az ya da çok tepkilerde bulunmaktadırlar. Otizm sosyal etkileşim ve iletişimde belirgin yetersizliklerle kendini iki boyutta gösteren nöro-gelişimsel bir bozukluk olarak ifade edilmektedir. Dolayısıyla doğru cevap C.

Otizm spektrum bozuklugu olan bir çocuk kendisinden küçük çocuklarla oynar, beslenmede aşırı seçicidir, fazla kuralcıdır ve anne-babasının kendisine gülümsemesine
karşılık gülümseme davranışı göstermemektedir. Otizm spektrum bozuklugu olan bir çocuk okul döneminde fazlaca didaktik ifadeler kullanmaktadır. Dolayısıyla cevap A.